CEA, tümör tanısı konulduktan ve serum konsantrasyonlarının tedaviden önce yükseldiği belirlendikten sonra hastalığın ilerlemesinin ya da tedavinin etkinliğinin izlenmesi için kullanılan bir değerdir. Bu değer, hastalığın evresine göre artar. Erken evre kolorektal kanserde duyarlılık düşüktür. Metastatik hastalığı olan vakaların çoğunda ise bu değer yüksektir.
Testin ne sıklıkta yapıldığı birçok faktöre bağlıdır ancak genellikle en faydalı olan CEA'da zaman içinde meydana gelen değişikliğin gözlemlenmesidir. Sonuçlar; hastanın tıbbi geçmişi, klinik muayenesi ve diğer bulgularla birlikte değerlendirilir.
CEA Değeri Nedir?
Karsinoembriyonik antijen (CEA), gelişim sırasında embriyolar tarafından üretilen bir proteindir ve bu hücrelerin birbirine yapışmasına yardımcı olur. Pankreas, bağırsak ve karaciğer dokularında az miktarda bulunsa da normalde yetişkinlerin kanında bulunmaz.
CEA, vücutta ya da kanda bulunan ve kanser veya diğer sağlık durumlarının belirtisi olabilen bir maddedir. Bu proteinin kanda yüksek düzeyde bulunması, kanserin var olduğu anlamına gelebilir. Bununla birlikte CEA, tümörlerin birincil tanısı için bir tarama testi olarak kullanılmamalıdır.
CEA, doğumdan sonra baskılandığı için sağlıklı yetişkinlerde serum CEA değerleri neredeyse ölçülemez. Buna bağlı olarak; yüksek CEA konsantrasyonları, kolorektal adenokarsinom vakalarında sıklıkla görülür.
Bu test, aşağıdaki durumlarda bilgi sağlamak amacıyla kullanılabilir:
- Kanser evrelemesi
- Hangi kanserlerin ilerleyebileceğini tahmin etmek
- Kanser tedavisini izlemek (tedavinin etkili olup olmadığını belirlemek)
- Tedaviden sonra kanserin geri dönüp dönmediğini değerlendirmek
Test sonuçları, aşağıdaki durumlara işaret edebilir:
- Başlangıçtan itibaren yüksek CEA seviyeleri, tedavinin kanser üzerinde işe yaramadığını gösterebilir.
- CEA seviyelerinin başlangıçta yüksek olması ancak daha sonra azalması, tedavinin etkili olduğu anlamına gelebilir.
- CEA seviyelerinin önce düşmesi ancak sonra yükselmesi, tedaviden sonra kanserin geri döndüğüne işaret edebilir.
CEA Değeri Ne İşe Yarar?
Temel olarak ilerlemiş metastatik hastalığı olan kanser hastalarında yürütülen ilk incelemelerde, özellikle de kolorektal kanserde, plazma CEA düzeyleri sıklıkla yüksek çıkar. Bu nedenle hastalıkların erken teşhisi ve genel tarama dahil olmak üzere çeşitli belirtiler için CEA testi yapılabilir.
Normalden daha yüksek bir seviyede CEA, aşağıdaki kanserler nedeniyle olabilir:
- Meme kanseri
- Kolon kanseri
- Akciğer kanseri
- Pankreas kanseri
- Tiroit kanseri
- Yumurtalık kanseri
- Mesane kanseri
- Mide kanseri
- Böbrek kanseri
- Prostat kanseri
- Serviks kanseri
- Lenfoma
Aşağıdaki nedenlerden dolayı da CEA değer yüksek olabilir:
- Karaciğerde yara izi (siroz) veya safra kesesi tahrişi (kolesistit) gibi karaciğer ve safra kesesi sorunları
- Aşırı sigara içmek
- Ülseratif kolit ya da divertikülit gibi inflamatuar bağırsak hastalığı
- Akciğer kirliliği
- Pankreasın ağırlaşması (pankreatit)
- Mide ülseri
CEA Testi Nedir?
Karsinoembriyonik antijen testi ya da karsinoembriyonik antijen kan testi olarak da bilinen (CEA) testi, bir tedavinin belirli bir kanser türünde, özellikle de kolon kanserinde ne kadar iyi çalıştığını kontrol etmek için kullanılır. Hastalarda karsinoembriyonik antijen düzeylerinin kontrol edilmesi için ameliyattan sonra sıklıkla CEA testi yapılır.
