İğde ağaçları, Kuzey Asya, Himalayalar ve Avrupa'da özellikle Türkiye, Kafkasya ve Orta Asya'da bulunur. İğde birçok Avrupa şehrinde süs ağacı olarak kullanılmasına rağmen, Orta ve Doğu Anadolu'da yenilebilir meyveleri için yaygın olarak yetiştirilmektedir. Ayrıca, farklı farmasötik ve ekonomik kullanımları vardır.
İğde ağacının kökü, odunu, kabuğu, çiçekleri, yaprakları ve meyveleri gibi tüm kısımları tıbbi özelliklere sahiptir ve gıda, hijyen, ilaç ve parfümeri endüstrilerinde ve ayrıca ahşap işçiliğinde ve müzik aleti üretiminde kullanılır.
İğde ağacının meyvesi sağlık açısından oldukça faydalıdır. İğde yüksek besin değerlerine sahip bir meyvedir, içeriğinde birçok vitamin ve mineral bulunur. Kalori oranı yüksek olan iğde; C, K ve A vitaminlerinin yanı sıra, lif ve potasyum açısından zengindir.
İğde nedir?
İğde (Elaeagnus angustifolia L.), Elaeagnacea familyasına aittir ve doğal antioksidan kaynağı olarak kullanılabilen, önemli bir tıbbi bitkidir. İğde, hem ağacı hem de meyvesi için aynı adı taşıyan bir bitkisel kaynaktır. İğde ağacının kökleri, yaprakları, çiçekleri, meyveleri, meyve kabukları ve tohumları gıda, ilaç, eczacılık ve parfümeride kullanılır. Uzun ömürlü bir ağaçtır (80–100 yıl) ve 7 m yüksekliğe kadar büyüyebilir. Dalları gümüş yeşilidir. Yapraklar 4–8 cm uzunluğundadır; sivri uçlu ve kısa saplı uzun eliptiktir.
İğde ağacı haziran ayında çiçek açar ve çiçekleri çok keskin ve güzel bir kokuya sahiptir. Çiçekler küçük, sarımsı beyaz renktedir (krem rengi), çan şeklinde ve tek veya küme halindedir ve bal arıları için nektar kaynağıdır. Genellikle çiçeklenme mevsimi yaklaşık 20–30 gün sürer. İğde ağacı 5–6 yıl sonra meyve vermeye başlar. Meyveler 1,5–2 cm uzunluğunda oval şekillidir ve renkleri kırmızımsı kahverengidir. Eylül ayında olgunlaşırlar ve taze veya kurutulmuş olarak tüketilirler.
İğdenin faydaları nelerdir?
İğde meyvesi antioksidan ve antienflamatuar bileşikler içerir ve sindirim sistemine faydalı olabilecek prebiyotik lifler barındırır. Kabızlığı ve ishali önler, ağız ve diş sağlığı açısından faydalıdır, karaciğer yağlanmasını azaltır, kolesterolü dengeleyerek kalp sağlığını korur. Düşük glisemik indekse sahip olduğundan kan şekerini düzenler.
İğdenin faydalarından bazıları şunlardır:
- Bağışıklık sistemini destekler.
- Vücudu serbest radikallerin neden olduğu hücre hasarından korur.
- İğde çiçeği beyin fonksiyonlarının korunmasına ve iyileştirilmesine katkıda bulunabilir ve Alzheimer hastalığı gibi yaşa bağlı hastalık riskini azaltabilir.
- Böbrek taşı düşürmeye yardımcı olur.
- İçeriğindeki A vitamini ve lutein göz sağlığı için oldukça önemlidir.
- Anti-inflamatuar özellikleri nedeniyle vücuttaki iltihaplanmayı azaltmaya katkıda bulunur.
- Enerji seviyelerini artırmaya ve yorgunlukla mücadele etmeye yardımcı olur.
- İçeriğindeki antioksidanlar cildin yaşlanmasını geciktirir, daha canlı ve genç görünmesine katkı sağlayabilir.
- Metabolizmayı hızlandırarak kilo vermeye destek olur.
İğde meyvesi besin değeri nedir?
Meyve, özel tatlı bir tada ve unlu bir yapıya sahip yenilebilir ve çok sayıda mineral, flavonoid, A ve C vitamnlerine sahiptir; bu da çeşitli tıbbi kullanımlara ve sağlık yararlarına yol açar. Ayrıca, iğde meyvesi; bir meyve için yaygın olmayan yağ asitlerinin de iyi bir kaynağıdır.
