Beynin işlevleri nelerdir? Beyinin işlevleri bozulursa ne olur?

Beyin, her biri kendine özgü ve önemli bir işlevi olan birçok bölümden oluşur. Dengeyi, yürümeyi, konuşmayı, nefesi, kan dolaşımını ve kalp atış hızını koordine eder ve düzenler. Konuşma, bilgiyi işleme ve hatırlama, karar verme ve duyguları hissetme becerilerinden sorumludur Her beyin benzersizdir, sürekli değişir ve çevresine karşı son derece hassastır.

İçindekiler
Beynin işlevleri nelerdir?
Beynin işlevleri bozulursa ne olur?
Beynin işlevlerinin gelişmesi için neler yapmalı?
Beynin işlevlerini korumak için nelere dikkat etmeli?

Beynin işlevleri nelerdir?

Beyin, düşünceyi, hafızayı, duyguyu, dokunmayı, motor becerileri, görmeyi, nefes almayı, sıcaklığı, açlığı ve vücudu düzenleyen her süreci kontrol eden karmaşık bir organdır. Beyin hacminin yaklaşık %80'ini oluşturan serebral korteks, algı, düşünce, dil, dikkat ve hafıza gibi pek çok karmaşık olgudan sorumludur.

Beyin, lob adı verilen işlevsel bölümlere ayrılmıştır Her lobun fonksiyonu farklıdır:

Frontal Lob

Dikkat
Konsantrasyon
Kendi kendini izleme
Organizasyon
İfade dili (Konuşma)
Motor planlama ve başlatma
Yeteneklerin farkındalığı
Sınırlamaların farkında olmak
Kişilik
Zihinsel esneklik
Davranışın engellenmesi
Duygular
Problem çözme
Planlama
Yargılama

Frontal loblarda oluşan bir hasar, bireyin duygu, dürtü ve davranışlarını kontrol etme yeteneğini etkileyebilir veya olayları hatırlamada veya konuşmada zorluk yaşanmasına neden olabilir.

Temporal Lob

Hafıza
Dili anlamak (Alıcı dil)
Dizileme
İşitme
Organizasyon

Temporal loblarda oluşan bir hasar, kişilerde iletişim veya hafıza sorunlarına yol açabilir.

Parietal Lob

Dokunma Duyusu
Mekansal algı (Derinlik algısı)
Boyutların, şekillerin, renklerin tanımlanması
Görsel algı

Parietal lobları hasar gören bireyler, beş temel duyularında sorun yaşayabilirler.

Oksipital Lob

Görüş

Oksipital loblarda meydana gelen bir hasar, nesnelerin boyutunu ve şeklini görmede veya algılamada sorunlara yol açabilir.

Beyincik

Denge ve koordinasyon
Beceri motor aktivitesi
Görsel algı

Beyincikte oluşan bir yaralanma dengeyi, hareketi ve koordinasyonu etkileyebilir.

Beynin işlevleri bozulursa ne olur?

Beynin işlevsel bölümleri (loblar)sağ ve sol olmak üzere iki tarafa ayrılır. Beyni ortadan ikiye bölerseniz, aynı olmazlar ve aynı işlevleri yerine getirmezler. Beynin sağ tarafı vücudun sol tarafını, sol tarafı ise vücudun sağ tarafını kontrol eder. Her iki taraf da farklı işlevlerden sorumludur ve beynin hangi tarafında hasar meydana geldiğine bağlı olarak genel işlev bozukluğu kalıpları ortaya çıkabilir.

Beyin fonksiyonları bozulursa, sonuçlar beynin hangi bölümünün etkilendiğine ve hasarın şiddetine bağlı olarak hafif bilişsel sorunlardan yaşamı tehdit eden durumlara kadar değişebilir. Beyin, bedensel işlev ve davranışların neredeyse her yönünü kontrol eder, bu nedenle bozukluklar şunları etkileyebilir:

Hareket ve koordinasyon sorunları

Kısmi veya tam felç
Titreme, koordinasyon bozukluğu, kas güçsüzlüğü
Denge ve ince motor becerilerinde zorluk

Konuşma ve dil sorunları

Afazi (Konuşma, anlama, okuma veya yazma güçlüğü)
Konuşmada pelteklik veya anlamlı cümleler kuramama
Genellikle sol yarım küredeki hasardan kaynaklanır.

