Vaskülit nedir? Vaskülitin (damar iltihabı) belirtileri nelerdir?

Vaskülit, anjiit olarak da adlandırılan, iltihaplanmaya veya şişmeye neden olarak kan damarlarına zarar veren nadir görülen bir grup rahatsızlığı tanımlar. Vaskülit atardamarları (büyük, orta veya küçük), kılcal damarları, damarları veya bunların bir kombinasyonunu etkileyebilir. Tüm bir kan damarını veya sadece bir kısmını etkileyebilir. Baş, sinirler veya cilt gibi vücudun bir bölümünü besleyen kan damarlarını veya birçok farklı organı besleyen kan damarlarını etkileyebilir (sistemik vaskülit olarak adlandırılır). Herhangi bir organ sistemi etkilenebilir. Bazen vaskülit cildi etkiler ancak iç organları etkilemez (kutanöz vaskülit). Bazı vaskülit tipleri tedavi edilmezse; Kalp krizleri, böbrek yetmezliği gibi organ hasarları, inme ve ölüme yol açabilir.

Vaskülit nedir?

Vaskülit, kan damarlarının iltihaplanmasına neden olan bir grup hastalığın adıdır. İltihaplanma, bağışıklık sisteminizin yaralanmaya veya enfeksiyona karşı doğal tepkisidir. Şişmeye neden olur ve vücudun istilacı mikroplarla başa çıkmasına yardımcı olabilir. Ancak vaskülitte, bazı nedenlerden dolayı bağışıklık sistemi sağlıklı kan damarlarına saldırır ve bu da onların şişmesine ve daralmasına neden olur. Vaskülit her yaştan insanı etkileyebilir, ancak bazı tipleri belirli yaş gruplarında daha yaygındır.

Vaskülitin türleri nelerdir?

"Vaskülit" olarak sınıflandırılan yaklaşık 20 farklı bozukluk vardır. "Angiitis" ve "Arteritis" her ikisi de vaskülitin eş anlamlısıdır ve "kan damarlarındaki iltihap" veya "atardamarlardaki iltihap" anlamına gelir. Çok sayıda vaskülit türü olduğundan, grup bazen çoğul olarak anılır: vaskülitler.

Bu kategoriye ait birçok farklı hastalık türü vardır. Hastalıklar bazı yönlerden benzer olsa da, genellikle hangi organların etkilendiği, hangi ilaçların tedavide kullanıldığı ve diğer özellikler açısından farklılık gösterirler. Vaskülit esas olarak etkilenen kan damarlarının boyutuna göre gruplandırılabilir. Ancak, herhangi bir boyuttaki kan damarının etkilenebileceğini akılda tutmak önemlidir. En sık görülen vaskülit çeşitleri şunlardır:

• Behçet Hastalığı
• Buerger Hastalığı
• Churg-Strauss Sendromu
• Kriyoglobulinemi
• Dev Hücreli Arterit
• Henoch-Schonlein Purpurası
• Kawasaki Hastalığı
• Takayasu Arteriti
• Wegener Hastalığı

Vaskülit (damar iltihabı) neden olur?

Genellikle, vasküliti neyin tetiklediği bilinmemektedir. Bu vakalar birincil vaskülit olarak bilinir. Ancak, enfeksiyonlar, toksinler, belirli virüsler (özellikle hepatit virüsleri) ve ilaçlar bozukluğu tetiklediğinde, buna ikincil vaskülit denir.

Vaskülit, kanser veya iltihaplanmaya neden olan başka bir rahatsızlıktan kaynaklanabilir. İltihaplanma, bağışıklık sistemi kan damarlarını veya kan damarı parçalarını yanlışlıkla yabancı olarak tanımladığında ve onlara saldırdığında meydana gelir. İltihaba neden olan bağışıklık sistemi hücreleri, etkilenen kan damarlarını çevreler ve içine sızarak onlara zarar verir. Hasarlı kan damarları sızdırabilir, daralabilir veya tıkanabilir. Sonuç olarak, hasarlı damarlar tarafından sağlanan dokulara kan akışı bozulur. Kandan mahrum kalan dokular (iskemik alanlar) kalıcı olarak hasar görebilir veya ölebilir.

