Nikris Hastalığı Nedir ve Tedavisi Nasıldır?

Sağlıklı bir vücut, alınan gıda ve maddeleri çeşitli dokularda metabolize ederek işler ve gereğinden fazla alınan gıdaları uygun şekilde depolar. Bununla birlikte, bazı gıdaların işlenmesinin sonucunda oluşan ürünler vücuda zararlı olabilir; metabolize edilemediği takdirde dokularda hasar bırakabilir. Bu mekanizmaların işleyişinin bozulması sonucunda görülen sağlık sorunlarından biri nikris hastalığıdır.

Nikris Hastalığı Nedir?

Nikris hastalığı veya tıpta yaygın kullanılan ismiyle gut hastalığı; vücudun çeşitli dokularında ürik asit birikmesi sonucu doku hasarı ile sonuçlanan bir rahatsızlıktır. Normal durumlarda ürik asit, günlük beslenmede alınan gıdaların işlenmesiyle belirli oranda üretilir. Ardından hem karaciğerden safra yoluyla hem de böbrekler üzerinden idrar yoluyla vücuttan uzaklaştırılır. Kandaki ürik asit miktarının çeşitli nedenlerden dolayı artması ve dokularda ürik asit birikmesi ise gut hastalığına yol açar.

Nikris Hastalığı Neden Olur?

Ürik asit, bitkisel ve hayvansal gıdalarla vücuda alınan besin maddelerinin arasında bulunan bazı moleküllerin yapıtaşlarının vücudumuzda metabolize olmasıyla oluşur. Nükleik asit olarak da bilinen bu yapıtaşları mide ve bağırsaklarda belirli oranda sindirime uğradıktan sonra vücut tarafından emilir. Ardından, başta karaciğer olmak üzere diğer vücut dokularında da metabolizmaya katılarak işlenmeye başlar.

Nükleik asit türevleri metabolize edildikten sonra atık maddelere dönüşür. Nükleik asitlerden üretilen atık ürünlerinin başında da ürik asit gelir. Dokular tarafında üretilen ürik asit, kana bırakıldıktan sonra karaciğer ve böbrek tarafından vücuttan uzaklaştırılmak üzere sırasıyla safraya ve idrara geçer.

Genetik etkenlerden dolayı ürik asidin vücuttan atılımından sorumlu mekanizmaların yetersiz olduğu kişilerde, bu mekanizmaların ürik asidi atma kapasitesinin aşıldığı durumlarda ve ürik asit içeren gıdaların çokça tüketildiği durumlarda kandaki ürik asit miktarı yükselir. Bu duruma hiperürisemi (ürik asit yüksekliği) adı verilir. İdrara veya safraya yeterli miktarda geçemeyen ürik asit; eklem dokularında, vücut sıvılarında veya farklı vücut dokularında birikmeye başlar. Vücut için atık özelliğindeki bir madde olan ürik asit, biriktiği dokularda iltihabi yanıta neden olarak dokularda hasar oluşmasına yol açar. Sonuçta kişilerde çeşitli rahatsızlıklar gelişebilir; uzun vadede doku hasarıyla birlikte ciddi sağlık sorunları meydana gelebilir.

Aşağıdaki faktörler kandaki ürik asit miktarının yükselme riskini artırabilir:

• Genetik: Bazı genetik özelliklere sahip kişilerin metabolizmasının farklı veya yetersiz çalışmasından dolayı ürik asit miktarı hızla yükselebilir. Bu nedenle ailede gut hastalığı öyküsü olan kişilerde nikris hastalığı gelişme riski daha yüksektir. Bununla beraber, erkeklerde, menopoz sonrası kadınlarda ve 30 ila 50 yaş aralığında olan kişilerde gut hastalığı gelişme riski mevcuttur.
• Beslenme alışkanlığı: Ürik asit üretimine yol açan maddeleri bolca barındıran kırmızı et, kabuklu deniz ürünleri, alkollü içecekler gibi ürünleri sık tüketme alışkanlığı olan kişilerde gut daha sık görülür.
• Obezite: Obezitenin varlığında, vücut ağırlığının artmasıyla birlikte ürik asit artar ve artan ürik asidin vücuttan uzaklaştırılması zorlaşır.
• Kronik hastalıklar:Diyabet, böbrek ve karaciğer yetmezlikleri gibi kronik hastalıkların seyrinde ürik asit miktarında artışla beraber nikris hastalığı belirtileri görülebilir.
• Travma veya fiziksel stres: Fiziksel travmaya maruz kalındığı veya cerrahi girişim gibi vücudun fiziksel yönden stres yaşadığı koşullarda ürik asit üretimi de artar. Buna bağlı olarak gut semptomlarının gelişimi gözlenebilir.
• İlaçlar: Aspirin, idrar söktürücüler, tansiyon ilaçları gibi bazı ilaçlar, böbreklerden ürik asit atılımını azaltarak veya kas yıkımını artırarak kandaki ürik asit düzeyini artırabilir.

Gut hastalığında hiperürisemi sıklıkla görülmekle birlikte, hiperüriseminin varlığı her zaman gut hastalığına işaret etmez. Genetik ve çevresel faktörlerin etkisiyle hastalarda geçici olarak hiperürisemi gelişebilir. Ürik asit yüksekliğinin uzun süre devam etmesi ise nikris hastalığının gelişmesini tetikleyebilir.

