Modern dönemle birlikte insan psikolojisini etkileyen etmenlerin sayısında da belli oranda artış yaşanmıştır. Buna bağlı olarak, günümüzde yeni psikolojik rahatsızlıklar tanımlanmıştır. Özellikle kişilerin sosyal ilişkilerini ve iş hayatlarını ciddi anlamda olumsuz etkileyen çeşitli psikolojik sorunlar, önemli sağlık sorunları olarak karşımıza çıkar. Bu sorunlardan biri de mitomani hastalığıdır.
Mitomani Nedir?
Mitomani; herhangi bir sosyal kazanç kaygısı gözetmeksizin, psikolojik olarak rahatlama duygusu elde etmek amacıyla kronik olarak yalan söyleme alışkanlığı gösterme veya yalan söyleme isteği şeklinde tanımlanabilir. Bu bağlamda, patolojik yalan söyleme alışkanlığı veya psödoloji fantastika olarak da nitelendirilir. Mitomani; sağlıklı kişilerde belli bir kazanç elde etmek için başvurulan yalan söyleme davranışından farklı olarak, kişinin psikolojik bir tatmin yaşamak amacıyla yalan söylemeyi tercih etmesidir.
Mitomanik davranışın temelinde çeşitli psikolojik bozuklukların varlığı söz konusudur. Bu doğrultuda, farklı kişilik bozuklukları, duygudurumla ilişkili çeşitli psikiyatrik rahatsızlıklar ve yoğun anksiyete gibi çeşitli psikolojik şikayetlerin varlığında mitomani ortaya çıkabilir. Bu nedenle, mitomaninin klinik değerlendirmesi esnasında, kişinin çeşitli ruhsal rahatsızlıklar bakımından mutlaka detaylı incelenmesi; doğru ve etkin bir tedavi planı oluşturulması için kritik önem taşır.
Mitomani Nedenleri Nelerdir?
Mitomani hastalığının karakteristik özelliği olan yalan söyleme davranışı; amacı ve etkisi bakımından iki kısımda incelenebilir. Sağlıklı kişilerde de görülebilen ve “beyaz yalan” olarak ifade edilen yalan söyleme davranışında, kişiler sosyal bir kazanç elde edebilmek, herhangi bir konu ile alakalı bir mevzuyu gizlemek veya karşısındaki kişiyi rencide etmemek amacıyla yalan söylemeyi tercih eder. Aynı zamanda, bu tip yalanların içerik ve sonuç bakımından geri döndürülemez veya büyük çaplı sosyal sorunlara yol açmadığı söylenebilir.
Buna karşın, mitomani hastalığında kişiler herhangi bir sosyal fayda veya kazanım amaçlamadan, sadece psikolojik olarak hissettikleri bir tatmin duygusuyla yalan söylemeye başvurabilir. Her ne kadar yalan söylemede amaçlanan bir sosyal kazanım söz konusu olmasa da kişiler kendilerini bir olayın mağduru veya kahramanı olarak tanıtmaları sonucunda ikincil bir kazanç elde edebilir. Ayrıca, bu yalanlar oldukça abartılı olabilir ve konu bakımından ciddi sosyal sonuçlar doğurabilir.
Yapılan araştırmalar, mitomani hastalığının çeşitli psikolojik rahatsızlıklarla ilişkili olduğunu ortaya koymuştur. Bu anlamda, aşağıdaki sağlık sorunlarına sahip kişilerde mitomanik yalan söyleme davranışı gözlenebilir:
- Kişilik bozuklukları: Özellikle antisosyal ve borderline kişilik bozuklukları olan kişilerde kural tanımama, empatiden yoksunluk, suç ve ahlak dışı davranışlar işlemeye meyil gibi sorunların varlığı nedeniyle patolojik yalan söyleme alışkanlığı gelişebilir.
- Duygudurum bozuklukları: Depresyon ve manik-depresif bozukluk gibi hastalıklarda kişiler mitomaniye bağlı olarak yalan söylemeye meyillidir. Aynı zamanda, bipolar bozukluğa sahip olan hastalar coşkun duygudurum esnasında karşısındaki kişiyi etkilemek için gerçek dışı olaylardan bahsederek patolojik yalanlar söyleyebilir.
- Anksiyete: Yaygın kaygı bozukluğu gibi durumlarda, hastalar psikolojik yönden rahatlama amacıyla mitomanik yalanlar söyleyebilir.
- Nörolojik hastalıklar: Beyinde özellikle psikoloji ve kişinin karakteri ile ilgili bölgeleri etkileyen çeşitli rahatsızlıklar, kişilik değişimlerine yol açarak mitomanik yalan söyleme davranışını tetikleyebilir.
Mitomani Belirtileri Nelerdir?
