Gilbert sendromu, kanda bilirubin adı verilen bir maddenin yükseldiğini gösteren bir durumdur. Bilirubinin kanda biriktiğinin en önemli belirtileri arasında gözlerde ve ciltte sararma yer alır. Vücudun bilirubini işleme yeteneğini etkileyen hafif bir karaciğer rahatsızlığı olan Gilbert sendromu, genetik bir durum olup genellikle ergenlik döneminden sonra semptomlar gösterir. Bilirubinin düşük seviyeleri bazen ilaçların yan etkisinden kaynaklanabilir. Karaciğer hastalığı riskinde artışa neden olmadığı için çoğu zaman zararsızdır ve kendiliğinden iyileşir.
Gilbert sendromu nedir?
Gilbert sendromu aile üyelerinden çocuğa aktarılan hafif bir karaciğer rahatsızlığıdır. Gilbert sendromuna sahip kişilerde bilirubini normal seviyelerde tutmak için gerekli olan karaciğer enzimi üretilemez. Bilirubin, safrada yer alan karaciğerin ürettiği ve vücudun yağları emmesi için gerekli olan sarı bir sıvıdır. Vücutta yoğun miktarda bilirubin biriktiğinde karaciğer ve safra kanalında tıkanıklığa bağlı ciltte sararma meydana gelebilmektedir. Gilbert sendromunda bilirubinin safraya geçişi zorlaşır ve kan dolaşımında biriktiğinde kişide sararmalara yol açar. Gilbert sendromu kısaca karaciğerin bilirubini yeterince işleyemediğinden kaynaklı bir çeşit zararsız karaciğer rahatsızlığıdır.
Gilbert sendromunun belirtileri neler?
Gilbert sendromuna sahip bireylerde, karaciğerin bilirubini kandan uzaklaştırmada problem neden olan mevcut bir gen bulunur. Genellikle kan testleri esnasında fark edilen Gilbert sendromu, kandaki bilirubinin artması nedeniyle ciltte ve özellikle göz aklarında sarılıkla kendini gösterir. Ancak çoğu kişi belirtilerden etkilenmeyebilir
Gilbert sendromuna sahip bazı kişilerde nadir görülen diğer belirtiler şunlardır;
- Konsantre olamama
- Mide bulantısı
- Baş dönmesi
- Karın ağrısı ve ishal
- Koyu renkli idrar
- İştahsızlık
- Ateş ve titreme
Gilbert sendromu neye yol açar?
Gilbert sendromu birçok kişide mevcuttur ancak her zaman belirgin semptomlara neden olmadığı için kimlerin bu hastalığa maruz kaldığını bilinemeyebilir. Gilbert sendromu olan kişilerde zaman zaman biluribin seviyesi yükselir; baş dönmesi, yorgunluk, sarılık ve halsizliğe sebebiyet verebilir. Bu semptomlar ara sıra hissedilebilir ve çoğu zaman hafiftir. Genellikle hayatı tehdit eden bir durum değildir ve tedaviye ihtiyaç duyulmayabilir. Sarılık ataklarını tetiklediğini fark ettiğiniz susuzluk ve stres gibi durumlardan uzak durmanız faydalı olabilir. Ataklar genellikle fiziksel veya zihinsel strese neden olabilecek durumlarla ilişkili olabilir. Bu sebeple uzun süre aç kalmak, ağır egzersizler yapmak, fazla alkol tüketmek gibi tetikleyici risklerden kaçınarak sarılık ataklarının önüne geçilebilir.
Gilbert sendromu nasıl teşhis edilir?
Kalıcı bir rahatsızlık olan Gilbert sendromu, doğum esnasında kişide mevcuttur. Genellikle kan testleri yüksek bilirubin seviyelerini tespit ettiğinde tanı ve teşhisi konabilir. Kanda yüksek bilirubin seviyeleri mevcut fakat karaciğeriniz normal durumdaysa, genellikle Gilbert sendromunun net bir tanısı konabilir. Gilbert sendromu, kan testi ve karaciğer fonksiyon testi kullanılarak teşhis edilebilir. Yüksek bilirubin seviyeleri, Gilbert sendromuna işaret edebilir. Tam kan sayımı testi ve karaciğer fonksiyon testinin yanı sıra Gilbert sendromu teşhisi için ihtiyaca göre genetik testler devreye girebilir. Bu testler, Gilbert sendromunun kesin teşhisi açısından önemli testlerdir. Aynı zamanda MR, ultrason ya da biyopsi yöntemleriyle bilirubin seviyelerinde artışa neden olan diğer şüpheli hastalıklar elenerek net bir teşhis konması mümkün olabilir.
Gilbert sendromunun tedavisi var mı?
