Rahim ve mesane, destekleyici kaslar ve bağlar tarafından vajinanın iç ucunun hemen üzerinde normal konumlarında tutulur. Pelvisteki bu destekleyici yapılardaki aşınma ve yıpranma, mesane tabanının kas ve bağ tabakalarından sarkmasına neden olabilir. İdrar torbasının aşağı sarkması, üriner sisteme baskı yapılmasına neden olur. Bu, sürekli idrara çıkma dürtüsü hissedilmesine yol açarken idrar retansiyonu gibi mesanenin boşaltılması ile ilgili sorunlar yaratabilir. Tedavi, sarkmanın ciddiyetine ve nedenine bağlı olarak belirlenir. Belirli faaliyetlerden uzak durmayı içeren yöntemlerin yanı sıra ameliyat da bir seçenek olabilir.
İdrar Torbası Sarkması Nedir?
Vajina; bir ön duvar, bir arka duvar, bir çatı ve altta bir açıklıktan oluşur. Bu bileşenlerin herhangi birindeki zayıflık, yakın organların vajinaya sarkmasına neden olabilir.
Kadınlarda vajinanın ön duvarı mesaneyi destekler. Bu ön duvar, yaş ve vajinal doğumdan kaynaklanan stres nedeniyle zayıflayabilir. Sistosel olarak da adlandırılan idrar torbası sarkması, mesane duvarı vajina duvarına baskı yaptığında ve vajina duvarını hareket ettirdiğinde meydana gelir. Üretrayı çevreleyen dokular vajinaya doğru sarktığında bir üretrosel oluşur.
Bu meydana geldiğinde, rahim veya mesane vajinada bir çıkıntı oluşturabilir. Şiddetli vakalarda, sarkan rahim veya mesanenin vajinanın girişinde görünmesi veya açıklıktan dışarı çıkmasına yetecek kadar aşağı inmesi mümkündür.
Sarkmanın şiddeti, mesanenin vajinaya inme seviyesine göre belirlenir. Mesane; ilk evrede vajinaya hafif yaklaşırken ikinci evrede vajinal açıklık seviyesinin 1 cm yakınına iner. Üçüncü evrede vajinal açıklık seviyesinin 1 cm altına inerken dördüncü evrede ise vajinadan tamamen çıkar.
İdrar Torbası Sarkması Neden Olur?
İdrar torbası sarkmasının pek çok nedeni olsa da yaygın görülen nedeni doğumdur. Çoğul gebelik geçirmiş ve vajinal doğum yapmış kadınlarda sarkma gelişme olasılığı daha yüksektir.
Sarkmaya neden olan diğer faktörler aşağıdaki gibidir:
- Gebelik ve doğum
- Kronik öksürük
- Bağırsak hareketleri sırasında normalden fazla ıkınma (kronik kabızlık)
- Obezite
- Ağırlık kaldırma
- İleri yaş ve menopoz
- Önceki pelvik ameliyatlar
Pelvik kasların ilerleyen yaşlarda zayıflaması da mesanenin sarkmasına neden olabilir. Bu destek sorunları, menopozdan sonra daha da kötüleşebilir. Pelvik dokular, işlevini korumak için östrojene ihtiyaç duyar ve menopozdan sonra östrojen seviyeleri düşer.
İdrar Torbası Sarkması Belirtileri Nelerdir?
Pek çok kadında bir dereceye kadar mesane sarkması görülse de çok azının herhangi bir semptomu vardır. Bununla birlikte semptomların yıllarca ortaya çıkmadığı durumlar da olabilir.
