Embriyo dondurma tıp literatüründe embriyo kriyoprezervasyonu, tüp bebek tedavisi esnasında sağlıklı embriyoların dondurularak gelecekte kullanılmasını ifade eder. Çiftler çeşitli nedenlerden ötürü gebelik planını ertelediğinde ya da tüp bebek tedavi esnasında gebeliğin mümkün olmaması halinde saklanan kaliteli embriyolar çözülür ve annenin rahmine katater yoluyla transfer edilebilir.
Embriyo dondurma yöntemi ile gerçekleştirilen tedavilerin başarı oranları günümüzde oldukça yüksektir. Ancak anne adayının yaşı ve genel sağlık durumu çoğu zaman başarı oranını etkileyebilir.
Embriyoların dondurulma süreci bazı durumlarda değişmekle birlikte ülkemizde yasal olarak belli bir süreliğine dondurulabilirler.
Tüp bebek (IVF) tedavileri sırasında uygulanan embriyo dondurma işlemi, transfer edilmeyen embriyoların ileride kullanılmak üzere saklanmasıdır. Yumurtalar laboratuvarda spermle döllendikten sonra, embriyo elde edilir. Ardından embriyoların gelişim süreçleri dikkatle takip altına alınır. Hastanın rahmine transfer edilmeyen kaliteli embriyolar, ileride kullanılmak üzere dondurulur. Her embriyonun dondurma-çözme işleminden sağ çıkamamasına rağmen, günümüzde gebelik oranları taze embriyo transferlerine neredeyse yaklaşmış durumdadır.
Embriyolar tedavi sırasında hemen kullanılmayacaksa, ileride tedavide kullanılmak üzere saklanmasını isteyebilirsiniz. Embriyolarınız dondurulmadan önce, ilgili onay formlarını imzalayarak bilgilendirilmiş olmanız çok önemlidir. Embriyolar istenen kaliteye ulaştıklarında genellikle döllenmeden sonraki 5. ve 7. günler arasında dondurulabilir. Bu süreç bazı durumlarda yaklaşık 10 gün veya 15 güne tekabül edebilir. Dondurulan embriyo kullanılmak istenildiği takdirde anne adayının rahim için dokusu hazır hale getirilerek kaliteli embriyolar rahme katater kullanılarak transfer edilir. Ardından bu süreci tüp bebek tedavi süreci izler.
Embriyo dondurma işlemi sırasında rahim içi sorunları ile karşılaşıldığında, annenin kemoterapi veya radyoterapi tedavisi görmesi halinde ya da transfer esnasında meydana gelen kanama durumunda anne adayları embriyo dondurma yöntemi ile ileride hamile kalabilirler. Bazı durumlarda, hamilelikten sonra kötüleşebilecek yumurtalık hiperstimülasyon sendromu adı verilen bir rahatsızlığın riskini önlemek için de embriyolarınızın dondurulması önerilebilir. Öte yandan tüp bebek tedavisi esnasında belirli hormon seviyeleri aşırı yüksekse, hamilelik şansını artırmak amacıyla da embriyo dondurma işlemini doktorunuz tavsiye edebilir.
Embriyo dondurma (embriyo kriyoprezervasyonu), tüp bebek tedavisinin başarısız olması ya da gelecekteki gebelik planları nedeniyle tercih edilen bir yöntemdir. Embriyonun meydana gelmesi için yumurta toplama döngüsüne başlamadan önce doktorunuz hormon seviyelerinizi test edebilir. Aynı zamanda yumurtalıklarınızın işleme hazır olduğundan emin olmak için ultrasona ihtiyaç duyabilir.
Embriyo dondurma işlemi aşama aşama şu şekilde ilerler;
Kadının yumurtalıkları uyarılarak olgunlaşan yumurtalar bu süreçte toplanır.
Toplanan yumurtaların, sperm hücreleri ile laboratuvar ortamında döllendirilmesi gerçekleştirilir.
Döllenmiş yumurtaların (embriyoların) gelişimleri takip edilir.
Bu süreçte sağlıklı, kaliteli ve gelişim gösteren embriyolar ayırt edilir.
Ayrılan kaliteli embriyolar, belli sıcaklıklarda dondurularak saklamak üzere sıvı azot içerisine alınır.
Günümüzde embriyo dondurma işlemi ile çocuk sahibi olabilmek mümkündür. Embriyolar dondurulmadan önce kritik bir süreçten geçer. Aşama aşama ilerleyen bu prosedürde embriyolar gelecekte kullanılmak üzere muhafaza edilir. Genellikle yüksek kaliteli embriyolar dondurulurlar. Vitrifikasyon olarak da adlandırılan bu işlem, sıvı nitrojenle ani dondurma yöntemi ile gerçekleştirilir. Embriyo, genellikle döllenmeden sonraki 3. ve 5. günler arasında dondurulabilir. Dondurulan embriyolar -196°C civarındaki sıvı nitrojen içerisine alınır ve ihtiyaç halinde kullanılmak üzere burada saklanırlar.
Dondurulan embriyoların ülkemizde saklanma süreci 5 yıldır. Bu süre dolduğunda çift dondurmaya devam etmek isterse, resmî onayla süreyi uzatabilir. Embriyoların dondurma süresi ülkemizde yasal olarak 5 yıl olmakla birlikte kişinin ileride embriyo elde edebilme imkânı olmadığında sürenin uzatılması mümkün olabilir.
Çözülen embriyolar çoğu zaman dondurulmadan önceki kalitelerine yakındır. Bu süreçte özellikle embriyo dondurulmadan önce kaliteli ise, çözülme sonrası yaşama ve tutunma şansı daha da yüksektir. Ancak bazı durumlarda embriyo çözüldüğünde canlı kalmayabilir. Dolayısıyla transferden önce embriyonun sağlıklı gelişim gösterdiği yakinen takip edilir.
Vitrifikasyon (hızlı dondurma) yöntemi sayesinde embriyolar çözülünce daha az zarar görür ve embriyoların canlı kalma oranı bu yöntemle daha da yüksek olabilir. Embriyolar sıvı azot içinde yıllarca güvenli bir şekilde muhafaza edilebilir. Böylelikle çözülen embriyoların hayatta kalma oranı günümüzde neredeyse %95’e ulaşmıştır. Şimdilerde tüm dünyada dondurulmuş embriyo transferi giderek daha fazla ihtiyaç haline gelmiş olup, tüp bebek tedavisinin seyri de bu şekilde değişim gösterebilir bir hal almıştır.
Dondurulmuş embriyo transferinden sonra embriyonun rahme tutunma süreci genellikle 1-5 gün içinde gerçekleşir. Genellikle embriyonun transfer edildiği güne göre bu süre değişebilir. Embriyonun tutunma süreci; embriyonun kalitesine, rahim iç duvarının (endometrium) kalınlığına ve hormon düzeylerine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Embriyonun tutunmasının ardından, genellikle rahme yerleştirilen embriyo transferinden 9-12 gün sonra kanda beta-hCG seviyeleri tespit edilerek hamileliğin var olup olmadığı belirlenebilir. Beta HCG hormonu seviyeleri yapılan basit bir kan testi ile kolaylıkla belirlenebilir.