Bilişsel ve hafıza bozukluğu

Kısa veya uzun süreli hafıza kaybı
Konsantre olma, öğrenme veya problem çözme güçlüğü
Karar verme ve muhakeme bozuklukları
Demans veya travmatik beyin hasarı gibi durumlarda yaygındır.

Duygusal ve davranışsal değişiklikler

Ani ruh hali değişimleri, kişilik değişiklikleri
Depresyon, anksiyete, saldırganlık veya dürtü kontrolü eksikliği
Bu değişikliklerde genellikle frontal lob hasarı söz konusudur.

Duyusal bozukluklar

Görme, işitme, dokunma, tat veya koku alma duyularında kayıp veya değişiklikler
Duyusal işleme bozuklukları (örneğin, uyaranları doğru yorumlayamama)

Bilinç ve farkındalık bozukluğu

Konfüzyon, deliryum veya bilinç kaybı
Ağır vakalarda koma veya vejetatif (bitkisel hayat) durumlar
Travma, oksijen eksikliği veya beyin sapı hasarından kaynaklanabilir.

Otonom sinir sistemi işlev bozukluğu

Düzensiz kalp atışı, kan basıncı, solunum, sindirim
Beyin sapı bu hayati fonksiyonları kontrol eder, bu nedenle buradaki hasar kritiktir.
Aşırı vakalarda yaşam desteği gerekebilir.

Beynin işlevlerinin gelişmesi için neler yapmalı?

Yaşlandıkça vücutta ve beyinde bir takım değişiklikler olması normaldir. Zihinsel gerileme yaygındır ve yaşlanmanın en korkulan sonuçlarından biridir. Ancak bilişsel bozulma kaçınılmaz değildir. Beyindeki gerilemeyi yavaşlatmak ve Alzheimer hastalığı gibi bunama türlerine yakalanma riskinizi azaltmak için şunları yapabilirsiniz:

Düzenli egzersiz yapın

Egzersizin insan sağlığı için birçok faydası vardır ve düzenli fiziksel aktivite beyne de fayda sağlar. Fiziksel olarak aktif kişilerin zihinsel işlevlerinde gerileme yaşama olasılığının ve Alzheimer hastalığına yakalanma risklerinin daha düşük olduğu çeşitli çalışmaların sonuçlarında gösterilmiştir.

Sağlıklı beslenin

Sağlıklı beslenme, vücudun yanı sıra zihne de yardımcı olabilir. Örneğin, meyve, sebze, balık, kuruyemiş, doymamış yağlar (zeytinyağı) ve bitkisel protein kaynaklarına ağırlık veren Akdeniz tarzı bir beslenme düzeni uygulayan kişilerin bilişsel bozukluk ve bunama geliştirme olasılığı daha düşüktür.

Bol bol uyuyun

Uyku, beyin sağlığı üzerinde önemli bir rol oynar. Uyku beyindeki anormal proteinleri temizlemeye ve hafızayı pekiştirmeye yardımcı olarak, genel hafızayı ve beyin sağlığını iyileştirebilir.

Kan basıncınızı düşük tutun

Yüksek tansiyon bilişsel gerileme riskini artırır. Tansiyonu mümkün olduğunca düşük tutmak için yaşam tarzında değişiklik yapın. Sağlıklı bir kiloyu koruyun, düzenli egzersiz yapın, alkol tüketimini sınırlayın, stresi azaltın ve doğru beslenin.

Kan şekerinizi iyileştirin

Diyabet, demans için önemli bir risk faktörüdür. Doğru beslenerek, düzenli egzersiz yaparak ve zayıf kalarak diyabetin önlenmesine yardımcı olabilirsiniz.

Kolesterolü iyileştirin

Yüksek LDL (kötü) kolesterol seviyeleri, bunama riskini artıran en önemli faktörlerdendir. Beslenme, egzersiz, kilo kontrolü ve sigara ve tütün ürünlerinden uzak durmak, kolesterol seviyelerini iyileştirmede önemli bir adımdır.

Zihinsel olarak aktif kalın

Beyin bir kas gibidir; onu kullanmadığınızda zayıflar. Beyni formda tutmak için bulmaca veya Sudoku çözmek, kitap okumak, kağıt oyunları oynamak veya yapboz yapmak gibi pek çok şey vardır.

Sosyal hayata katılın

Sosyal etkileşim, hafıza kaybına yol açabilen depresyon ve stresi önlemeye yardımcı olur. Özellikle yalnız yaşıyorsanız, sevdikleriniz, arkadaşlarınız ve diğer insanlarla bağlantı kurmak beyin sağlığınızı güçlendirebilir.