Mesane sarkmasının yaygın belirtileri arasında şunlar bulunur:
- İdrar yapmada zorlanma
- İdrar yaptıktan sonra rahatlamama
- Cinsel ilişki sırasında ağrı
- Vajina, pelvis, alt karın, kasık veya belde ağrı ya da çekme hissi
- Ağır kaldırma, öksürme, gülme veya hapşırma ile daha kötü olabilen idrar kaçırma
- İdrara normalden daha sık çıkma
- Vajinal bölgede ağırlık ya da basınç
- Açıkta kalan dokularda küçük kanayan yaralar ve kaşıntı
- Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu
- Mesanenin boşalması için karna ya da vajinanın çevresine baskı ihtiyacı
- Normalden fazla akıntı
- Tampon gibi vajinal aplikatörleri takarken sorun yaşama
- Çevre deride kanama
Belirti yaşayan çoğu kadın; vajinada sürüklenme, baskı ya da vajinadan çıkıntı yapan bir yumru hissedebilir. Stres üriner inkontinans (SÜİ) veya mesaneyi boşaltma zorluğu gibi semptomlar görülebilir. Arka duvarda bir sarkma varsa (enterosel veya rektosel), kabızlık veya bağırsakları boşaltmada zorluk gibi bağırsak semptomları da ortaya çıkabilir.
İdrar Torbası Sarkması Nasıl Teşhis Edilir?
İdrar torbası sarkmasına tanı koymak için öncelikle pelvik muayene yapılması gerekir. Sarkmanın görülmesi için hastaların eğilmesi gerekebilir. Bazı durumlarda, teşhisi doğrulamak için bir manyetik rezonans görüntüleme (MR) istenir. İdrar yolu enfeksiyonu veya idrarı tutmakta zorluk gibi belirtiler mevcutsa, mesane fonksiyonunun değerlendirilmesi için farklı testler de istenebilir.
Mesane fonksiyonu ve herhangi bir depolama problemini test etmek için ürodinamik (mesane basınç testi) çalışmalardan yararlanılır. Mesanenin içindeki basınç, sıvılar küçük bir tüpten geçirilirken ölçülür. Mesanenin dolması için üretradan boya verilir ve röntgen görüntüsü alınır. İdrar torbasının şeklinin bozuk olup olmadığını gösteren bu test, voiding sistoüretrogramı (VCUG) olarak bilinir.
İnkontinans (dışkılama ve gaz çıkarma fonksiyon bozukluğu), bazen bir sarkma ile maskelenebilir. Sarkan mesane geri itilirken veya itilmeden, öksürme ve sızıntı olup olmadığına bakılması gerekebilir. Mesane basınç testi, cerrahın idrar kaçırma ameliyatının sarkma ameliyatıyla aynı zamanda yapılması gerekip gerekmediğine karar vermesine de yardımcı olur.
İdrar torbası sarkması, genellikle diğer pelvik organların sarkmasıyla ortaya çıkar. Bu nedenle diğer belirtilerin de kontrol edilmesi gerekir. Rutin pelvik muayene sırasında rahim sarkması, rektosel veya ince bağırsak sarkması (enterosel) tespit edilebilir. Özellikle hastanın sık idrara çıkma ihtiyacı duyması, idrarda kan olması veya mesane ağrısı bulunması nedeniyle bazen bir sistoskopi (tüp benzeri bir kamera ile mesanenin içine bakma) yapılır.
İdrar Torbası Sarkması Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Mesane sarkması tedavisi, durumun ciddiyetine bağlı olarak değişir. Semptomlar, günlük aktivitelere engel olmadığı sürece ameliyat gerekli değildir. Özellikle hafif ve minimal semptomlar varsa, vajinal peser tercih edilebilir. Bu, sarkan organı desteklemeye yardımcı olmak için vajinaya yerleştirilen bir cihazdır. Cihazın birkaç ayda bir düzenli olarak değiştirilmesi gerekir. Bu uygulama, cinsel açıdan aktif olmayan veya ameliyat olamayacak kadar zayıf kişiler için de uygun olabilir.
Ameliyatsız tedavi yöntemlerinden biri de pelvik taban egzersizleridir. Bu egzersizler, hafif ile orta derecede sarkma tedavisinin bir parçası olarak pelvik taban kaslarını güçlendirmeye yardımcı olabilir. Kegel egzersizleri sırasında idrar veya gaz kaçırmayı önlemek için kasların sıkılması, birkaç saniye tutulması ve ardından bırakılması gerekir. Kasılmadan sonra pelvik taban kaslarının tamamen gevşemesi önemlidir. Düzenli yapılan egzersizler sayesinde daha az ağrı hissedilebilir.
