İçe Kapanıklık Nedir & Neden Olur? Tipleri Nelerdir?

Dış dünyadan ziyade kendi zihninde vakit geçirmekten hoşlanan içe kapanık kişiler, içe dönük bir yaşamı tercih eder. Genellikle tedirgin ya da utangaç olarak görülse de bu kişiler için yalnız kalmak çoğu zaman bir tercihtir. Dinlenmek için kendi iç dünyalarına dönmeye ihtiyaç duyarlar. Bazı kişilerin aksine içe kapanıklar için sosyallik yorucu olabilir.

İçe Kapanıklık Nedir?

İçe kapanıklık, zihinsel aktiviteleri ve içsel yaşamı diğer kişilerin dış dünyasına tercih etme ile karakterize olan bir kişilik tarzıdır. İçe dönük kişiler, dış dünyadan ziyade kendi iç düşüncelerine ve fikirlerine odaklanma konusunda daha rahat hisseder. Kalabalık gruplarla vakit geçirmek yerine bir ya da iki kişi ile zaman geçirmekten daha çok hoşlanabilirler.

Carl Gustav Jung, 1920’li yıllarda içe dönük ve dışa dönük terimlerini ilk kullanan sosyal bilimcidir. Jung, 8 farklı kişilik tipinin bulunduğu yaklaşımında içe dönük ve dışa dönük kişileri 4 alt başlık altında değerlendirir; düşünen, duygusal, duyusal, sezgili. Son yıllarda yapılan araştırmalarda içe dönük kişilerin sosyal durumlarda dışa dönük kişilere kıyasla daha az miktarda dopamin salgıladığı gözlemlenmiştir. Dopamin beyinde ödül ve motivasyon duygularının yaratılmasına yardımcı olur. Yani içe kapanık kişiler, sosyalleşmek ve diğer insanlarla vakit geçirmek için dışa dönük kişiler kadar motivasyon hissetmezler.

İçe Kapanıklık Belirtileri Nelerdir?

İçe kapanık kişiler düşünce dünyaları, gözlem ve analiz yetileri, sahip oldukları enerji ve dikkat ile iç dünyaları bakımından çeşitli karakteristik özelliklere sahiptir. İçe dönükler, kendi düşünce ve duyguları ile baş başa kalmaktan hoşlanır. Gündelik uğraşlar içinde en fazla keyif aldıkları zaman, yalnız kaldıkları zaman olabilir. Çoğu yeni insanlarla tanışmak için uğraşmasa da bazı içe kapanık kişiler yeni insanlar tanımaktan keyif alabilir. İçe dönük kişiler iyi birer gözlemcidir. Çevrelerini, diğer insanları ve hayatı anlamak için gözlem ve analiz yaparlar. Enerji toplamak ve deşarj olmak için yalnız kalmaya ihtiyaç duyabilirler.

İçe dönük kişilerin içsel dünyası çok gelişmiş olsa da, iç dünyalarını paylaşmamayı ya da sanat yoluyla ifade etmeyi tercih edebilirler. J.K Rowling’den Albert Einstein’a pek çok sanatçı ve bilim insanı içe dönük kişilik özelliğine sahiptir. Fiziksel risk almaktan ya da tehlikeye atılmaktan kaçınan içe dönük kişiler, temkinli ve dikkatli hareket eder. Herhangi bir konu hakkında tam olarak düşündükten ve konuyu analiz ettikten sonra harekete geçerler.

İçe Kapanıklık Tipleri Nelerdir?

Carl Jung’a göre içe kapanık kişilik özelliği düşünme, sezgi, duyu ve duygu özelinde farklı tiplere ayrılır:

Sosyal İçe Kapanıklık

Yaygın olarak görülen sosyal içe kapanıklık, yalnız vakit geçirmekten hoşlanan kişileri ifade eder. Bu kişiler, sosyalleşmeleri gerektiği zaman birkaç yakın arkadaşı ile vakit geçirmeyi tercih eder. Sosyal içe kapanık bir kişinin bu şekilde vakit geçirmek istemesinin sebebi, yalnızca kendi arkadaşlarıyla vakit geçirmekten keyif almasıdır. Kalabalık bir grup içinde çok zaman geçirdiği zaman kendini duygusal olarak tükenmiş hissedebilir. Bir tercih olan sosyal içe dönüklüğün kaygı ya da utangaçlıkla karıştırılmaması gerekmektedir.

Düşünceli İçe Kapanıklık

Düşünceli içe kapanık kişiler hem düşünmekten hem de yalnız kalmaktan hoşlanır. Düşüncelerini yaratıcı şekilde ifade edebilmek ve kendilerini daha iyi yansıtmak için düşünme eylemini genellikle yalnızken yaparlar. Entelektüel içe dönüklük olarak da adlandırılan düşünceli içe kapanıklıkta, kişiler duydukları ve gözlemledikleri hakkında düşünmekten keyif alır. Sosyal dinamikleri analiz etmekten hoşlanan kişiler sanılanın aksine kendi hayal dünyalarında yaşamaz, eleştirel düşünce yetisine sahiptir.

Endişeli İçe Kapanıklık

Kaygılı ya da endişeli içe kapanık kişiler, diğer insanlarla vakit geçirmektense yalnız kalmayı tercih eder. Ancak sosyal içe kapanıklarda olduğu gibi bu, bir tercih değildir; endişeli içe dönükler kalabalık ortamlarda bulunmaktan rahatsız olur. Sosyal fobi hissetmeseler de utangaç hissettikleri için insanlardan kaçınırlar. Ancak bu endişeleri yalnız kaldıklarında da ortadan kalkmaz. O an ya da geçmişte ters gitme ihtimali olan olayları düşünme eğilimindedirler. Bu da kaygının tetiklenmesine neden olabilir. Bilişsel Davranışçı Terapi, olumsuz düşüncelerin kırılmasında endişeli içe dönük kişilere yardımcı olabilir.

Ölçülü İçe Kapanıklık

Kısıtlı ya da ölçülü içe kapanık kişiler, bir sosyal ortama girmeden önce kendilerini geri çekerek öncelikle insanları analiz eder. Sosyal ortamlara girmekten korkmazlar ve yeni insanlarla tanışmaktan çekinmezler. Ancak paylaşım içine girdikleri insanlar konusunda çok seçicidirler.

İçe Kapanıklık Neden Olur?

İçe kapanıklık da dahil olmak üzere tüm kişilik tiplerinin neden ortaya çıktığı ile ilgili net bir bilimsel bir veri yoktur. Kişilik oluşumunda çevresel ve genetik faktörlerin bir arada etki ettiği düşülmektedir. İçe dönük ve dışa dönük bireylerin beyin yapısının birbirinden farklı olduğu doğrulanmıştır. İçe kapanık kişilerin prefrontal korteksi daha büyüktür. Bu bölgede kan akış hızı daha fazladır. Prefrontal lobun karar alma, plan yapma ve temkinli olma ile ilişkili olduğu bilinmektedir. Bu anlamda içe kapanık kişiler bir karar vermeden önce pek çok kriteri göz önünde bulundurur, olaylara dikkatli yaklaşır ve dış dünyayı gözleme ve analiz etme eğilimindedir.

İçe dönük kişilerde salgılanan dopamin miktarı değişebileceği gibi dopamine verilen tepki de farklı olabilir. Dopamin, beynin ödül ve zevk arayan kısmını çalıştıran bir tür kimyasaldır. İki kişilik tipine sahip olan kişiler aynı miktarda kimyasala sahip olsa da içe kapanık kişiler dopamine karşı daha az tepki verebilir.