Patoloji, hastalıkların incelenmesi ve teşhisine odaklanan bir tıp bilimi dalıdır. Patoloji'nin farklı dalları, hastalık teşhisinin farklı alanlarına odaklanır:
Anatomik patoloji
Dokuların şekline bakarak hastalığı anlamaya çalışır.
Klinik patoloji
Laboratuvarda vücut sıvılarının test edilmesini içerir.
Moleküler patoloji
Genetik ve moleküler mutasyonların incelenmesiyle hastalıkların hücre düzeyinde tanınması ve tedavi edilmesi sağlanır.
Patoloji nedir?
Patoloji kelimesi Yunanca Pathos (acı) ve logos (çalışma) kelimelerinden türemiştir ve adından da anlaşılacağı gibi hastalıkların altında yatan neden, patogenez, hücre, doku ve organlardaki morfolojik değişiklikler ve işlevsel bozuklukların incelenmesine adanmış bir bilim dalıdır. Patoloji alanında çalışan doktorlar ve bilim insanları, hastalık ve rahatsızlıklar konusunda uzmandır. Uzmanlıklarını, doktorlara yaygın hastalıkları tedavi etmenin doğru yolunu göstermekten, yaşamı tehdit eden rahatsızlıkları olan hastaları tedavi etmek için en son genetik teknolojileri kullanmaya kadar sağlık hizmetlerinin her alanında kullanırlar.
Bu ekipler, uzman laboratuvar eğitimi almış doktorlar veya uzman klinik eğitimi almış bilim insanları olan patologların yanı sıra biyomedikal bilim insanları ve destek personelinden oluşur. Doktorlar, hemşireler, cerrahlar ve diğer sağlık personeli, hastanın hastalığının niteliği ve ciddiyeti konusunda tavsiye almak ve en uygun tedaviyi alabilmek için patologlara ve danışman klinik bilim insanlarına başvurur.
Patoloji, hastalık süreçlerinin ilgili bilimsel çalışmasını da içerir ve hastalığın nedenleri, mekanizmaları ve yaygınlığı incelenir. Çalışma alanları arasında hücresel adaptasyon, yaralanma, nekroz (canlı hücre veya dokuların ölümü), iltihaplanma, yara iyileşmesi ve neoplazi (anormal yeni hücre büyümesi) ile organ sistemlerinin belirli bozuklukları yer alır.
Patolojinin birçok alt uzmanlık alanı vardır. Bazıları, pediatrik patoloji gibi, hastanın yaşına göre belirlenir. Diğerleri, sitopatoloji gibi, alınan örneğin türüne bağlıdır. Bazıları ise moleküler patoloji gibi, analiz yöntemleriyle ilgilidir. Ancak çoğu alt uzmanlık alanı, gastrointestinal patoloji, karaciğer patolojisi, jinekolojik patoloji veya nöropatoloji gibi organ sistemlerine göredir.
Patoloji ne işe yarar?
Patoloji, hücreleri, vücut sıvılarını ve dokuları analiz ederek çeşitli hastalıkları teşhis eder. Bu, hastalıkların gelişimini ve ilerlemesini analiz eder. Patoloji genellikle kanser tanısında yardımcı olarak kullanılır, ancak aynı zamanda bazı bulaşıcı hastalıkların ve diğer inflamatuar durumların yanı sıra tiroid lezyonları, steril vücut boşluklarını (peritoneal, plevral ve serebrospinal) ilgilendiren hastalıklar ve vücudun diğer birçok bölgesinin tanısında da yardımcı olur.
Patoloji sonucu kaç günde çıkar?
Patoloji sonuçlarının hazır olma süresi, test türü, analizin karmaşıklığı ve özel laboratuvar protokolleri gibi çeşitli faktörlere bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Sonuçların belli olma süreleri
Rutin patoloji testleri
Sonuçların alınması genellikle 1 ila 3 gün arasında sürer. Örnekler arasında biyopsiler, kan testleri ve rutin doku muayeneleri yer alır.
Detaylı testler
Bu testler birkaç günden bir haftaya veya daha fazlasına kadar sürebilir. Genetik testler, immünohistokimya veya kapsamlı moleküler analizler bu tür testlerdendir.
