Teknolojinin gelişmesiyle birlikte hayatımızın önemli bir parçası haline gelen cihazlar bazı sağlık sorunlarını da beraberinde getirebilir. Çok sıcak veya soğuk havalarda ev, iş yeri veya araçlarda sıklıkla tercih edilen klimaların kullanımına bağlı olarak bazı enfeksiyon hastalıkları gelişebilir. Klima hastalığı olarak da bilinen bu enfeksiyonlar akciğerde ciddi düzeyde iltihaplanmalara yol açarak önemli klinik tablolara yol açabilen, dikkat edilmesi gereken bir hastalıktır.
Klima Hastalığı Nedir?
Klima hastalığı veya lejyoner hastalığı, klimalarda da oluşan nemli ortamlarda üreyerek hava akımıyla kişilere bulaşarak hastalığa yol açan Legionella pneumophila isimli bakterinin neden olduğu bir enfeksiyon hastalığıdır. Legionella bakterisi genellikle toprak veya sulu ortamlarda üreme eğiliminde olan, düşük sıcaklıklarda dahi üreyebilen bir bakteridir. Hava yoluyla bu ortamların solunması sonucu solunum yollarına ulaşarak bu bölgeye yerleşir. Bazı hastalarda Pontiac ateşi adı verilen grip benzeri, kendi kendini sınırlayan hafif hastalık tablosuna yol açabilse de kimi hastalarda ciddi zatürre tablosuyla seyreden Lejyoner hastalığına neden olabilir.
Lejyoner hastalığı günümüzde klimaların yaygın kullanılması, klimaların hijyen şartlarına çok dikkat edilmemesi gibi sebeplerle klima içindeki nemli ortamda bakterinin üremesi sonucu sık görüldüğünden klima hastalığı olarak da anılagelmiştir.
Klima Hastalığı Neden Olur?
Legionella bakterisi nemli ortamın sağlandığı koşullarda üreme eğiliminde olan, düşük sıcaklıklarda dahi üremeye devam edebilen bir bakteridir. Doğada ıslak toprak bulunan bölgelerde ortamın solunmasıyla bulaşabilir. Günümüzde ise klima kullanımının yaygınlaşması sonucunda özellikle büyük binalarda havalandırma sistemlerinin kullanılmasına bağlı olarak bu bakteriyle karşılaşılabilir. Havalandırma sisteminin tüm binada yaygın kullanılması ve yeterli hijyenin sağlanmaması halinde hastalık, hızla yayılma gösterebilir.
Ev ve araçlarda kullanılan klima sistemlerinde genellikle su bazlı soğutma sistemleri kullanılmadığından Lejyoner hastalığı gelişme riski, büyük havalandırma sistemlerinde göre daha düşüktür. Bunun dışında legionella bakterisi aşağıdaki ortamlarda üreme gösterebilir ve bu nedenle aşağıdaki koşullarda solunum yoluyla bakterinin bulaşması durumunda lejyoner hastalığı gelişebilir:
- Alışveriş merkezleri, iş yerleri gibi büyük havalandırma sistemleri kullanan mekanlar
- Jakuzi, spa banyosu, termal havuz, yüzme havuzları gibi bakteri üremesine müsait ortamlar
- Sıcak su tankerleri ve su ısıtma sistemleri
- Dekoratif havuzlar
- Doğum için kullanılan havuzlar
- İçme suları
Hastalarda belirli faktörlerin varlığında olası akciğer hasarı artabildiğinden klima hastalığının gelişme riski artabilir. Bu anlamda aşağıdaki koşullara sahip kişilerde legionella bakterisine bağlı enfeksiyonların gelişme ihtimali artar:
- Bağışıklık sistemi baskılı olanlar: Çeşitli nedenlerle bağışıklık sisteminde fonksiyon kaybı olan kişilerde enfeksiyon gelişme riski artar. AIDS hastalığı, kanser hastaları, steroid bazlı ilaç kullananlar, organ nakli yapılanlar gibi hasta grupları bu açıdan risk altındadır.
- Tütün kullanımı: Sigara dumanına maruz kalınmasıyla birlikte akciğer dokuları zarar gördüğünden olası bir bakteri bulaşı sonrası enfeksiyon gelişme riski yükselir.
- Kronik hastalıklar: Özellikle amfizem, KOAH, diyabet veya böbrek hastalığı gibi kronik akciğer hastalığı ya da enfeksiyona yatkınlık yapan sağlık problemi olan kişilerde klima hastalığı gelişmesi kolaylaşır.
