Aynı anne babanın kendi çocuklarına vereceği ilgi, sevgi ve sevecenliğini paylaşması kardeşlerin rekabet halinde olmasına sebep olabilmektedir. Bu rekabeti önlemek mümkün değildir çünkü çocuklar anne ve babasından gelen ilgi ve sevginin bölünmesine tahammül geliştiremezler. Bu durum genellikle küçük yaşta kardeşi olan çocuklarda daha çok görülür. Yoğun bir şekilde hissedilen kıskançlık ise çeşitli sorunlara yol açabilir.
Kardeş Kıskançlığı Nedir?
Kardeşi doğana kadar kendisine verilmiş olan anne ve babasının ilgi, sevgi ve dikkatin tümünün kardeşinin doğmasıyla kendisinden alınmış ve artık kardeşine yöneltildiğini düşünür. Bunun sonucunda anne ve babasıyla olan ilişki tehlikeye girdiğinden dolayı çocuk kaygı hissetmeye başlayabilir. Bu yüzden çocuk anne babasıyla olan ilişkisinin tehlikeye girdiğini hissederek tedirgin olur ve kardeşinin anne ve babasını elinden alacak olmasından korkar. Aynı zamanda kardeşinin, anne babasıyla ve sevdiği kişilerle arasında engel oluşturduğunu düşündüğü için ona kızar. Aşırı kıskançlık ve rekabet, durumun incitici hale gelmesine yol açabilir. Bununla birlikte böyle bir durum çocukların hem kendilerine hem de aile ilişkilerine dair görüşleri üzerinde kalıcı bir etki de bırakabilir.
Kardeşlerin arasındaki bu kıskançlıklar ve çekişmelerin aşırıya kaçması kıskançlık duygusunun yerini nefrete bırakmasına ya da zorbalık ve kavga gibi istenmeyen durumlara yol açabilir. Çocuk öfkesini yönetemediğinde bunu kardeşine yansıtabilir. Aşırı kıskançlık hisseden büyük kardeş saldırgan davranabilir veya ebeveynlerinin ilgisini kazanmak için bebek konuşması ve alt ıslatma gibi davranışlar sergileyebilir. Ayrıca çocuklar büyüdükçe kıskançlık okul ya da kariyer hayatı gibi farklı alanlarda da görülebilir.
Yapılan bir araştırmaya göre kardeş kıskançlığı nedeniyle zorbalığa maruz kalmak yetersizlik duygusuna ve düşük benlik saygısına yol açmaktadır. Bununla birlikte birçok araştırma da kardeşi tarafından zorbalığa uğrayan çocukların yetişkinlik dönemlerinde depresyon ve kendine zarar verme riskini artırdığını göstermiştir. Dolayısıyla böyle bir durumla karşı karşıya kalındığında nedenleri tespit edilerek giderilmelidir.
Kardeş Kıskançlığı Nedenleri Nelerdir?
Kardeş kıskançlığı farklı nedenlerle ortaya çıkabilir. Yeni bir eve taşınmak, bebek beklemek, boşanmak gibi hem ebeveynler hem de çocukların hayatında büyük bir değişikliğe neden olacak durumlar kıskançlığa yol açabilir. Bunun nedeni bu değişikliklerin getirdiği strestir. Çocuklar hissettikleri stres ve endişeyi küçük kardeşe yansıtabilir.
Ailenin dinamikleri de kardeş kıskançlığına neden olabilir. Örneğin epilepsi gibi kronik bir hastalık sebebiyle özel ihtiyaçları olan bir çocuk ebeveynlerinden daha farklı bir muamele görebilir. Böyle bir durumda ailedeki bireylerin birbiriyle iletişimi ve birbirine davranışları değiştiğinden dolayı kardeşler arasında kıskançlık oluşabilir.
Zaman zaman övgü de kıskançlığa yol açabilir. Bir çocuğun yaptığı bir resmi, bir davranışını ya da bir sözünü takdir etmek, kardeşinin onu kıskanmasına neden olabilir. Övgüyü kıskandığından dolayı resmi yırtmakla tehdit edebilir, ağlayabilir veya kardeşiyle yarışıyormuş gibi davranabilir.
Çocukların bireysellik isteği kardeş kıskançlığının önemli nedenlerindendir. Çocuklar, söz konusu kardeşleri dahi olsa kendilerini diğer kişilerden ayırmak ister. Diğer bir deyişle etrafındaki kişilerden farklı olduğu noktaları görmeye çalışır. Bunun için de kimin daha uzun bir kule yapacağı veya kimin daha çok yemek yiyebileceği gibi çeşitli konularda kardeşiyle yarışabilir.
Yapılan bir araştırma, kardeşler arasında kıskançlığa neden olan dört temel faktör olduğunu göstermiştir. Bu çalışmaya göre; bir kardeşe hediye verilip diğerine aynı hediyenin verilmemesi, bir kardeşle daha fazla vakit geçirilmesi gereken bir durum olması, bir kardeşin yeteneği nedeniyle daha fazla ilgi görmesi ve ebeveynlerin çatışma durumunda bir kardeşin tarafını tutması kardeş kıskançlığının en önemli nedenleridir.
Kardeş Kıskançlığı Belirtileri Nelerdir?
Kardeşini kıskanan bir çocukta şu davranışlar gözlemlenebilir:
- İlgi çekmeye çalışmak
- Kucakta taşınmak istemek
- Kasıtlı olarak kendini riske atmak
- Kendisinden isteneni yapmamak
- Parmak emmek, alt ıslatmak, bebek bezi giymek ya da biberondan su içmek gibi bebek davranışları
- Bebeğe vurmaya çalışmak
- Sessizleşmek ve içine kapanmak
- Ebeveynlerle ortak bir aktivite yapmak istememek
- Üzgün ve korkmuş hissetmek
Bu davranışların birkaçının birlikte görülmesi kardeş kıskançlığına işaret edebilir. Bir çocuk kardeşini kıskandığında bunu farklı şekillerde de gösterebilir. Sözlü ya da fiziksel kavgalar, çekişme ve rekabet, lakap takmak kardeş kıskançlığı yaşayan çocuklarda görülebilir. Ayrıca çocuk kıskançlığını ve neler hissettiğini de dile getirebilir. Bunların büyük bir kısmı ebeveynlerin dikkatini çekmek ve kendisiyle ilgilenmesini sağlamak içindir.
Kardeş Kıskançlığı İçin Ne Zaman Doktora Gidilmelidir?
Kardeşler arasında kıskançlık son derece yaygın ve oldukça normal bir durumdur. Ancak zaman zaman bu durum tehlikeli bir hal alabilir. Kıskançlık ve rekabet agresifleşebilir, sıklaşabilir ya da incitici olmaya başlayabilir. Birbirlerini korkutuyor, zorbalık yapıyor veya birbirlerine fiziksel olarak zarar veriyorlarsa müdahale etmek gerekir. Böyle bir durumda kardeşler arasında sağlıklı bir ilişki kurmak amacıyla bir uzmandan yardım alınabilir.
