Glukozamin, insan ve hayvan dokularında doğal olarak bulunan ve kıkırdak oluşumuna yardımcı olan kimyasal bir bileşiktir. Genellikle osteoartrit gibi eklem bozukluklarının tedavisinde ya da yaşa bağlı olarak azaldığında eklemlerin iyi durumda tutulması için besin takviyesi olarak kullanılır.
Glukozamin Nedir?
Glukozamin, vücutta doğal olarak oluşan ve eklemlerdeki sağlıklı kıkırdakta bulunan monosakkarit bir bileşiktir. İnsan vücudunun yanı sıra kabuklu deniz hayvanlarının kabuklarında ve kemiklerinde, kemik iliğinde ve bazı mantar türlerinde bulunur. Asıl görevi, eklem kıkırdaklarının oluşması ve bunların yapısının korunmasıdır. Ayrıca bazı moleküllerin de yapı taşıdır.
Üç tip glukozamin vardır:
- Glukozamin sülfat ya da glukozamin potasyum hidroksit
- Glukozamin hidroklorid
- N-asetil-glukozamin
Takviyelerde ve topikal jellerde bulunan glukozaminin çoğunluğu yengeç, karides veya ıstakoz gibi kabuklu deniz hayvanlarının kabuklarından elde edilir. Kabukların içinde kitin adı verilen bir madde bulunur. Bu madde, daha sonra glukozamin yapılması amacıyla işlenir.
En yaygın yöntem kitinden elde edilmesi olsa da bazen mısırın fermente edilmesi gibi başka yöntemlerle de yapılabilir.
Glukozamin Ne İşe Yarar?
Kıkırdak, eklemlerdeki uzun kemiklerin uçlarını kaplayan ve koruyan elastik bir dokudur. Göğüs kafesinin, kulağın, burnun, bronş tüplerinin, omurlar arası disklerin ve diğer birçok vücut bileşeninin yapısal bir bileşenidir. Krondrositlerden üretilen kolajen, elastin ve proteoglikandan oluşur. Eklem bölgesindeki kıkırdak, koruyucu ve kayganlaştırıcı sinovyal bölge içindeki uzun kemiklerin uçlarını kaplar.
Glikozaminoglikan ise kıkırdak başta olmak üzere bazı dokuların meydana gelmesinde ve sağlıklı kalmasında görevli bir bileşendir. Glukozamin, bu bileşenin üretilmesini sağlar. Ayrıca tendonlar, bağlar ve sinovyal sıvı dahil olmak üzere eklemin diğer birçok önemli kısmı için de önemli bir bileşiktir. Glikoz ve amino asit gibi bileşenleri de oluşturur.
Vücutta glukozamin üretimi, ileri yaşlarda önemli ölçüde yavaşlar. Bu da kıkırdağın kurumasına, çatlamasına, yıpranmasına ve kıkırdak dejenerasyonuna neden olabilir. Kemiklerin korunmasız bırakılmasıyla eklemler şişebilir, sertleşebilir, iltihaplanabilir, hassaslaşabilir ve ağrıyabilir. Bu nedenle glukozamin, sıklıkla osteoartrit gibi eklem hastalıklarının tedavisinde kullanılır.
Günlük hareketler de zaman içinde eklemlerin aşınmasına neden olabilir. Eklemler, çok fazla stres altında olduğu için bu sürekli hareketleri tamponlayacak yeni kıkırdaklara ihtiyaç duyar. Kıkırdağın yenilenmemesi, eklemler arasında yastıklama olmamasına ve kemiklerin birbirine sürtünmeye başlamasına neden olur. Hareketi kısıtlayarak ağrılı osteoartrite yol açabilir.
Glukozamin Nasıl Kullanılır?
Üç farklı alt türü için çeşitli formlarda olabilen glukozamin, ağızdan alınabilir veya topikal olarak uygulanabilir. Toz, kapsül veya tablet formda bulunan veya krem, jel, merhem gibi ürünler, mevcut sağlık durumlarına uygun olarak kullanılabilir.
Kullanım dozu ise doktor kontrolünde kişilerin sağlık koşullarına göre ayarlanabilir. Temelde, günlük 1.500 mg glukozamin sülfat takviyesi uygun olabilir. Glukozamin hidroklorür ise genellikle 750 mg ila 1.500 mg arasında değişen dozlarda alınabilir.