Tedavinin etkilerinin yanı sıra kolon kanseri ya da benzer türde bir kanser teşhisi konduğunda da CEA testi istenebilir. Büyümeden şüphelenildiğinde ancak bu, henüz analiz edilmediğinde veya tedaviye başlanmasından hemen önce yapılabilir.
Bir sağlık uzmanının, plevral veya periton deliğine yayılması gibi kanserin metastaz yaptığını varsayması durumunda, kan dışında bir sıvı üzerinde CEA testi yapılabilir.
CEA Değeri Nasıl Ölçülür?
CEA kan testi için herhangi bir özel hazırlık yapılmasına gerek yoktur. Özel bir hazırlığın gerekli olduğu durumlarda hastalar, doktor tarafından bilgilendirilir. BOS ya da periton sıvısı testinden önce mesanenin ve bağırsakların boşaltılması istenebilir.
CEA kan testi patoloji laboratuvarında yapılır. Test sırasında laboratuvar teknisyeni öncelikle kolun delineceği bölgeyi antiseptikle temizler. Daha sonra damarın kanla dolmasına yardımcı olmak için kolun üst kısmına elastik bir bant sarar ve son olarak kanı bağlı bir tüpe toplamak için bir iğneden yardım alır.
CEA testinin çok az yan etkisi vardır. Kan alınan yerde hafif bir ağrı ya da morarma hissedilebilir ancak bu belirtiler ve ağrı kısa sürede kaybolur. Bazı hastalarda baş dönmesi, aşırı kanama veya enfeksiyon görülebilir. Ancak bu riskler çok nadirdir.
CEA Değeri Ne Anlama Gelir?
CEA, özellikle gastrointestinal sistem kanserleri için bir tümör belirteci olarak kullanılır. CEA düzeyinin ameliyat ya da başka bir tedavi öncesi yüksek olduğu noktada, tümörün çıkarılacağı ameliyatın ardından normal seviyelere gelmesi beklenir.
Yükselen CEA seviyesi kanserin arttığını ya da tekrarlandığını gösterir. Bununla birlikte tek başına CEA testi, kanserin tekrarını kanıtlayacak kadar spesifik olmadığından bunun doğrulanması gerekir.
Benzer şekilde, CEA’nın kan dışında bir vücut sıvısında bulunması, büyümenin vücudun o bölgesine yayıldığı anlamına gelebilir. Kandaki normal CEA aralığı, mililitre başına 0 ila 2,5 nanogramdır (ng/mL). Tedavinin yayılmış bir büyüme ile ilişkilendirilebilmesi için CEA düzeyi aralığının 20 ng/ml'den büyük olması gerekir. Ancak yüksek CEA düzeyleri her zaman kişilerin kanser olduğu anlamına gelmez.
CEA seviyesi değerlendirilirken aşağıdaki kriterlere dikkat edilir:
- Bu testin önemli bir sınırlaması, CEA'nın tüm kanserlerde artmaması ve kanserin erken evrelerde olması durumunda teşhis edilme ihtimalinin düşük olmasıdır.
- Hasta tedaviye başlamadan önce CEA seviyesi yükselmişse, tedaviden sonra tekrar düşmelidir.
- CEA seviyesi daha düşük seviyelere dönmezse veya tedaviden sonra yükselmeye başlar ve yükselmeye devam ederse, kanserin geri dönüp dönmediğinin ya da vücudun başka bir bölgesinde saklanıp saklanmadığının anlaşılması için daha fazla test yapılması gerekir.
CEA düzeylerinin ilk başta yükselmesi ve tedavi sonrasında normale dönmesi, kanserin etkili bir şekilde tedavi edildiği anlamına gelir. Durmaksızın yükselen CEA seviyesi, düzenli olarak kanserin tekrarının birincil göstergesidir.
CEA Değeri Ne Sıklıkla Ölçülmeli?
Kanserin tespit edilmesi durumunda öncelikle hastalardan CEA testi istenir. Tedavinin ne kadar iyi çalıştığının incelenmesi için tedavi sırasında bu testler düzenli olarak yapılır. CEA testi, kanserin tekrarlayıp tekrarlamadığının kontrol edilmesi için daha sonraki süreçte de istenir.
Evre II ya da III kolon veya rektum kanseri olan hastalar; 2 yıl boyunca her 3 ila 6 ayda bir, daha sonra 3 yıl boyunca her 6 ayda bir, 5 yıl boyunca her 6 ayda bir CT taraması ile CEA testi yaptırabilir.