Bu, bir enfeksiyon, başka bir altta yatan durum veya bir ilaç tarafından tetiklenebilir, ancak çoğu zaman nedeni bilinmemektedir. Vaskülit, sadece cildi etkileyen küçük bir sorundan, kalp veya böbrekler gibi organlarda sorunlara neden olan daha ciddi bir hastalığa kadar değişebilir.

Vaskülitin (damar iltihabı) belirtileri nelerdir?

Vaskülit belirtileri, vücudun hangi kısmının etkilendiğine bağlı olarak birçok şekilde ortaya çıkabilir. Vaskülitin bazı genel belirtileri şunlardır:

• Ateş
• Kilo kaybı
• İştahsızlık
• Tükenmişlik
• Baş ağrısı
• Genel ağrılar ve sızılar

Vücudun belirli bölgeleriyle ilgili vaskülit belirtileri şunlardır:

Gözler

Vaskülitin ilk belirtisi gözlerde kırmızılık, kaşıntı ve yanma olabilir. Ayrıca çift görme ve bir veya iki gözde geçici veya kalıcı körlük yaşanabilir.

Cilt

Vaskülit ciltteki kan damarlarını etkiliyorsa döküntüler, yumrular veya açık yaralar oluşabilir.

Sinirler

Sinirlere yeterli kan gitmemesi durumunda, uyuşma, karıncalanma, ağrı ve güçsüzlük hissedilebilir.

Beyin

Beyindeki vaskülit felç riskini artırabilir.

Kalp

Vaskülitin kalbi etkilemesi durumunda çarpıntı veya kalp krizi geçirme ihtimali artabilir.

Böbrekler

Böbreklere kan sağlayan damarlardaki iltihaplanma böbrek yetmezliğine yol açabilir.

Sindirim sistemi

Vaskülit mideyi veya bağırsakları etkiliyorsa, yemek yedikten sonra ağrı hissedilebilir. Dışkıda kan da görülebilir.

Kulaklar

Vaskülit kulaklarda çınlamaya neden olabilir. Ayrıca baş dönmesine veya ani işitme kaybına, ayrıca iç kulak enfeksiyonlarına da neden olabilir.

Eller ve ayaklar

Vaskülit, avuç içlerinde ve ayak tabanlarında şişme veya sertleşme ile birlikte ellerde veya ayaklarda uyuşukluk veya güçsüzlüğe neden olabilir.

Akciğerler

Eğer vaskülit akciğerleri etkiliyorsa, nefes darlığı veya kanlı öksürük yaşanabilir.

Genital bölgeler

Genital bölgelerdeki vaskülitler ülserlere veya açık yaralara neden olabilir.

Burun

Sinüs enfeksiyonları ve burun akıntısının yanı sıra, burunda kabarcıklar oluşabilir.

Ağız

Vaskülit dudakların ve dilin şişmesine ve kurumasına veya boğazın şişmesine neden olabilir.

Vasküliti ne tetikler?

Vaskülit bazı enfeksiyonlar veya ilaçlar nedeniyle tetiklenebilir veya bilinmeyen nedenlerle ortaya çıkabilir. Çeşitli risk faktörleri hastalığın görülme sıklığı ve yaygınlığındaki artışla bağlantılı olabilir. Bunlara yaş, coğrafya, cinsiyet ve etnik kökenin yanı sıra genetik ve çevresel faktörler de dahildir. Bazı ilaçlara karşı reaksiyonlar, belirli bakteri veya virüslerle (hepatit B veya hepatit C virüsü) geçmişte geçirilmiş enfeksiyonlar, çevresel faktörlere maruz kalma ve sigara içme, bir veya daha fazla vaskülit türüyle ilişkilendirilmiştir.

Vaskülit tedavi yöntemleri nelerdir?

