Hipersomnia (aşırı uyku hali veya sürekli uyuma isteği), gün içinde aşırı uykulu hissetmenize neden olan bir durumdur. Hipersomnisi olan kişiler genellikle gün içinde uyanık kalmakta zorlanırlar ve bu durum günlük yaşamlarını önemli ölçüde etkileyebilir.
Sürekli uyuma isteği (hipersomnia) neden olur?
Gündüzleri aşırı uyku hali veya aşırı uykulu olma anlamına gelen hipersomnia, gün içinde uyanık kalmayı zorlaştıran bir durumdur. Hipersomni, aynı zamanda hipersomnolans veya aşırı gündüz uyku hali olarak da bilinir ve kişilerin gündüz saatlerinde karşı konulmaz bir uyku isteği yaşadığı tıbbi bir durumdur. Bu durum, genellikle yeterli kabul edilen süre ve kalitede gece uykusu almış olsalar bile ortaya çıkar. Durum, normal yorgunluk veya ara sıra görülen uyku halinin ötesine geçer. Hipersomni hastaları, sohbet sırasında, işte, yemek yerken ve hatta araba kullanırken gibi uygunsuz zamanlarda uykuya dalabilir. Bu uyku hali atakları istemsizdir ve tehlikeli durumlara yol açabilir.
"Hipersomni" terimi, birbiriyle ilişkili birkaç durumu kapsar; altta yatan bir neden tespit edilemeyen en yaygın tür ise idiyopatik hipersomnidir. Hipersomni genellikle ergenlik veya genç yetişkinlik döneminde ortaya çıkar, ancak her yaşta gelişebilir.
Hipersomni türleri
Hipersomninin farklı sınıflandırmalarını anlamak, doğru tanı ve tedavi planlamasına yardımcı olur.
Birincil hipersomni
Birincil (Primer) hipersomni, aşırı uyku halinin başka bir rahatsızlığın belirtisi değil, ana durum olduğu durumlarda ortaya çıkar. En yaygın türü ise, kapsamlı tıbbi değerlendirmeye rağmen nedeninin bilinmediği idiyopatik hipersomnidir.
İdiyopatik hipersomni, narkolepside görülen katapleksi (ani kas güçsüzlüğü) veya uyku atakları olmaksızın aşırı gündüz uyku hali ile karakterizedir. Bu rahatsızlığa sahip kişiler genellikle gecede 11 saat veya daha fazla uykuya ihtiyaç duyar ve gün içinde kendilerini dinlenmiş hissetmeden uzun süre uyuyabilirler.
İkincil hipersomni
İkincil (Sekonder) hipersomni, altta yatan bir tıbbi rahatsızlıktan, ilaç etkisinden veya madde kullanımından kaynaklanır. Yaygın nedenler arasında uyku apnesi, depresyon, bazı ilaçlar, nörolojik bozukluklar veya madde bağımlılığı bulunur. Bu tür hipersomni, altta yatan neden doğru şekilde tedavi edildiğinde düzelebilir. Ancak, etkili bir yönetim için temel nedenin belirlenmesi ve ele alınması şarttır.
Hipersomninin belirtileri şunları içerebilir:
- Gün içinde çok uykulu hissetmek
- Sabah uyanmakta zorluk
- Sabahları veya gündüz uykularından sonra uyanmada zorluk (“uyku sarhoşluğu”)
- Huzursuzluk
- Kaygı ve sinirlilik
- Baş ağrısı, iştahsızlık veya halüsinasyonlar
- Odaklanma veya konsantre olma sorunu
- Yavaş düşünme
- Azalmış enerji
- Yavaş konuşma
Aşırı uyku halinin birçok olası nedeni vardır. En yaygın nedenlerden biri kronik uyku eksikliğidir. Aşağıdakiler dahil olmak üzere, hipersomninin birkaç potansiyel nedeni vardır, bunlar arasında şunlar yer alır:
- Uyku bozuklukları narkolepsi (gündüz uykululuğu) ve uyku apnesi (uyku sırasında nefesin kesilmesi)
- Geceleri yeterince uyuyamamak (uyku yoksunluğu)
- İdiyopatik hipersomni
- Şişmanlık
- Uyuşturucu veya alkol bağımlılığı
- Baş yaralanması veya multipl skleroz veya Parkinson hastalığı gibi nörolojik bir hastalık
- Sakinleştiriciler veya antihistaminikler gibi reçeteli ilaçlar
- Genetik
- Depresyon
Sürekli uyuma isteği hangi vitamin eksikliğinden olur?
