Tıp dilinde paronişi olarak bilinen dolama, parmak uç boğumlarının enfeksiyon kapması nedeniyle ortaya çıkan bir durumdur. Tırnak kökü ve kenarlarında yayılım gösteren enfeksiyon; ağrı, hassasiyet ve şişmelerle neden olur. Dolama kendiliğinden oluşabileceği gibi travma ya da manipülasyon sonrasında ortaya çıkabilen bir tür tırnak enfeksiyonudur. Dolama zamanında tedavi edilmediğinde kişilerin yaşam kalitesini olumsuz etkiler ve daha ciddi enfeksiyonlara sebebiyet verebilir.
Dolama (tırnak enfeksiyonu) nedir?
Dolama şiddetli ağrı ve şişliklerle kendini gösteren enfeksiyondan ya da travmadan kaynaklanabilen tırnak iltihabıdır. Bakterilerin tırnak eti ve çevresine sızması sonucu enfeksiyon gelişimine sebep olan dolama, el ve ayak tırnaklarında meydana gelen bir enfeksiyondur. İlk etapla tırnak çevresindeki dış tabakanın enfekte olmasıyla başlayan enfeksiyon, kızarıklık, sertlik ve ağrı gibi şikayetlere neden olur. Paronişi, el ve ayak parmaklarını etkileyen ve rahatsızlık hissi veren deri hastalıkları arasında yer alır. İltihap, tırnakların altına ve çevresine yayılım gösterebilir. Erken müdahale edilmediğinde ağrı ve şişlik gibi şiddetli yakınmalara sebep olabilir.
Dolama neden olur?
Paronişi, tırnak ile tırnak kıvrımı arasındaki koruyucu bariyerin bozulması ve bölgenin enfeksiyona eğilimli hale getirmesi sebebiyle ortaya çıkar. Dolama hastalığı sıklıkla staphylococcus aures bakterisinden kaynaklanır. Aynı zamanda streptococcus pyogenes, pseudomonas gibi bakteriyel enfeksiyonlar dolamanın oluşumuna zemin hazırlayabilir. Bu bakteriler, katikül ve tırnak kıvrımındaki kesiklerden cilde girerek şişlik ve ağrıya neden olurlar.
Akut paronişi, irin dolu apselerin oluşmasına sebep olabilir. Kronik paronişi durumunda tırnak kalınlaşır ve hasar görebilir. Bu tip paronişi sıklıkla tırnağın deriden ayrılmasına neden olabilir. Nemli ortamlar, kandida (bir mantar türü) ve bakteri gibi bazı mikropların çoğalmasına zemin hazırlar. Bu açıdan elleri uzun süre ıslak kalan kişiler kronik paronişi durumundan daha fazla etkilenebilirler.
Dolamanın diğer nedenleri şunlardır;
- Bakteriler
- Diğer mantar türleri
- Çatlak cilt ve kesikler
- Batık tırnaklar
- Tırnak yeme alışkanlıkları
- Manikür ve pedikür
Aynı zamanda dolama, diyabet hastaları veya bağışıklık sistemi zayıf kişilerde daha sık karşılaşılan bir deri hastalığıdır.
Dolamanın belirtileri neler?
Dolamanın en önemli belirtileri arasında bölgede ağrı, kızarma ve şişlikler yer alır. Rahatsızlığın gelişmesine neden olan bakteriler, tırnak değişikliklerine yol açabilir. Ayrıca zonklama ve kaşıntı da dolamanın sık karşılaşılan semptomlarıdır. Yayılan enfeksiyon bazı durumlarda parmakta parlaklık, gerginlik, titreme, terleme ve halsizliğe sebep olabilir.
Dolamanın en yaygın belirtileri şu şekilde sıralanabilir;
- Tırnağın tabanında veya yanlarında ağrı,
- Tırnağın çevresinde hassasiyet ve şişlik
- Temas edildiğinde sıcak deri
- Cilt altında irin birikmesi
- Tırnak rengi veya dokusunun hasar görmesi
- Tırnakta kalınlaşma ya da düşme
- Katikülde parçalanma
Dolamanın türleri neler?
Dolama hastalığının, akut ve kronik paronişi kronik olmak üzere iki çeşidi bulunur.
Dolamanın türleri şu şekilde açıklanabilir;
Akut dolama
Akut paronişide cilt enfeksiyonu çok hızlı meydana gelir. Genellikle Staphylococcus aureus adı verilen bakteriden kaynaklı gelişir. Tedavisi ertelendiğinde apse oluşumuna sebep olan akut dolama, bölgede şişlik ve ağrıya yol açar. Öte yandan uçuk virüsü (herpes simpleks) veya candida gibi maya mantarları da akut dolamanın oluşumuna sebep olabilir.
Kronik dolama
Candida gibi maya mantarları, herpes simpleks gibi virüsler ve staphylococcus aureus gibi bakteriler neticesinde ortaya çıkan kronik dolama, genellikle ellerin suya veya kimyasallara sık sık maruz kalmasından kaynaklanır. Kronik dolama varlığında tırnağın çevre dokusunda kızarıklık, gerginlik ve şişlik meydana gelir. Tedavi edilmediğinde tırnak yapısında yoğun deformasyonlara sebep olabilir.
Parmakta dolama en hızlı nasıl geçer?