Başınızı koruyun

Orta ve şiddetli kafa travmaları, teşhis edilmiş beyin sarsıntısı olmasa bile, bilişsel bozulma riskini artırır.

Beynin işlevlerini korumak için nelere dikkat etmeli?

Beyin fonksiyonlarını korumak, yaşam boyu zihinsel berraklığı, hafızayı, duygusal dengeyi ve genel refahı korumak için çok önemlidir. Beyin, yaşam tarzına, çevreye ve sağlık koşullarına duyarlıdır, bu nedenle beyin işlevlerini korumak için, bazı yaşam tarzı değişiklikleri faydalı olabilir. İşte beyin fonksiyonlarını korumak için bazı ipuçları:

Beslenme

Antioksidanlar, omega-3 yağ asitleri ve vitaminler (özellikle B vitaminleri, D ve E vitamini) açısından zengin, dengeli bir beslenme düzeni uygulayın. Beslenmenizi, yağlı balıklar (somon, sardalya), yeşil yapraklı sebzeler (ıspanak, karalahana), meyveler (yaban mersini, çilek), kuruyemişler ve çekirdekler (ceviz, keten tohumu) ve tam tahıllı ürünlerle çeşitlendirin. Ancak, zamanla beyin fonksiyonlarını bozabilecek aşırı şeker, trans yağlar ve işlenmiş gıdalardan da uzak durun.

Uyku kalitesi

Geceleri 7-9 saat kaliteli uykuyu hedefleyin. Uyku, hafıza güçlendirme, beyin detoksu ve duygusal düzenleme için kritik öneme sahiptir. Kronik uyku yoksunluğu bilişsel gerileme, depresyon ve Alzheimer hastalığı riskini artırır.

Düzenli fiziksel egzersiz

Düzenli fiziksel egzersiz beyne kan ve oksijen akışını artırır. Yeni beyin hücrelerinin büyümesini (nörogenez) uyarır. İnme ve bilişsel gerileme riskini azaltır. Bunun için yürüme, yüzme, dans ve kuvvet antrenmanı gibi aktiviteler fayda sağlar.

Zihinsel uyarım

Bilişsel rezerv oluşturmak için beyninizi aktif tutun. Bunun için, kitap okuyun, bulmaca çözün, yeni bir dil öğrenin veya hobiler edinin, satranç ve sudoku gibi stratejik oyunlar oynayın. Yaşam boyu öğrenmenin, yaşa bağlı bilişsel gerilemeyi önlemeye yardımcı olduğunu unutmayın.

Stres yönetimi

Kronik stres, hipokampüse (beynin hafıza merkezi) zarar verebilen kortizol salınımına neden olur. Beyninizi korumak için şunları yapın:

Farkındalık meditasyonu veya yoga
Derin nefes egzersizleri
Doğada zaman geçirmek
Destekleyici ilişkiler kurmak

Zararlı maddelerden kaçının

Sigara içmeyin; nikotin ve toksinler beyin yaşlanmasını hızlandırır. Alkol tüketimini sınırlayın; aşırı kullanımı beyin hücrelerine zarar verir ve bilişsel işlevleri bozar. Uyuşturucu kullanımından kaçının ve merkezi sinir sistemini etkileyen uzun süreli ilaçlara karşı dikkatli olun.

Sağlık sorunlarınızı yönetin

Diyabet, hipertansiyon, yüksek kolesterol ve obezite gibi rahatsızlıklar beyne giden kan akışını bozabilir ve felç veya bunama riskini artırabilir.

Bu rahatsızlıkları kontrol altında tutmak için, reçeteli ilaçlarınızı düzenli kullanın, yaşam tarzınızda değişiklikler yapın, sağlık kontrollerinizi ihmal etmeyin ve başınızı her türlü yaralanmalara karşı koruyun. Yaşlıysanız veya risk altındaysanız, evinizde düşmeye karşı önlemler alın. Hafif beyin sarsıntıları bile beyin fonksiyonları üzerinde uzun vadeli etkilere sahip olabilir.

Sosyal yaşantınızı ihmal etmeyin

Sosyal etkileşim, ruh halini ve bilişsel dayanıklılığı artırır. İzolasyon ve yalnızlık, Alzheimer hastalığı ve depresyon riskinin artmasıyla bağlantılıdır.