100 gram iğdenin besin değerleri şu şekildedir:
- Enerji: 81 kcal
- Karbonhidrat: 18.3 g
- Lif: 7.3 g
- Şeker: 16.8 g
- Protein: 0,8 g
- Yağ: 0.6 g
- Kolesterol: 0 mg
- Sodyum: 2,3 mg
- Potasyum: 288 mg
- C Vitamini: 2 mg
- A Vitamini: 282 IU
- E vitamini: 2,7 mg
- Demir: 0,3 mg
- Kalsiyum: 11 mg
- Magnezyum: 21 mg
İğde nelere iyi gelir?
İğdenin geleneksel tıpta birçok kullanımı vardır. Meyveleri ve çiçekleri tonik, besleyici, ülser önleyici ve ateş düşürücü olarak kullanılır. Ayrıca idrar yolu hastalıkları, ishal, mide bulantısı, kusma, mide rahatsızlıkları, sarılık, astım ve şişkinlik tedavisinde de kullanılır. Son farmakolojik çalışmalar kas gevşetici aktivite, antibakteriyel, antiinflamatuar ve antinosiseptif etkileri olduğunu göstermiştir.
İğde nasıl tüketilir?
İğdeyi taze olarak tüketmek isterseniz doğrudan yiyebilir veya salatalara ekleyebilirsiniz. Taze iğde meyvesi, hafif ekşi tadı ve hoş aroması ile hem lezzetli hem de besleyicidir. Kurutulmuş iğdeyi ise atıştırmalık olarak tüketebilirsiniz.
İğdenin kuru, tatlı ve unlu bir dokusu vardır. Çiğ yenmeden önce tamamen olgunlaşmış olmalıdır. Taze veya kurutulmuş olarak yenebilir ve genellikle reçel, jöle ve diğer tatlı yiyeceklerin yapımında kullanılır, salatalara eklenebilir. İğde ağacının yaprakları suda kaynatılarak iğde çayı ya da iğde suyu olarak da kullanılabilir. İğde çekirdeği tozunu, bal veya pekmezle karıştırarak sabah kahvaltılarında tüketilebilir.
İğde çayı nasıl yapılır?
1 bardak kaynamış suyun içerisine 5-6 adet iğde atılarak, kabuğu soyulana kadar kaynatılır. İğdeler dibe çöktükten sonra demlenmesi sağlanır. Demlenme işleminin ardından demliğin dibine çöktükten sonra 5 dakika demlemeye bırakılır. Suyu süzdükten sonra iğde çayı içilmeye hazır hale gelir. İster sıcak ister soğuduktan sonra içebileceğiniz iğde suyunu tatlandırmak için dilerseniz bal ya da benzer bir tatlandırıcı ilave edebilirsiniz.
İğdenin zararı var mı?
İğdenin aşırı miktarlarda tüketimi sindirim sağlığı üzerinde olumsuz etkilere yol açabilir. Yüksek lif içeriği nedeniyle, aşırı tüketimi karın ağrısı, şişkinlik ve ishal gibi sindirim sorunlarına neden olabilir. İçeriğindeki doğal şekerler kan şekeri seviyelerini etkileyebilir.
İğdenin yan etkileri ve dikkat edilmesi gerekenler neler?
İğde, genellikle sağlıklı bir meyve olarak bilinir ancak bazı durumlarda yan etkilere neden olabilir. İğde, fazla miktarda tüketildiğinde, bazı kişilerde şişkinlik, gaz veya ishal gibi sindirim problemlerine yol açabilir. Yine, bazı insanlarda iğdeye karşı alerjik reaksiyonlar görülebilir. Bu tür alerjik reaksiyonlar, ciltte kaşıntı, kızarıklık olarak kendini gösterebilir.
Hamileler iğde yiyebilir mi?
Hamilelik ve emzirme dönemindeki kadınların iğde tüketmeden önce doktora danışmaları tavsiye edilir.
İğde hangi aylarda olur?
İğde genellikle yaz aylarının sonlarına doğru ve sonbaharın ilk ayında olgunlaşır. Ağustos ve eylül aylarında hasat edilir.