Dolama başlangıcının erken dönemlerinde enfekte bölgeyi günde birkaç kez 15 dakika ılık suda bekletmek dolamanın iyileşme sürecini hızlandırabilir. Daha sonra bölgeyi tamamen kurulamaya özen gösteriniz. Katikül ve tırnak yatağını ıslatmak, cildin altındaki iltihabın akmasına ve ağrıların hafiflemesine yardımcı olabilir.
Öte yandan enfeksiyonlara iyi geldiği bilinen çay ağacı yağı, paronişi tedavisinde etkili ve doğal bir yöntemdir. Bunun için gazlı beze birkaç damla çay ağacı yağı damlatın. Güçlü bir yağ olduğundan su ve hindistan cevizi yağı ile seyrelterek bölgeyi sarmanız daha faydalıdır.
Antiseptik ve antimikrobiyal etkisi ile elma sirkesi de iltihabı hafifletebilir. Elma sirkesine batırılmış temiz bir pamuğu etkilenen tırnağın üzerine yaklaşık 20 dakika boyunca bekleterek bölgeyi rahatlatabilirsiniz. Dolama için fayda sağlayabilecek diğer bir yöntem ise karbonat uygulamasıdır. Karbonat ve su ile bir macun hazırlayıp dolama olan bölgeye uygulayın ve bölgeyi sarın.
Dolama kimlerde görülür?
Dolama, yetişkin kadınlarda ve diyabet hastalarında sık karşılaşılan bir durumdur. Bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde de paronişi görülme riski daha fazladır.
Dolama genellikle şu kişilerde meydana gelir;
- Kimyasallar, deterjanlar gibi cildi tahriş eden durumlar enfeksiyona sebep olabilir. Tahriş edici kimyasal ürünleri kullananlar dolama nedeniyle risk altındadır.
- Bireyde herhangi bir cilt hastalığı mevcutsa tırnak enfeksiyonu gelişimi de kaçınılmaz olabilir.
- Tırnak yemek veya tırnak etlerini koparmak, dolamanın oluşma riskini arttırır. Öyle ki, tırnaklarda küçük çatlaklara veya ciltte kesiklere enfeksiyon sızdığında dolama meydana gelir.
- Ev hanımları, çiftçiler ve inşaat işçilerinde dolamaya sık rastlanır. Su ile sık temas ya da darbe sonucu dolama ortaya çıkabilir.
Dolamayı önlemenin yolları neler?
Dolama, parmak veya ayak tırnağının etrafındaki derinin iltihaplanmasının bir sonucudur.
Dolamanın önüne geçmek için şu önlemleri alınız;
- Tırnaklarınızı aşırı kısa kesmekten kaçının.
- Tırnak etlerini keserken tırnak kıvrımına çok yakın şekilde kesmemeye özen gösterin.
- Tırnakları ısırma, koparma gibi eylemlerden kaçının.
- Cildin çatlamasını önlemek için kuruluğa karşı düzenli olarak tırnak etlerinize nemlendirici uygulayın.
- Ellerinizin temiz olmasına dikkat edin.
- Cildinize zarar vermeyecek sabunları kullanın.
- Kimyasal ya da suya aşırı maruz kalmamak için eldiven kullanmaya özen gösterin.
Dolamanın tedavisi nasıl olur?
Dolama rahatsızlığının tedavisi genellikle enfeksiyonun durumuna bağlı farklılık gösterebilir. Tedavi iltihap söz konusu olduğunda antiseptik solüsyonlar ve antibiyotiklerle gerçekleştirilir. Bakteriyel tırnak enfeksiyonlarının çoğu antibiyotiklerle ortadan kalkar. Bu ilaçlar, enfeksiyonlara neden olan bakterileri imha eder. Dolamanın mevcut olduğu parmağın, kalp seviyesinin üstünde tutulması tavsiye edilir. Enfeksiyon çok şiddetli olduğunda, mutlaka doktorunuza görünün. Apse varsa, doktorunuzun apseyi boşaltması gerekebilir. Doktorunuz bölgeyi uyuşturacak, iltihabın boşalması için müdahalede bulunacaktır. Ardından enfeksiyona karşı topikal bir krem bölgeye uygulanabilir. Bu krem, tespit edilen enfeksiyon türüne bağlı olarak antibakteriyel veya antifungal özelliğe sahip olacaktır. Bazı durumlarda dolama tedavisinde doktorunuz tarafından oral yolla (ağızdan alınan) ilaçlar reçete edilebilir.
Dolama kaç günde iyileşir?
Dolamanın iyileşme süresi çoğu zaman enfeksiyona bağlıdır. Hafif dolama genellikle 3-5 gün içinde iyileşebilir. Eğer bölgede apse mevcutsa iyileşme süreci 10 günü bulur. Apseye asla müdahale etmemek gerekir. Eğer gerekli görülürse doktor apseyi boşaltacaktır. Bölgeye antibiyotikli kremler uygulamak enfeksiyona iyi gelir. Eğer dolama problemi giderek şiddetleniyor ve 3-4 günün sonunda hala iyileşme göstermiyorsa doktora başvurmak önemlidir. Kronik dolamaların iyileşme süreci neden olan mantar ya da diğer sorunların tedavi edilmesi ile hızlanır. Ancak kronik dolamanın hafifleme ve iyileşme süresi günleri hatta haftaları alabilir.