Vaskülit tedavisi, iltihabın ilaçlar yardımıyla kontrol altında tutulmasına ve vaskülite neden olan hastalığın tedavi edilmesine yöneliktir.

İlaç tedavisi

Birçok vaskülit türünün semptomlarını azaltmanın anahtarı iltihabı azaltmaktır. Özellikle prednizon veya metilprednizolon gibi glukokortikoidler olmak üzere iltihap önleyici ilaçlar en yaygın birinci basamak tedavilerdir. Glukokortikoidler etkilidir, ancak bunları uzun süre alan hastalar yan etkiler ve toksisiteler yaşayabilir.

Rituksimab veya siklofosfamid gibi vücudun bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar, glukokortikoidlerin dozlarını azaltmak ve bunlarla ilişkili uzun vadeli riskleri azaltmak için de kullanılabilir. Bağışıklık sistemini baskılayan çeşitli ilaç türleri vardır ve uygun ajanın seçimi vaskülit türüne, hastalığın şiddetine ve ilgili organ sistemlerine bağlıdır.

Genel yaklaşım, vasküliti remisyona sokmak için (aktif hastalık belirtisi olmadığında) güçlü bir ilaç kullanmak (3 ila 6 ay) ve ardından bu remisyonu sürdürmek ve hastalığın alevlenmelerini önlemek için daha hafif bir ilaç kullanmaktır (12 ila 36 ay veya daha uzun).

Plazmaferez (Plazma değişimi)

Bazı ağır vakalarda, zararlı antikorlar içeren hastanın plazması, diyalize benzer bir işlemle sağlıklı plazma ile değiştirilebilir.

Ameliyat

İleri vaskülit formları kan damarlarında önemli hasara yol açtığında, kan akışını hasarlı damarın etrafından yeniden yönlendirmek için vasküler baypas ameliyatı yapılabilir. Vaskülitten kaynaklanan hasarlı veya başarısız organları onarmak veya değiştirmek (nakil yoluyla) için de ameliyat gerekebilir.

Vaskülit ne kadar sürede iyileşir?

Vaskülit, teşhisi zor olabilen nadir bir rahatsızlıktır, ancak vasküliti olan birçok kişi iyileşip sağlıklı, normal bir yaşam sürmeye devam eder. Vaskülit, kısa süreli veya bir ömür boyu sürebilir. Doğru tanı ve etkili tedavi, vücutta ve etkilenen organlarda uzun vadeli veya önemli hasarları önlemek için kritik öneme sahiptir. Vaskülit teşhisi konulan tüm kişilerde tedavi erken başlandığında en etkilidir. İyileşme, sahip olduğunuz vaskülit türüne, başka herhangi bir duruma veya komplikasyona neden olup olmadığına ve etkilenen organlara veya dokuya bağlıdır.

Vaskülit için nasıl beslenmek gerekir?

Bol miktarda sebze, meyve, tam tahıl ve tavuk, az yağlı süt ürünleri ve balık gibi yağsız protein içeren sağlıklı ve dengeli bir diyet yapmak, şeker, yağ ve alkolü sınırlamak ve sağlıklı bir kiloyu korumak çok önemlidir.

Vaskülitin risk faktörleri nelerdir?

Aşağıdaki risk faktörleri, vaskülit olasılığını artıran bağışıklık sistemi veya kan damarlarında değişikliklere yol açabilir:

• Lupus veya romatoid artrit gibi otoimmün bozukluklar.
• Hidralazin, levamizol ve tümör nekroz faktörü inhibitörleri gibi bazı ilaçlar, ilaca bağlı vaskülite yol açabilir.
• Yasa dışı madde kullanımı.
• Genetik (Bazı vaskülit türleri ailelerde daha sık görülür).
• Lenfoma, bir tür kan kanseridir.
• Sigara içmek.
• Viral, fungal veya bakteriyel enfeksiyonlar. Hepatit B ve C en sık görülen tetikleyicilerdir.
• İleri yaş
• Cinsiyet.
• Çevresel toksinlere veya kimyasallara maruziyet.