Erteleme, kişinin yerine getirmesi gereken sorumluluklarını yapması gereken son ana kadar ertelemesidir. Erteleme olası olumsuz sonuçlara rağmen görevlerin geciktirilmesi olarak da tanımlanabilir. Tam olarak bir hastalık olmasa dahi kişi ertelediği görevlerden dolayı psikolojik olarak rahatsızlık hissedebilir. Özellikle ertelemenin bir alışkanlık haline gelmesi kişinin iş ya da okul yaşamında olumsuzluklara yol açabilir.
Erteleme Hastalığı Nedir?
Erteleme hastalığı, kişinin önemli bir göreve başlamasını ya da tamamlamasını sürekli olarak geciktirmesidir. Yapılan araştırmalara göre erteleme eğilimi daha çok olan bireyler, eğilimi daha az olanlara göre duygusal, bilişsel ve davranışsal açılardan farklı olduğunu göstermiştir. Diğer bir deyişle erteleme yalnızca davranışsal bir durum değil, davranışsal, bilişsel ve duygusal bileşenlerin neden olduğu karmaşık bir durumdur.
Erteleme uygun şekilde gerçekleştirildiğinde kişiye fayda sağlayabilir. Örneğin, daha az önemli olan bir görev ertelenerek daha önemli olanlara odaklanmak yararlı olabilir. Ancak kişi ertelemeyi sıklaştırmaya başladığında bu durum da dezavantajlı bir hal alabilir. Özellikle erteleme sonucunda karşılaşılacak olası sorunlardan dolayı kişi kendini ertelediği süreçte büyük stres altında hissedebilir.
Erteleme Hastalığı Nedenleri Nelerdir?
Zaman zaman herkes üretken olmak konusunda sıkıntı yaşayabilir ve sorumluluklarını erteleyebilir. Ertelemenin nedenleri ise kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Ertelemeye yol açan en yaygın nedenler şunlardır:
- Motivasyon eksikliği ertelemenin önemli bir nedenidir. Kişi bir işi yapmak istemeyebilir ya da o işi yapmaya hazır hissetmeyebilir. Bununla birlikte depresyon ve stres de kişinin sorumluluklarını ertelemesine sebep olabilir.
- Üretken olmanın ve üretken bir kişinin nasıl çalıştığına dair gerçekçi olmayan düşünceler ertelemeye yol açabilir. Hedefe kolayca ulaşılacağını düşünmek ve bu gerçekleşmediğinde pes etmek sorumlulukları ertelemeye neden olur.
- Yapılan bazı araştırmalarla ertelemenin obsesif kompülsif bozukluk ile ilişkili olabildiği ortaya koyulmuştur. OKB’si olan bireylerin karar almaktan kaçındıkları ve sorumluluklarını erteledikleri görülmüştür.
- Ertelemenin bir diğer nedeni başarısızlık korkusudur. Kişi bir işteki başarısını kendi değeriyle eşdeğer görüyor olabilir. Başka bir deyişle başarının kişi için gerekenden daha önemli olması başarısızlık yerine yapması gerekenleri yapmamayı tercih etmesine neden olabilir. Diğer yandan sosyal anksiyete bozukluğu sebebiyle kişi başkaları tarafından onaylanma korkusu yaşadığı zamanlarda da sorumluluklarını ertelemeye eğilimli olabilir. Bazı araştırmalar, kişinin başkaları tarafından değerlendirilmeyi geciktirmek için sorumluluklarını erteleyebildiğini göstermiştir.
- Yapılan araştırmalar panik bozukluğu ve ertelemenin bağlantılı olduğunu göstermiştir. Panik atak, ertelemeye yol açan önemli nedenler arasındadır. Kişi kendisi için zor ya da utanç verici olan durumlardan kaçınmak için yapması gerekenleri erteleyebilir.
- Mükemmeliyetçi bir kişilik de ertelemeye yol açabilir. Her işin mükemmel bir şekilde tamamlanması gerektiğine inanmak kişi üzerinde büyük bir baskı oluşturur. Bu durumda kişi kendini stresli hissetmeye başlar ve sorumluluklarını erteler.
- Düşük benlik saygısı ve yeterince iyi olmadığını düşünmek ertelemeye neden olabilir. Kişinin çabalarını değersiz görmesi ve kendine karşı aşırı eleştirel davranarak yaptığı işlerin kötü olduğunu düşünmesi motivasyonunu düşürebilir. Bunun sonucunda yapması gerekenleri erteler.
- Kişinin bir iş için zorunluluk hissetmesi ve kendine işe hemen başlaması gerektiğini sürekli hatırlatması ertelemeye yol açan önemli bir nedendir. Böyle bir durumda kişi işe başlamadığı her an kendini suçlu ve stresli hissederek yapması gereken işten kaçınır.
- Sosyal medya ve internet gibi dikkat dağınıklığına neden olan faktörler de ertelemeye yol açar. Kişi dikkatini dağıtan faktörlerden uzaklaşamadığında yerine getirmesi gereken sorumluluklarını erteleyebilir.
- Erteleme aynı zamanda dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun bir semptomu olarak ortaya çıkan bir davranış olabilir. DEHB dolayısıyla ertelemenin nedeni, kişinin görevine nasıl başlaması gerektiğine karar verememesinden kaynaklanır. Bundan dolayı kişi kendini bunalmış hissedebilir ve işi yapmaktan kaçabilir.
Erteleme Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
Erteleme hastalığı yaşayan bireylerde şu belirtiler görülebilir:
- Görevlerin düzenli olarak son ana bırakılması
- Yalnızca iş değil, sosyal yaşamla ilgili sorumlulukların da ertelenmesi
- Erteleme olduğu halde erteleme eğilimi hakkında konuşmalardan kaçınmak
- Yapılması gereken işlerin ertelenmesinden dolayı uykusuzluk gibi fiziksel sorunlar yaşamak
- Performansta düşüş
- Anksiyete
- Dikkat dağınıklığı
- Stres
- Pişmanlık
- Olumsuz sonuçlar olduğu halde sorumluluklardan kaçmaya devam etmek
Kişi yerine getirmesi gereken bir sorumluluğu ertelerken daha çok vakit alacak diğer bir işle ilgilenebilir. Bir işi tamamlamayı ertelemek kişi için stresli ise bu işi yapmayı erteleyebilir. Ancak uzun süre ertelemek daha yüksek seviyede stres ve endişeye de neden olabilir.
Erteleme Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?
Erteleme hastalığı için özel bir tıbbi tedavi yoktur. Ancak ertelemenin nedeninin tespit edilmesi için psikoterapi yapılabilir. Bu sayede kişi ertelemeye yol açan faktörleri bularak bunlarla başa çıkmayı da öğrenebilir. Eğer DEHB nedeniyle erteleme görülüyorsa öncelikle bunun tedavisine yoğunlaşılabilir. Böyle bir durumda ilaç tedavisi uygulanarak konsantrasyon artırılabilir.