Frozen (hızlı patoloji)
Ameliyat sırasında yapılan ve birkaç dakika içinde çıkan acil patoloji türüdür. Test sonuçlarının alınması 24 saat veya daha az sürebilir. Ön değerlendirme için yapılır ve kesin sonuç değildir. Örnek: frozen kesit analizi.
Zamanlamayı etkileyen faktörler
Yüksek hacimli testler işlem sürelerini geciktirebilir. Ayrıca bazı numuneler daha karmaşık işlemler gerektirebilir. İlk sonuçlar kesin değilse, daha fazla test gerekebilir ve bu da zaman dilimini uzatır.
Patoloji süreci nasıl işler?
Patoloji süreci, hastalıkları teşhis etmek için dokuları, hücreleri veya vücut sıvılarını analiz etmek için birkaç temel adımdan oluşur. İşte patalojik süreçle ilgili aşamalar:
Numune toplama
Numune toplama biyopsileri (doku örnekleri), kanı, idrarı veya diğer vücut sıvılarını içerebilir. Örnekler sağlık çalışanları tarafından iğne biyopsisi, cerrahi çıkarma veya diğer örnekleme yöntemleri gibi çeşitli teknikler kullanılarak toplanır.
Taşıma ve düzenleme
Örnekler bütünlüklerini korumak için genellikle formalin (dokular için) içinde veya buzdolabında (kan için) muhafaza edilir. Test süreci boyunca doğru izleme ve tanımlamayı sağlamak için uygun etiketleme esastır.
Analize hazırlık
Doku örnekleri için, numune genellikle mikroskop altında incelenebilen ince dilimler (kesitler) oluşturmak üzere işlenir. Kesitler, belirli hücresel yapıları ve anormallikleri vurgulamak için özel boyalarla boyanır.
Mikroskobik inceleme
Bir patolog, hücre yapısı, organizasyonu ve morfolojisindeki anormallikleri aramak için boyanmış slaytları mikroskop altında inceler. Muayene sonucunda kanser, enfeksiyon veya diğer hastalıklar gibi durumları teşhis edebilir.
Ek testler (gerekirse)
İlk bulgular kesin sonuç vermezse, aşağıdaki gibi ek testler yapılabilir:
- İmmünohistokimya (belirli proteinleri saptamak için).
- Moleküler testler (genetik mutasyonlar için).
- Sitogenetik analiz (kromozomları incelemek için).
Rapor oluşturma
Patolog, bulguları aşağıdakileri içeren ayrıntılı bir raporda derler:
Tanı
İlgili bulgular ve ileriki eylemlere yönelik öneriler belirlenir. Rapor, son haline getirilmeden önce hakem değerlendirmesi veya son kontrol sürecinden geçebilir.
Sonuçların iletişimi
Patoloji raporu, sonuçları hasta ile görüşecek olan talep eden hekime gönderilir. Bulgulara dayanarak ek testler, tedaviler veya uzmanlara yönlendirme önerebilir.
Patoloji hangi alanları kapsar?
Patoloji, hastalıkların incelenmesi ve teşhisine odaklanan bir tıp bilimi dalıdır. Klinik patoloji, cerrahi olarak çıkarılan organların, dokuların (biyopsi örnekleri), vücut sıvılarının ve bazı durumlarda tüm vücudun (otopsi) incelenmesini içerir. Bir vücut örneğinin incelenebilecek yönleri arasında, örneğin genel anatomik yapısı, hücrelerin immünolojik belirteçler ve kimyasal imzalar kullanılarak incelenmesi, genetik çalışmalar ve gen belirteçleri yer alır. Patologlar, kanser de dahil olmak üzere çok çeşitli hastalıklarda uzmanlaşmıştır ve kanser teşhislerinin büyük çoğunluğu patologlar tarafından konur. Doku örneklerinin hücresel örüntüsü, bir örneğin kanserli mi yoksa kansersiz mi (iyi huylu) olduğunu belirlemeye yardımcı olmak için mikroskop altında incelenir.
Patoloji laboratuvarında hangi testler yapılır?
Patoloji testleri kan testlerini, idrar, dışkı (dışkı) ve vücut dokuları üzerinde yapılan testleri kapsar.
