Amniyosentez Nedir? Hangi Durumlarda Gereklidir?

Hamilelik dönemi boyunca bebeğin gelişimi yakından takip edilir. Bu süreçte çeşitli testler yapılarak bebeğin sağlığı incelenir ve olası riskler için tedbirler alınır. Bazı durumlarda bebeğin sağlık durumu hakkında bilgi edinmek için amniyosentez testi yapılır. Hamilelik sırasında bebeği çevreleyen ve koruyan amniyon sıvısının incelendiği bu test birçok hastalığın teşhis edilmesine olanak tanır. Ancak amniyosentezin risklerini bilmek ve muhtemel sonuçlara karşı da hazırlıklı olmak gerekir.

Amniyosentez Nedir?

Hamilelik sırasında bebek amniyotik kese içinde büyür. Amniyotik kesenin içinde amniyon sıvısı bulunur ve bu sıvı bebeği çevreleyerek korur. Amniyon sıvısı aynı zamanda bebeğin hücrelerini de içerir. Bu hücreler bebeğin sağlık durumu hakkında bilgi edinmeye yardımcı olur. Amniyon sıvısı aracılığıyla bebeğin sağlık durumu öğrenilmek istenirse amniyosentez testi yapılır.

Amniyosentez, genellikle hamileliğin ikinci ya da üçüncü trimester’inde yapılan bir testtir. Down Sendromu gibi kromozomal birtakım durumlar ya da kistik fibrozis gibi genetik hastalıkları teşhis etmek amacıyla yapılan bu testte amniyon sıvısı incelenir. Amniyosentez sırasında bir iğne yardımıyla amniyon sıvısından az miktarda alınır. Alınan sıvı örneği laboratuvarda test edilir.

Amniyosentez Ne Zaman Yapılır?

Amniyosentez genellikle gebeliğin 15 ila 20. haftaları arasında yapılır. Hamileliğin erken dönemlerinde yapılan amniyosentez düşük gibi riskleri artırabilir. Bazı durumlarda ise ikinci trimester yerine üçüncü trimester’de amniyosentez uygulanabilir.

Amniyosentez Hangi Durumlarda Gereklidir?

Hamileliğinin 15 ila 20. haftaları arasında doğum kusurları bakımından daha fazla risk altında olanlara amniyosentez önerilir. Buna ek olarak daha önce yapılan testlerin sonucu doğrultusunda da amniyosentez yapılması gerekebilir. Gebeliğin ikinci trimester’inde şu durumlardan biri varsa amniyosentez uygulanabilir:

• Aile öyküsünde Down sendromu, kistik fibrozis ya da Tay Sachs hastalığı gibi bir genetik ya da metabolik hastalık olması
• Spina bifida hastalığı gibi açık nöral tüp defekti riski bulunması
• Bu hastalıkların bir önceki çocukta görülmesi
• Cinsiyete bağlı olarak genetik hastalık riski olması
• Annenin 35 yaşın üstünde olması
• Annenin genetik hastalık taşıyıcısı olması
• Gebelik tarama testlerinde anormal sonuçlar

Üçüncü trimester’de gerçekleştirilen amniyosentez ise şu durumların kontrolü için kullanılabilir:

• Bebeğin akciğer gelişiminin izlenmesi
• Rahim enfeksiyonu
• Kan uyuşmazlığı

Bunun yanı sıra zaman zaman anne karnında olması gerekenden fazla amniyon sıvısı bulunabilir. Polihidramnios olarak adlandırılan bu durumun tedavisi için amniyosentez ile fazla sıvının alınması gerekebilir.

Amniyosentez ile Hangi Hastalıklar Teşhis Edilebilir?

Amniyosentez testi ile çeşitli genetik bozukluklar, kromozomal durumlar ya da doğum kusurları teşhis edilebilir. Amniyosentez ile teşhis edilebilen durumlar şunlardır:

• Down sendromu
• Tay Sachs hastalığı
• Spina bifida veya anensefali gibi nöral tüp defektleri

Annenin ya da bebeğin sağlığı söz konusu olduğunda ve erken doğum gerektiğinde bebeğin akciğer gelişimini görmek adına amniyosentez yapılabilir. Ayrıca anne ve bebeğin kanının uyuşmaması gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilecek tıbbi durumlar da amniyosentez ile tespit edilebilir.

Amniyosentez Nasıl Yapılır?

Amniyosentez testinden önce annenin kan grubunun negatif mi yoksa pozitif mi olduğu tespit edilmelidir. Çünkü işlem sırasında anne ve bebeğin kan hücrelerinin karışma ihtimali bulunur. Eğer anne Rh negatif ve bebek Rh pozitif ise kan uyuşmazlığı ortaya çıkar. Bu durum ise bebeğin kırmızı kan hücrelerinin parçalanması gibi son derece ciddi bir probleme neden olabilir.

