Geniz Eti

Toplumda, özellikle çocukluk döneminde sık görülen hastalıkların başında üst solunum yolu ile ilgili sağlık sorunları gelir. Özellikle çocuklarda solunum yollarının dar olması ve bu dönemde çeşitli viral enfeksiyonlarla ilk defa karşılaşılması, bu rahatsızlıkların daha yaygın görülmesine yol açar. Bu konuyla alakalı en çok karşılaşılan problemlerden biri de geniz etinde görülen sorunlardır.

Geniz Eti Nedir?

Geniz eti veya adenoid; burun boşluğunun arkasında yer alan geniz bölgesinde bulunan, bağışıklık sisteminin önemli elemanlarından biri olan lenfositlerin görev aldığı özel bir lenfoid dokudur. Toplumda yaygın bilinenin aksine geniz etinin varlığı anormal bir durum değildir; sağlıklı her bireyde geniz eti bulunur. Geniz eti, solunum yoluyla vücuda girebilecek zararlı maddelerin ve mikroorganizmaların tutularak yok edildiği önemli bir savunma organıdır.

Bununla birlikte, geniz eti çeşitli koşullarda veya rahatsızlıklarda büyüme gösterir ve geniz bölgesinde tıkanmalara veya hava pasajının daralmasına neden olur. Bu durum, solunum sistemi başta olmak üzere çeşitli konularda şikâyetlere neden olabileceği gibi; belirli durumlarda ciddi hastalıkların kaynağı da olabilir. Bu nedenle, geniz eti büyümelerinde hastanın kişisel özellikleri ve altta yatan duruma bağlı olarak tedavi uygulanması gerekir.

Geniz Eti Büyümesi Nasıl Gelişir?

Geniz eti, bünyesinde özellikle viral enfeksiyonlarla mücadelede önemli görevler yapan lenfositleri barındıran, özel bir lenfoid dokudur. Burun ve ağız boşluğunda benzer özellikte altı adet lenfoid doku bulunur. Waldeyer halkası olarak adlandırılan bu altı doku; dış ortamdan vücuda temel giriş noktaları olan burun ve ağız bölgelerini yabancı maddelerden ve mikroorganizmalardan korumakla görevlidir. Waldeyer halkasını; adenoid (geniz eti), iki bademcik, iki adet tubal tonsil (östaki borusunun girişinde bulunur) ve bir adet lingual tonsil (dil kökünde bulunur) oluşturur.

Geniz etinin de yer aldığı Waldeyer halkasını oluşturan dokular, yabancı maddelere ve mikroorganizmalara bağışıklık yanıtı oluşturarak büyüme gösterir. Bu büyüme reaksiyonu enfeksiyon süresince devam edebilir. Sağlıklı kişilerde doğumda var olan geniz eti dokusu, 5 yaşına kadar büyümeye devam eder. 7 yaş itibariyle küçülmeye başlayan doku, yetişkinlik döneminde oldukça küçülür.

Özellikle küçük çocuklarda, hayatın erken döneminde viral etkenlerle ilk defa karşılaşıldığı veya yoğun viral enfeksiyon meydana geldiği için bu dokular daha büyük olma eğilimindedir. Benzer nedenlerle ortaya çıkan büyüme uzun süre devam edebilir. Bazı durumlarda ise başta adenoid ve bademcikler olmak üzere, dokular doğuştan büyük boyutlu gelişebilir. Yine alerjik bünyeye sahip kişilerde geniz eti alerjik reaksiyona bağlı büyüyebilir ve uzun süre bu şekilde kalabilir.

Büyüyen geniz eti, eğer solunum yolunu daraltıyorsa ve uzun dönemde çeşitli şikâyetlere yol açıyorsa, tedavi gerektirebilir. Burada önemli olan nokta, geniz etinin klinik olarak ne ölçüde soruna neden olduğu, geniz etinin küçültülmesi sonucu hastanın ne kadar fayda göreceği ve tedavisiz takipte geniz etinin küçülme ihtimalinin olup olmadığıdır. Bu bakımdan her geniz eti büyümesinde tedavi verilmediği gibi, geniz eti yaklaşımlarında tedavi her zaman cerrahi olmayabilir. Bu anlamda, hastanın tedavi açısından uzman bir hekim tarafından değerlendirilmesi son derece önemlidir.

Geniz Eti Büyümesi Neden Olur?

Geniz eti dokusu bağışıklık sistemi elemanlarıyla dolu olduğundan, büyümesinde etken olan sebepler sıklıkla bu hücreleri harekete geçiren durumlardır. Aşağıdaki durumlar geniz etinde büyümeye yol açan nedenler olarak özetlenebilir:

Enfeksiyonlar: Her türlü viral veya bakteriyel enfeksiyon varlığında, bağışıklık yanıtına bağlı olarak geniz etinde büyüme görülebilir.

