Serbest T4 Nedir? İşlevleri, Düşüklüğü ve Yüksekliği

Tiroit bezinin ürettiği bir hormon olan T4; metabolizmanın düzenlenmesinde, sindirimde, kan fonksiyonunda ve kemik sağlığında önemli bir rol oynar. T4 ya da diğer adıyla tiroksin hormonunun bağlı ve serbest olmak üzere iki türü vardır. Bağlı T4, proteinlere bağlanır ve bu sayede vücut dokularına girmez. Serbest T4 ise proteinlere bağlanmaz ve vücut dokularına girebilir.

Kişide tiroit hastalıklarından biri olmadığında T4 seviyeleri genellikle normal bir aralıkta bulunur. Tiroidin çok az hormon ürettiği hipotiroidizmde normalden düşük T4 seviyeleri görülür. Hipertiroidizmde ise tiroit çok fazla hormon ürettiğinden T4 seviyesi de daha yüksek olur. Bu iki durum da pek çok farklı semptom ve komplikasyona yol açabilir.

Serbest T4 Hormonunun İşlevi Nedir?

Tiroit hormonları hücrelerin metabolizmasını kontrol etmek için birlikte çalışır. Diğer bir deyişle vücudun enerjiyi nasıl kullandığı depoladığı tiroit hormonları tarafından kontrol edilir. Dolayısıyla vücuttaki birçok sistem ve süreç üzerinde bu hormonlar etkilidir. Özellikle şu durumlar açısından T3 ve T4 hormonları son derece önemlidir:

• Kilo alımı veya kilo kaybı (metabolizma hızı)
• Kalp atış hızı, solunum hızı ve kan hacminin düzenlenmesi
• Kemik gelişiminin desteklenmesi
• Kas hareketleri
• Hipofiz bezi fonksiyonunun düzenlenmesi
• Normal beyin gelişimi, özellikle hamilelik sırasında
• Hücre fonksiyonu ve metabolizması
• Dokulara oksijen iletimi
• Vücut ısısının düzenlenmesi
• Erkeklerde ve kadınlarda üreme sisteminin düzenlenmesi
• Gastro-intestinal fonksiyonun düzenlenmesi
• Vücudun ölü hücreleri değiştirme hızını kontrol etmek

Serbest T4 Hormonunun Normal Değeri Nedir?

Bir yetişkin için normal T4 seviyesi desilitre başına 5 ila 12 mikrogram (mcg/dl) arasındadır. Serbest T4 seviyesi ise yetişkinlerde desilitre başına 0,8-1,8 nanogram (ng/dl) arasında olmalıdır. Gebelikle birlikte kadınların T4 seviyelerinde değişiklikler olduğu da unutulmamalıdır.

Serbest T4 Hormonu Seviyesi Nasıl Tespit Edilir?

Kandaki T4 hormonu seviyesi, T4 testi ile ölçülür. T4 seviyesi, serbest T4 testi ya da toplam T4 testi ile tespit edilebilir. Serbest T4 testi, yalnızca serbest T4 seviyesinin öğrenilmesini sağlarken toplam T4 testi, serbest ve bağlı T4 seviyesini birlikte ölçer.

Hangi Durumlarda Serbest T24 Hormonu Testi Yapılır?

T4 testi, tiroidin ne kadar iyi çalıştığını kontrol etmek için kullanılır. Ayrıca var olan tiroit hastalığını ve tiroidi etkileyebilecek durumların teşhis edilmesi ve izlenmesi amacıyla da yapılabilir:

• Tiroit bezinin vücudun ihtiyaçlarının karşılanması için yeterli tiroit hormonu üretmediği hipotiroidizm veya tiroidin az çalışması hâlinde T4 testi yapılır.
• Tiroit bezinin vücudun ihtiyaçlarının karşılanması için gereken miktardan daha fazla tiroit hormonu ürettiği hipertiroidizmde T4 testi yapılır.
• Beyinde bulunan ve tiroit uyarıcı hormon (TSH) üreten hipofiz bezinin bozukluklarında T4 testi yapılabilir. TSH, tiroit bezinin ne kadar hormon üreteceğini kontrol eder. TSH seviyelerinin anormal olması durumunda T4 testi ile sorunun hipofiz bezinde mi yoksa tiroitte mi olduğu teşhis edilebilir.
• Bazı durumlarda tiroit paneli adı verilen bir grup testin parçası olarak T4 testi yapılabilir. Tiroit paneli, TSH testinin yanı sıra diğer tiroit testlerini de içerir.