Anne adayının durumuna göre amniyosentez ayakta ya da hastaneye yatış ile uygulanabilir. İlk olarak annenin tansiyonu, kalp atış hızı ve solunum hızı kontrol edilir. Daha sonra ultrason aracılığıyla bebeğin kalp atış hızı kontrol edilerek amniyon sıvısının nereden alınacağı belirlenir. Genellikle işlem öncesinde bölgeyi uyuşturmaya gerek yoktur. Ancak işlem süresince anne adayının hareketsiz bir şekilde yatması gerekir.

Sıvı alınacak bölge belirlendikten sonra burası steril hale getirilerek işleme başlanır. İğne ile rahimden az miktarda amniyon sıvısı alınır. Bu sırada hafif bir ağrı veya kramp hissedilebilir. Alınacak sıvı miktarı ise daha sonra yapılacak testlere göre belirlenir.

Rahimden alınan sıvı laboratuvara gönderilirken sıvının alındığı bölge de bandajla kapatılır. İşlemin sonunda bebeğin kalp atışları ve annenin durumu tekrar kontrol edilir. Eğer anne ile bebek arasında kan uyuşmazlığı söz konusu ise olası sorunların önüne geçmek için kan uyuşmazlığı iğnesi yapılabilir.

Amniyosentez Testinden Sonra Süreç Nasıl İşler?

Amniyosentez işleminden sonra anne ve bebeğin bir süre izlenmesi gerekir. Bir saat ya da daha uzun bir süre boyunca düzenli olarak annenin hayati belirtileri ve bebeğin kalp atışları kontrol edilir. Anneden alınan sıvı ise şüphelenilen sağlık sorununa göre farklı testlere tabi tutulur. Yapılan bu testlerin sonucuna bağlı olarak bir genetik uzmanı ile görüşülmesi tavsiye edilebilir.

İşlem sırasında ya da sonrasında anne hafif bir ağrı hissedebilir. Bu durum normaldir ancak farklı semptomlar olması halinde bunların doktorla paylaşılması önemlidir. Amniyosentez’den sonra annenin dinlenmesi ve en az 24 saat boyunca yorucu aktivitelerden kaçınması tavsiye edilir. Bu süreçte şu durumlardan biri görüldüğü takdirde doktora başvurulması gerekir:

• Amniyosentez uygulanan bölgeden ya da vajinadan kan veya amniyon sıvısı sızıntısı
• Ateş ya da titreme
• Şiddetli karın ağrısı ve/veya kramp
• Bebeğin hareketlerinde değişiklikler (eğer gebeliğin 20 ila 24. haftası geçtiyse)

Amniyosentezin Riskleri Nelerdir?

Amniyosentez genellikle güvenli olmakla birlikte hem anne hem de bebek için bazı riskleri bulunur. Başka bir deyişle amniyosentez nadiren de olsa bazı tıbbi durumlara yol açabilir. Bunlardan ilki amniyon sıvısı sızıntısıdır. Amniyosentez işleminden sonra amniyon sıvısı vajinadan sızmaya başlayabilir. Çoğunlukla sızan bu sıvının miktarı son derece azdır ve sızıntı hamileliği etkilemeden kısa sürede durur.

Amniyosentez düşük gibi istenmeyen bir duruma da yol açabilir. Ancak ikinci üç aylık dönemde bir uzman tarafından uygulandığı takdirde düşük ihtimali oldukça düşüktür. Yapılan araştırmalar, gebeliğin 15. haftasından önce gerçekleştirilen amniyosentez prosedürlerinde düşük riskinin daha yüksek olduğunu göstermiştir.

Amniyosentez bazı durumlarda iğne yaralanmasına da neden olabilir. İşlem sırasında bebeğin hareket etmesi iğne yaralanmasına yol açabilir. Kolunu ya da bacağını işlem bölgesine doğru hareket ettirmesi halinde iğne bebeğe zarar verebilir. Ancak ciddi iğne yaralanmaları nadir görülür.

Rh duyarlılığı amniyosentez sonrası görülebilen diğer bir komplikasyondur. Çok nadir de olsa amniyosentez ile bebeğin kan hücreleri annenin kan dolaşımına girebilir. Eğer anne ve bebek arasında kan uyuşmazlığı varsa annenin vücudu antikor üreterek bebeğe zarar verebilir. Bunun önüne geçmek için immunglobulin enjeksiyonu yapılarak antikor üretimi engellenir.

Amniyosentez komplikasyonlarından bir başkası ise enfeksiyondur. Yine nadir görülen bir durum olsa da amniyosentez rahim enfeksiyonunu tetikleyebilir. Eğer işlem sonrası ateş varsa enfeksiyon ihtimaline karşı mutlaka doktora başvurulması gerekir.

Amniyosentez komplikasyonları oldukça nadir görülür. Yapılan amniyosentez işlemlerinden son derece küçük bir kısmında düşük ya da erken doğum görülür. Bununla birlikte yapılan araştırmalar bu düşüklerin sebebinin yalnızca amniyosentez olmayabileceğini de göstermiştir. Yine de amniyosentez yapılması için son karar anne adayına aittir.