Kilo verme, ağır aktivitelerden kaçınma gibi yaşam tarzı değişiklikleri sarkmanın kötüleşmesini önlemeye yardımcı olabilir. Günlük beslenme rutinine yüksek oranda lif içeren gıdalar eklenebilir.
Östrojen tedavisi, vajinadaki kasları ve dokuları güçlendirmeye yardımcı olur ve ayrıca özellikle peser kullanıldığında enfeksiyonu önler. Genellikle sarkan mesane ameliyatından önce uygulanır. Östrojen tedavisi almanın bazı riskleri olduğu için prosedürün detaylı konuşulması gerekir.
İdrar torbası sarkması tedavi edilmezse, sarkma zamanla kötüleşir ve üriner retansiyona ve sonunda böbrek hasarına yol açabilir. Ancak bu komplikasyonlar nadir görülür. Çoğu mesane sarkması vakası, ameliyata gerek kalmadan etkili bir şekilde tedavi edilebilir.
Sistosel Ameliyatı
İdrar torbası sarkmasının; vajinadan girilerek, karında bir kesiyle veya laparoskopi ile yapılabilen bir ameliyatla düzeltilmesi gerekebilir. Seçilen prosedür hastaların yaşına ve tıbbi geçmişine, semptomların şiddetine, sarkmanın nedeni ve konumuna ve kadınların doğum yapma isteğine göre değişebilir. Ameliyatın amacı; semptomları hafifletmek ve bağırsak ve mesane fonksiyonunu eski haline getirmektir. Bazı durumlarda rahmin cerrahi olarak çıkarılması (histerektomi) da önerilebilir.
Cerrahi, genel ya da spinal anestezi altında yapılır. Karın kesisini gerektirecek başka bir sağlık sorunu olmadıkça mesane ve üretra genellikle vajina duvarından açılan bir kesi ile onarılır. Pelvis veya sakrumdaki (omurganın tabanındaki kemik) güçlü dokulara sabitlemek için vajinanın üst kısmına bazı dikişler yerleştirilebilir. Bu ameliyat, sarkmanın olduğu bölgedeki gevşek veya yırtılmış dokuyu onarır ve vajina duvarını güçlendirir. Bu, sarkmanın tekrar etmesini önler.
Stres üriner inkontinansı düzeltmek için birkaç ameliyat türü vardır. Bu ameliyatlar üretrayı veya mesaneyi normal pozisyonuna getirir. Bazı durumlarda, stres üriner inkontinansı tedavi etmek için eşzamanlı bir askı prosedürü yapılır. Mesaneyi boşaltmak için bir katater ve vajinaya bir tampon yerleştirilir. Bunların, ameliyatın ardından 1-2 gün kalması gerekebilir.
Ameliyat komplikasyonları şunları içerir:
- İdrarını tutamamak
- İdrar retansiyonu
- Kalçada ağrı
- Ağrılı cinsel ilişki
- Enfeksiyon
- Mesane ya da üreter (böbrekleri mesaneye boşaltan tüpler) yaralanması
- Sarkmanın tekrarlaması
Operasyondan sonra hastaların 1-2 gün hastanede kalması gerekebilir. Hastalar, yaklaşık 6 hafta içinde normal aktivitelerine dönebilir. İlk 3 ay ağır kaldırmak, uzun süre ayakta durmak gibi yorucu aktivitelerden kaçınılması ve aktivite seviyesinin kademeli olarak artırılması gerekir. Normal aktivitelere döndükten sonra ıkınma veya kaldırma, sorunun tekrarlamasına neden olabilir. Çoğu kadın 6 haftadan daha kısa sürede tekrar cinsel ilişki kurabilir. İdrar fonksiyonu ise genellikle 2 ila 6 hafta içinde normale döner.