- İleri yaş: 50 yaş ve üzeri kişilerde klima hastalığı gelişme riski toplumun geri kalanına göre daha fazladır.
Klima Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
Lejyoner hastalığı temelde akciğer enfeksiyonu olarak geliştiğinden klinik belirtiler genellikle solunum sistemi problemine bağlı olarak izlenir. Hastalık, bulaş sonrası 2 ila 10 gün sonra semptom göstermeye başlar. Bu bakımdan klima hastalığı gelişen kişilerde aşağıdaki belirtiler görülebilir:
- Halsizlik, yorgunluk
- Yüksek ateş
- Israrcı balgamlı veya kuru öksürük
- Öksürükle birlikte ağızdan taze kan gelmesi
- Nefes darlığı
- Göğüs ağrısı
- Baş ağrısı
- Kas ve eklem ağrıları
- Bulantı – kusma, ishal gibi mide-bağırsak problemleri
- Bilinç bulanıklığı gibi bilişsel problemler
Klima hastalığının daha hafif formu olarak da değerlendirilebilen Pontiac ateşi durumunda akciğerler etkilenmeden hastalar grip benzeri belirtiler gösterebilir. Ateş, halsizlik, eklem ve kas ağrıları ile seyreden Pontiac ateşi sıklıkla kendi kendini sınırlar ve ciddi hastalık tablosu oluşturmadan düzelebilir.
Klima Hastalığı Tanısı Nasıl Konur?
Klima hastalığı gibi enfeksiyon hastalıklarında kesin tanı hastalık etkeninin mikrobiyolojik yöntemlerle gösterilmesi yoluyla sağlanır. Bunun yanında hastalığın ilk değerlendirmesinde hastanın klinik şikayetleri, fizik muayene bulguları olası bir akciğer enfeksiyonu açısından oldukça anlamlıdır. Hekim gerekli gördüğü takdirde kan tetkikleri ve görüntüleme yöntemleri isteyerek ileri değerlendirmelerde bulunabilir.
Kan testlerinde iltihaplanmaya işaret eden beyaz kan hücrelerinde artış, CRP değerinin artışı gibi durumlar akciğer enfeksiyonu açısından anlamlı olduğu gibi, böbrek fonksiyonlarında bozulma da Lejyoner hastalığının seyrinde görülebilir. İlk değerlendirmede en çok tercih edilen akciğer grafisinde enfeksiyon bölgesi izlenebilir. İleri değerlendirmede hastalarda bilgisayarlı tomografi gibi görüntüleme yöntemlerinden yararlanılabilir. Hastalardan balgam kültürü alınması veya akciğerin etkilenen bölgesinden örnek alınması sonucunda bakterinin mikrobiyolojik olarak gösterilmesi tanıyı kesinleştirir.
Klima Hastalığı Tedavisinde Neler Yapılır?
Klima hastalığı bakteriyel bir enfeksiyondan ileri geldiğinden, tedavi antibiyotiklerle sağlanır. Hastalık tanısının erken dönemde kesinleştirilmesi uygun antibiyotik tedavisine bailanarak hastalarda komplikasyon gelişimini önleyerek erken dönemde iyileşmeye yardımcı olur. Lejyoner hastalığının daha hafif formu olan Pontiac ateşinde antibiyotik tedavisi verilmeden, hastalık birkaç günde kendi kendini sınırlayarak iyileşebilir.
Klima hastalığının uygun şekilde tedavi edilmediği koşullarda akciğer enfeksiyonu ilerleyebilir ve ciddi solunum sıkıntısına neden olarak hayatı tehdit edebilir. Bunun yanında enfeksiyonun kanda da ilerlemesiyle birlikte sepsis adı verilen kan zehirlenmesi gelişebilir. Sepsis hayatı tehdit edebilen bir durum olup yoğun bakımda takip gerektirebilir. Bunun yanında hastalarda ciddi hastalık tablosuna bağlı böbrek fonksiyonları bozulabilir ve böbrek yetmezliği ortaya çıkabilir.
Hastalığın önlenmesi hastalık etkeninin çoğalabildiği nemli ortamların hijyeninin düzenli olarak sağlanması ve dezenfekte edilmesi yoluyla sağlanabilir. Bunun yanında havalandırma sistemlerinde su yönetim sistemlerinin kullanılması kontamine suların düzenli olarak uzaklaştırılmasını temin ederek enfeksiyon kontrolü sağlayabilir.