Nikris Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Gut hastalığı belirtileri genellikle ürik asidin dokulardaki birikiminin şiddetine bağlı olarak değişkenlik gösterir. Bu anlamda hastalığın seyrinde aşağıdaki sorunlar ortaya çıkabilir:

• Eklem iltihabı: Sıklıkla ataklar halinde ortaya çıkan eklem iltihaplanması, eklem dokusunda ürik asit birikimiyle ilişkilidir. Gut hastalığının klinikte en sık görülen belirtisi eklemlerde ağrılı şişlik, acı, eklem hareketlerinde kısıtlılık ve eklemde kızarıklıktır. Ağrı atakları genellikle akşam saatlerinde, özellikle et ürünü veya alkollü içecek gibi ürünlerin tüketimi sonrasında ortaya çıkar. En sık etkilenen eklem ayak baş parmağı eklemidir. Bunun dışında ayak bilekleri, el bilekleri ve parmakları ile dirsekler de tutulabilir.
• Böbrek taşı: İdrarda yüksek miktarda ürik asit bulunduğunda, ürik asit idrardaki diğer minerallerle etkileşerek taş oluşumuna neden olabilir. Böbrek taşına bağlı olarak hastalarda idrar yapmada zorluk, idrar yaparken yanma, karın ağrısı, bulantı ve kusma, idrarla kan gelmesi gibi belirtiler görülebilir.

Gut hastalığı genellikle bir veya daha fazla eklemi etkileyen ağrı atakları ile seyreder. Ataklar ile birlikte organlardaki ürik asit birikimi artar ve uzun dönemde organ hasarları ortaya çıkabilir. Ataklar, beslenme alışkanlığının yanında kullanılan ilaçlar, altta yatan diyabet gibi kronik hastalıklar, sıvı kaybı (dehidrasyon), enfeksiyonlar, yüksek tansiyon gibi farklı nedenlerle tetiklenebilir.

Nikris Hastalığı Tanısı Nasıl Konur?

Nikris hastalığı tanısı, hastaların klinik belirtileri ile laboratuvar ve görüntüleme tetkik sonuçlarının birlikte değerlendirmesinin ardından konur. Klinik semptomları nedeniyle gut hastalığı şüphesi olan hastalarda tanı için aşağıdaki tetkiklerden yararlanılabilir:

• Kan testi: Kandaki ürik asit düzeyinin normalin üstüne çıkması gut hastalığına işaret edebilse de tek başına ürik asit yüksekliği gut teşhisini koydurmaz.
• Eklem sıvısı: İltihaplanan eklemden alınan eklem sıvısı örneğinde ürik asit kristallerinin görülmesi, nikris hastalığı açısından anlamlıdır.
• X-ray: İltihaplanmaya bağlı olarak eklemde deforme gelişip gelişmediğinin belirlenmesi amacıyla röntgen çekilebilir. Bu yöntem aynı zamanda benzer belirtilere yol açabilen hastalıkların tanıdan dışlanması için gerekebilir.
• Ultrason: Bu yöntem ile ürik asit kristalleri gözlemlenebilir.
• Dual-enerji bilgisayarlı tomografi (DECT):  Ürik asit birikmesi olduğu şüphelenen eklem ve iç organ dokularının farklı açılardan görüntülenmesinde kullanılır.

Nikris Hastalığı Tedavisinde Neler Yapılır?

Gut hastalığı ataklarla seyreden bir sağlık sorunu olduğundan, tedavide atakların neden olduğu belirtilerin giderilmesinin yanında, atak sıklığının azaltılması ve uzun dönemde hastalığın yol açabileceği komplikasyonların önlenmesi hedeflenir. Bu bakımdan tedavi süreci atak tedavisi ve idame tedavi olmak üzere iki başlıkta incelenebilir.

Atak Tedavisi

Ataklarda tedavinin amacı, iltihaplanan dokudaki semptomların giderilmesi ve kontrol altına alınmasıdır. Gut ataklarında gelişen eklem ağrısı, eklemde kızarıklık, şişlik ve eklem hareketlerindeki kısıtlılığa yönelik antienflamatuvar tedavi yapılabilir. Bununla beraber, şiddetli vakalarda kortikosteroid ilaçların kullanılması gerekebilir.

İdame Tedavi

Atakların arasındaki dönemlerde, kandaki ürik asit düzeyinin normal seviyelere çekilerek atakların gelişmesinin önlenmesi hedeflenir. Bu sayede ürik asit birikimine bağlı organ hasarının da önüne geçmeye çalışılır. Hastalara yaşam tarzı değişikliklerinin tavsiye edilmesi önemlidir. Bu doğrultuda kilo verilmesi, yeterli ve dengeli beslenme alışkanlığı kazandırılması ve alkol kullanımına son verilmesi önemlidir. Bunların yanında ürik asit üretimini azaltan veya vücuttan uzaklaştırılmasını artıran ilaç tedavileri de idamede etkilidir.

Cerrahi Tedavi

Bu tedavilerin dışında, tofüs gibi kitlesel lezyonların gelişmesi durumunda tofüsün bulunduğu dokulardan lezyonların cerrahi olarak çıkarılması gündeme gelebilir. Yine benzer şekilde, ürik asidin yol açtığı böbrek taşlarının girişimsel yöntemlerle çıkarılması da söz konusu olabilir.