N-asetil-glukozamin tabletleri ise çoğunlukla mide ve bağırsak zarının korunmasına yardımcı olabilir. Crohn hastalığı ve ülseratif kolitin yanı sıra osteoartrit ve inflamatuar bağırsak hastalığı için önerilen dozlarda kullanılabilir.
Bu bileşen, kondroitin ve kemik sağlığının korunmasına yardımcı olan manganez ile kombine şekilde kullanılabilir. Yetişkin bireylerin günlük alabileceği manganez dozu ortalama 11 mg’dır. Takviye kombinasyonları, artrit gibi sağlık durumları için doktor kontrolünde bundan daha fazla dozda alınabilir.
Glukozamin, doğrudan kaslara da enjekte edilebilir. Yaygın kullanılan doz altı hafta boyunca haftada iki kez 400 mg'dır.
Takviyeleri kullanan bazı kişiler, glukozamin faydalarını birkaç gün içinde hissetmeye başlayabilir. Bununla birlikte çoğu kişi için olumlu etkilerin hissedilmesi 4 ila 12 hafta sürebilir.
Glukozamin Faydaları Nelerdir?
Glukozaminin eklemler üzerinde çok faydalı bir etkisi olduğuna dair kesin bilimsel kanıtlar olmasa da semptomları iyileştirebileceğine dair bazı kanıtlar mevcuttur. Özellikle osteoartrit semptomlarını azaltmak ve hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak amacıyla kullanımı önerilebilir.
Ağrılı Artritin ve Osteoporoz Ağrılarının Hafifletilmesi
Yaşlandıkça vücuttaki glukozamin seviyeleri düşmeye başlar. Bu durum, eklemlerde şiddetli ağrılara ve kireçlenmeye neden olabilir. Glukozamin takviyeleri, bu sürecin geciktirilmesi için kullanılarak dizler, ayak bilekleri, kalçalar ve dirsekler gibi bölgelerdeki ağrılı artritlerin önlenmesine yardımcı olabilir.
Glukozamin ile birlikte alınabilen kondroitin ise kıkırdağın en önemli bileşenlerinden biridir. Suyun tutulmasına yardımcı olduğu için kemik eklemleri arasındaki sürtünmeyi azaltır.
Araştırmalar, glukozamin ve kondroitin kombinasyonunun kıkırdak ve kemik arasındaki boşlukları ve dolayısıyla osteoporozla ilişkili ağrıyı azalttığını göstermektedir.
Sporcularda Ağrıların Azaltılması
Glukozamin, koşu gibi bacak yaralanmaları olan sporlarla uğraşan kişiler tarafından kullanılabilir. Takviyeler, ağrılar için alınması gereken spesifik olmayan antiinflamatuar ilaç miktarının azalmasına olanak tanıyabilir.
Glukozamin Yan Etkileri Nelerdir?
Yan etkiler ve ilaçlarla etkileşim potansiyeli nedeniyle takviyeler, yalnızca bilgili bir sağlık uzmanının gözetiminde kullanılmalıdır. Glukozamin ve kondroitin ile ilgili yapılan çalışmalarda ciddi bir yan etki bildirilmese de glukozamin reçeteli ilaçlarla, özellikle de kan sulandırıcılarla tehlikeli bir şekilde etkileşime girebilir.
Bazı kişilerde görülen hafif yan etkiler şu şekildedir:
- Mide rahatsızlığı
- Mide yanması
- Hazımsızlık
- Gaz
- Şişkinlik
- Mide bulantısı
- İshal
Nadiren görülen yan etkiler arasında aşağıdakiler bulunur:
- Anafilaktik şok
- Beyin kanamaları
- Mide ya da bağırsak kanaması
- Nefes almada zorluk
- Kasılma ve uyuşmalar
- Hepatit
- Karaciğer yetmezliği
- Düzensiz kalp atışları
- Glokom, görme kaybı gibi göz sorunları
Glukozamin içeren pek çok besin takviyesi kabuklu deniz ürünlerinden elde edildiği için bu ürünlere alerjisi olan kişiler için takviyeler güvenli olmayabilir. Bu durumda bitki kökenli veya mantarlardan elde edilen glukozamin kullanılabilir.
Glukozamin sülfat içerikli ürünlerde potasyum ve sodyum miktarı fazla olabileceği için potasyum tutucu diüretik kullanan kişiler, bu takviyeleri doktor kontrolünde alabilir.