Aşağıda yer alan durumlar genellikle mitomani hastalarında görülen özellikler arasında yer alır:
- Mitomanik yalan söyleyen kişiler, herhangi bir sosyal fayda amaçlamaz. Buna bağlı olarak, mitomani hastaları ortada belirli bir sebep bulunmadığı durumlarda bile, psikolojik bir rahatlama duygusuyla yalana başvurabilir. Bu durum, özellikle hasta yakınları, aile bireyleri ve arkadaşları açısından ciddi sorunlara sebebiyet verebilir.
- Mitomani hastaları yalanlarını oldukça detaylı, renkli ve inandırıcı şekilde aktarabilir. Söylenenlere yönelik sorulanlara hızlı ve ikna edici şekilde cevaplar verebilir.
- Mitomanik yalan söyleyen kişiler, sağlıklı kişilerin herhangi bir yalanı ifade ederken gösterdiği vücut tepkilerini göstermez. Dolayısıyla, kişilerin yüzünde kızarma, burun kaşıma, gözlerini kaçırma, kalp atışında hızlanma gibi bulgular mitomani hastalarında ortaya çıkmaz.
- Mitomani hastaları söyledikleri yalan konusunda ısrar ettikleri durumlarda, zamanla yalanı gerçek olarak kabul etmeye başlar. Bu anlamda, yalan ile gerçek algısında bozulma olan mitomani hastalarına, gerçeğin ne olduğu açık olarak ifade edilse bile, hasta söylediği yalanda ısrar edebilir ve gerçeği algılamakta ciddi sorunlar yaşayabilir.
- Mitomani hastası bir birey, söylediği yalanda kendisini genellikle bir kurban veya kahraman olarak tasvir eder. Bu durumda, yalana muhatap olan kişinin sempatisi veya ilgisini kazanarak ikincil bir sosyal kazanç elde edebilir.
- Mitomanik yalanlar; yukarıda da bahsedildiği gibi ciddi sonuçlar doğurabilir ve kişilerin hayatını doğrudan etkileyebilir. Bu bakımdan, mitomani hastası kendisine ait olmayan bir malı veya unvanı kendisininmiş gibi gösterebilir veya önemli bir sağlık sorunu varmış gibi davranabilir.
Mitomani Tanısı Nasıl Konur?
Mitomani hastalığının tespit edilmesi oldukça zordur. Uzman doktor tarafından yapılan psikiyatrik muayene esnasında mitomani hastaları, yalanlarını gayet inandırıcı ve rahat şekilde dile getirebildiğinden, kronik ve patolojik yalan söyleme davranışının belirlenmesi güçtür. Bu nedenle, tanı sürecinde hastanın muayene edilmesi kadar hasta yakınlarının da detaylı öyküsünün alınması kritik önem taşır.
Mitomaniye yönelik değerlendirmede, hastanın yalan makinesi de denilen poligraf adı verilen yöntemle incelenmesi tanıda yardımcıdır. Hastanın cihaza bağlıyken konuştuğu sırada vücudunun nasıl tepki verdiği ve yalanı inandırıcı kılmak için ne gibi davranışlarda bulunduğu araştırılır. Ayrıca, hastanın söylediği yalanlara ne ölçüde inandığı, yalanlara karşı psikolojik tepkilerinin nasıl olduğu da ayrıntılı incelenir. Tüm bunların yanı sıra, mitomaninin altında yatabilecek çeşitli psikolojik rahatsızlıklar bakımından hasta sorgulanır ve gerekli görüldüğü takdirde, ek tanı tetkiklerinden faydalanılır.
Tüm incelemelerden elde edilen veriler ışığında mitomani ve eşlik eden ek rahatsızlıkların tanısı konularak hastaya uygun bir tedavi planı oluşturulur.
Mitomani Nasıl Tedavi Edilir?
Mitomani tedavisinde öncelikli olarak hastanın ek bir sağlık sorununun bulunup bulunmadığının tespit edilmesi gerekir. Bu bağlamda, yapılan psikiyatrik muayene sonrası tespit edilen depresyon, anksiyete, kişilik bozuklukları, bipolar bozukluk gibi rahatsızlıklarda o hastalığa ilişkin spesifik tedavinin planlanması önemlidir. Dolayısıyla, tedavide antidepresan veya antipsikotik ilaçlara başvurulabilir.
Bununla birlikte, mitomani tedavisinin temelini psikoterapi oluşturur. Özellikle bilişsel davranışçı terapi; hastanın yaptığı davranışın farkındalığının artırılması ve olumsuz pekiştirme yoluyla bu davranışın giderilmesinde sıklıkla kullanılan bir yöntemdir.
Aynı zamanda, hasta yakınlarının da psikolojik destek alması ve mitomani ile mücadelede hastaya destek olması yönünde teşvik edilmesi; tedavinin önemli bir parçasını oluşturur. Bu kapsamda, hasta yakınlarına mitomani durumunun psikolojik temelli bir rahatsızlık olduğu, hastanın yargılanmayarak iyi yönde desteklenmesinin gerektiği ve diyalog yoluyla doğruyu söylemesi noktasında teşvik edilmesinin önemi hakkında gerekli bilgilendirmeler yapılır.