Alerji: Özellikle alerjik rinit gibi burun boşluğu ve genizde yaygın alerjik reaksiyonun ortaya çıktığı durumlarda geniz etinde büyüme gelişebilir.

Genetik: Birinci derece akrabalarında geniz eti büyümesi olan kişilerde, doğuştan büyük geniz eti meydana gelebilir.

Kimyasallara maruz kalmak: Sigara dumanı ve kirli hava gibi geniz etini tahriş edebilecek kimyasalların solunumunda, reaksiyon olarak geniz eti büyüyebilir.

Kanser: Geniz etini tutan lenfoma veya nazofarenks (üst yutak) kanserlerinde geniz eti tümöral büyüme gösterebilir.

Geniz Eti Büyümesi Belirtileri Nelerdir?

Geniz eti büyümesi; sıklıkla burun boşluğu ile ağız ve gırtlak bölgesini bağlayan genizdeki hava pasajında daralmaya neden olarak, bununla alakalı şikâyetlerin gelişmesine yol açar. Bu bağlamda, geniz eti büyümelerinde aşağıdaki belirtiler görülebilir:

• Burun tıkanıklığı
• Burun ve geniz akıntısı
• Kulak ağrısı, işitme kaybı, kulakta dolgunluk gibi kulakla alakalı problemler
• Horlama veya uyku apnesi
• Ağız açık uyuma
• Ağız kuruluğu ve buna bağlı yaygın diş çürükleri
• Çocukluk döneminde ağız ve burun anatomisinin gelişme bozuklukları
• Boğaz ağrısı
• Boğazda şişlik
• Yutma güçlüğü

Geniz Eti Büyümesi Tedavisinde Neler Yapılır?

Geniz eti büyümelerinde tedavi kararı sıklıkla hastanın kişisel özelliklerine ve altta yatan sebebe bağlı olarak alınır. Fizik muayene, gerekli tetkikler ve görüntüleme yöntemleri ile elde edilen veriler doğrultusunda hastaya uygun tedavi planlanır.

Özellikle küçük çocuklarda geniz eti büyümesi viral enfeksiyonlar nedeniyle gelişebildiğinden, enfeksiyon etkisiyle kızarıp büyüyen geniz etlerinde takip kararı alınabilir. Takip esnasında enfeksiyonun iyileşmesi ile geniz eti boyutunda normale dönme gözlenen hastalarda ek bir tedaviye gerek yoktur. Adenoid dokusunun ilerleyen yaşla birlikte küçülmesi beklenir.

Bununla birlikte, günlük hayatta ciddi olumsuz etkilere maruz kalan, solunum problemleri yaşayan veya şiddetli belirtiler gösteren hastalara öncelikli olarak steroid içerikli burun spreyleri reçete edilebilir. Nazal steroidler ile geniz etinin küçültülmesi ve semptomatik iyileşme hedeflenir.

İlaç tedavisine rağmen klinik iyileşme sağlanamayan vakalarda ise cerrahi yönteme başvurulabilir. Adenoidektomi adı verilen geniz eti alınması işlemi, ancak çeşitli koşulları sağlayan hastalarda uygulanır. Bu koşullar aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Kronik burun tıkanıklığı veya solunum zorluğu yaşayan hastalar
• 6 ay içinde; birbirinde ayrı, dörtten fazla adenoid iltihaplanması geçiren hastalar
• Tekrarlayan sinüzit veya orta kulak iltihabı geçiren hastalar
• Uyku apnesi olanlar
• Solunum zorluğuna bağlı ağızdan nefes alma sonucu, çeşitli dental problemler veya ağız gelişim sorunları yaşayan kişiler
• Beslenme veya konuşma bozuklukları olanlar
• Geniz etinde kanser şüphesi görülen hastalar

Geniz eti alınması işlemine, gerekli görüldüğü takdirde, bademciklerin alınması (tonsillektomi) işlemi de eklenebilir. Bademcikler geniz etine benzer şekilde ve koşullarda büyüme gösterebildiğinden, gerekli görülen durumlarda geniz eti ve bademciklerin tek bir ameliyatla birlikte alınması faydalı olabilir.

Bu ameliyat; genel anestezi altında, burun içinden kapalı olarak yapılan, kısa süreli bir işlemdir. Genellikle önemli bir komplikasyona yol açmamaktadır. Bununla birlikte, cerrahi sonrası kısa süreli boğaz ağrısı, hafif kanama, kulak ağrısı ve burun tıkanıklığı görülebilir. Ameliyat sonrası dönemde hekim, bölgeyi enfeksiyondan korumak amacıyla antibiyotik ve hastanın şikâyetlerini dindirmek için ağrı kesici ilaç reçete edebilir. Bu dönemde, kanama ve ödem şikâyetlerinin azaltılması için soğuk içecek ve gıdaların tüketilmesi tavsiye edilebilir. Kanamayı tetiklememesi adına sıcak içecek ve gıdalar tüketilmemelidir.