Gilbert sendromu kalıtsal ve iyi huylu bir durumdur, tedaviye ihtiyacı yoktur. Gilbert sendromu çoğu insan için günlük yaşamı etkilemez ya da uzun vadede herhangi bir soruna yol açmaz. Günümüzde bu rahatsızlığa ilişkin iyi geldiği kanıtlanan bir ilaç henüz mevcut değildir. Kandaki bilirubin seviyeleri dönem dönem artabilir. Buna bağlı sarılık durumu meydana gelebilir ve genellikle herhangi bir soruna yol açmadan normale döner. Ciddi karaciğer hastalığı söz konusu değildir. Bu sendroma sahip bireylerde tedavi basamağının en önemli unsuru tetikleyicilerden kaçınmaktır. Gilbert sendromuna sahipseniz, karaciğerinizdeki sorun aynı zamanda yüksek kolesterol ilaçları gibi bazı ilaçları aldıktan sonra tetiklenebilir. Bu sebeple herhangi bir ilaç reçete edilmeden önce gilbert sendromu rahatsızlığınızın olduğunu belirtmeniz komplikasyonları önlemek için önemlidir.
Gilbert sendromu olanlar ne yememeli?
Gilbert sendromunda herhangi bir besinden kaçınmanın iyi geleceğine dair bir kanıt yoktur.
Ancak kişiler belirtileri kontrol altına almak için şu yiyeceklerden kaçınmalıdır;
Alkol alımı
Gilbert sendromuna sahip olanların alkol tüketimini en aza indirmeleri ya da bırakmaları tavsiye edilir. Alkol, karaciğeri zorlayabilir ve bilirubin seviyelerinde artışa yol açabilir.
Ağır yiyecekler
Fast food, işlenmiş gıdalar ve aşırı yağlı gıdalardan kaçınmak gerekir. Aksi takdirde karaciğer stres ve baskı altına girebilir.
Kafein
Yüksek oranda kafein alımı yine karaciğer üzerine binen yükü arttırabilir. Kahve ve enerji içeceklerinin tüketimi konusunda hassas olmak gerekir.
Protein alımı
Aşırı protein alımı karaciğerin yükünü arttırabilir. Bu sebeple gilbert sendromundan muzdarip kişiler beslenmesinde proteine daha az yer verebilirler.
Gilbert sendroma sahip kişiler sıvı seviyelerini takip etmelidir. Bunun için ne kadar su içmeniz gerektiğini hatırlamak için idrarınızın rengine bakabilirsiniz. Eğer idrarınız koyuysa su alımını arttırabilirsiniz. Sağlıklı ve dengeli bir beslenme düzeni benimsemeye ve kilo kontrolü sağlamaya çalışmak en iyi yöntemdir. Zorlayıcı diyetler veya yoğun egzersizlerden kaçınmanız gerekir zira bunlar vücutta sarılığı tetikleyebilir.
Gilbert sendromu tehlikeli mi?
Gilbert sendromu kalıcı bir rahatsızlıktır fakat karaciğer hastalıkları geliştirme riskini ya da genel sağlığı etkilemediğinden dolayı tehlikeli değildir. Gilbert sendromunun sebep olduğu sarılık nöbetleri ara sıra meydana gelir ve kendiliğinden ortadan kaybolabilir. Sağlıklı beslenmeye dikkat etmek ve hareketli yaşam tarzı benimsemek önemlidir. Gilbert sendromu olan kişiler uzun ve sağlıklı bir yaşam sürebilirler. Hastalıktan dolayı genellikle uzun vadeli sağlık sorunları meydana gelmez. Gilbert sendromuyla alakalı sarılık ataklarını kontrol altına almak için tetikleyicilerden kaçınmak gerekir.
Gilbert sendromu geçici mi?
Gilbert sendromu ömür boyu devam eden hafif bir karaciğer rahatsızlığıdır. Gilbert sendromu, bir enzim bozukluğunun safra pigmenti bilirubininin yetersiz metabolize edilmesine ve atılmasına neden olduğu bir çeşit metabolik bozukluktur. Karaciğer hastalığına ya da karaciğerde hasara neden olmadığından dolayı tam olarak bir karaciğer hastalığı olarak adlandırmak da doğru değildir. Semptomlar genellikle epizodik olarak ortaya çıkar ve ortadan kaybolurlar. Nadiren konsantrasyon eksikliği, mide bulantısı ve yorgunluk gibi belirtiler kişilerde görülebilir. Bu semptomları yönetebilmek için alkol, nikotin, uyku bozukluğu ve uzun süre aç kalmaktan kaçınmak gerekir. Bu önlemler bilirubin artışı üzerinde iyi yönde etkiler sağlayabilir.