Tiroit sorunları genellikle aileden geldiğinden dolayı ailenin bir üyesinde tiroit hastalığı varsa kişiye T4 testi yapılabilir. Bununla birlikte çok fazla ya da çok az tiroit hormonunun neden olduğu belirtiler görülüyorsa da T4 yapılması gerekebilir.

Hipotiroidizmde şu belirtiler görülebilir:

• Kilo alımı
• Depresyon
• Kalp atışı hızının yavaşlaması
• Yorgunluk
• Soğuk havaya karşı aşırı hassasiyet
• Cilt kuruluğu
• Saçların kuruması ve incelmesi
• Ağır veya düzensiz âdet dönemleri
• Kısırlık

Hipertiroidizmde ise şu belirtiler oluşabilir:

• Anksiyete, sinirlilik, asabiyet
• Artan iştaha rağmen kilo kaybı
• Uyku sorunu ve yorgunluk
• Sık bağırsak hareketleri
• Terleme veya sıcağa karşı çok hassas olma
• Titrek eller, kas güçsüzlüğü
• Aritmi (kalp atışının hızı veya ritmiyle ilgili bir sorun)
• Guatr (tiroid bezinin büyümesi)

Serbest T4 Hormonu Düşüklüğü Neden Olur?

T4 seviyelerinin düşük olması genellikle tiroidin az çalışmasına yol açan bir durum olan hipotirodizmin bir işaretidir. Hipotiroidizmde hipofiz bezi daha fazla tiroit hormonu üretilmesi için tiroidi uyardığından TSH seviyesi de yüksek olur. Ancak hem T4 hem de TSH seviyeler düşük ise bu, hipofiz bezinde oluşan bir sorunun göstergesi olabilir. Pek çok farklı nedenle hipotiroidizm görülebilse de yaygın nedenler şunlardır:

• Haşimato tiroidi
• Tiroidit
• Tiroit kanseri
• Hipofiz hastalığı

Serbest T4 Hormonu Düşüklüğü Nasıl Giderilir?

T4 hormonu düşüklüğünün tedavisinde tiroksin seviyelerini artırmak için ilaçla sentetik hormon takviyesi yapılır. İlaç tedavisinin başladığı günden itibaren hasta her 6 ila 8 haftada bir kan testleri yaptırmalıdır. Bu testler sayesinde hastanın kanındaki T4 seviyeleri takip edilebilir ve gerekli görüldüğünde ilacın dozu arttırılabilir. Doğru doz belirlendikten sonra ise her 6 ila 12 ayda bir kan testleri yapılmaya devam edilir. Hipotiroidizm ilaç tedavisiyle kontrol altına alınabilir ancak aksi söylenmedikçe ilaç kullanımına devam edilmesi gerekir.

Serbest T4 Hormonu Yüksekliği Neden Olur?

T4 seviyesi yüksek ancak TSH seviyesi düşük ise bu durum genellikle tiroidin aşırı aktif çalıştığı bir sağlık sorunu olan hipertiroidizmin bir belirtisidir. Bu tür hipertiroidizm hafif olarak değerlendirilir. Çünkü hipofiz bezi daha az tiroit uyarıcı hormon üreterek tiroit hormonlarındaki artışı telafi eder. Birçok farklı durumda hipertiroidizm görülebilse de yaygın nedenler şu şekildedir:

• Graves hastalığı
• Tiroidit
• Tiroit kanseri
• Tiroit nodülleri (multinodüler guatr)

Serbest T4 Hormonu Yüksekliği Nasıl Giderilir?

Hipertiroidizm için hastanın ihtiyaçlarına uygun olarak çeşitli tedavi yöntemlerinden biri seçilebilir. Tiroidin çok fazla hormon üretmesinin önüne geçmek için ilaç tedavisi uygulanabilir. Bu tedavilerle sonuç alınamadığı takdirde ameliyat gerekebilir. Ameliyatla hastanın tiroit bezinin bir kısmı ya da tamamı çıkarılabilir. Tiroidin bir kısmı alındığında genellikle T4 seviyeleri normale döner.