Yapılan araştırmaların sonuçları, D vitamini ile ilişkili hastalıkların uyku hali, uyku bozuklukları veya her ikisinin ortaya çıkmasında bir rolü olabileceğine dair yeni bir olasılığı ortaya koymaktadır.
Sürekli uyuma isteği hangi hastalığın habercisidir?
Depresyon, anksiyete, narkolepsi, Parkinson hastalığı, multipl skleroz, kafa travmaları, obstrüktif uyku apnesi, migrenler, peptik ülserler, epilepsi, obezite, çoklu sistem atrofisi, miyotonik distrofi veya ensefalit gibi nörolojik ve psikiyatrik rahatsızlıklar sürekli uyuma isteğine neden olabilir.
Sürekli uyuma isteği psikolojik mi?
Düşük ruh hali, kaygı veya stres aşırı uyumaya neden olabilir. Depresyon ve anksiyete, sürekli uyuma ihtiyacının sıkça görüldüğü bir psikiyatrik bozukluklardandır. Belirtileri ise genellikle aşırı yorgunluk ve enerji eksikliğidir. Bu durum, bireyleri daha fazla uyumaya yönlendirir. Depresyon, uyku düzenini bozarak insomnia (uykusuzluk) veya hipersomnia şeklinde kendini gösterir.
Sürekli uyuma isteği nasıl geçer?
Uyku alışkanlıklarınızı iyileştirmek ve dinlenmeyi sağlamak için şunları yapabilirsiniz:
- Dinlendirici bir gece rutini oluşturun
- Her gün aynı saatte yatın ve uyanın
- Rahat bir uyku ortamı yaratın
- Yatmadan önce elektronik cihazlardan uzak durun
- Akşam geç saatlerde ağır öğünlerden kaçının
- Stres seviyenizi yönetin
- Özellikle günün ilerleyen saatlerinde kafein alımını sınırlayın
- Düzenli fiziksel egzersiz yapın
Sürekli uyuma isteğinin (hipersomnia) tedavisi nasıl olur?
Hipersomnin kesin bir tedavisi yoktur. Ancak, semptomları yönetmeye ve yaşam kalitesini iyileştirmeye yardımcı olacak etkili tedaviler mevcuttur.
İlaçlar
Hipersomnia tanısı konduktan sonra hastalığa yönelik uygun ilaç tedavisi başlanır. Hipersomni tedavisinde modafinil, armodafinil, metilfenidat ve amfetaminler gibi uyarıcı ilaçlar bulunur. Bu ilaçlar, gündüz saatlerinde uyanıklığı artırmaya yardımcı olur, ancak etkinlikleri kişiden kişiye değişir.
İlaç seçimi, semptomların şiddeti, diğer tıbbi durumlar ve olası yan etkiler gibi bireysel faktörlere bağlıdır. Tedavinin etkinliğini en üst düzeye çıkarmak ve yan etkileri en aza indirmek için doktor tarafından düzenli takip şarttır.
Uyku hijyeni ve yaşam tarzı değişiklikleri
Hipersomni semptomlarını yönetmek için düzenli uyku düzenine sahip olmak çok önemlidir. Hafta sonları da dahil olmak üzere her gün aynı saatlerde yatıp uyanmak, vücudun iç saatini düzenlemeye yardımcı olur.
Optimum bir uyku ortamı yaratmak, yatak odasını serin, karanlık ve sessiz tutmayı içerir. Yatma saatine yakın kafein, alkol ve büyük öğünlerden kaçınmak uyku kalitesini artırabilir.
Düzenli egzersiz, tercihen günün erken saatlerinde, uyanıklığı ve genel uyku kalitesini artırmaya yardımcı olabilir. Ancak, uykuya dalmayı etkileyebileceği için yatmadan hemen önce yoğun egzersizden kaçınılmalıdır.
