İnfertilite (kısırlık) nasıl anlaşılır? İnfertilitenin tedavisi var mı?

Kısırlığın başlıca belirtisi, gebeliğin oluşmamasıdır. Başka belirgin bir belirti olmayabilir; ancak infertiliteye sahip bazı kadınlarda düzensiz adet dönemleri veya hiç adet görmeme durumu gözlemlenebilir. Erkeklerde ise hormonal sorunlar görülebilir.

Kısırlığın tedavisi, altta yatan nedenlere bağlı olarak planlanır. İlaç tedavileri, cerrahi girişimler ya da yardımcı üreme teknikleri gibi çeşitli yöntemler uygulanabilir. Ayrıca hastanın yaşı, tüplerin durumu, sperm ve yumurta kalitesi, daha önce alınan tedaviler gibi faktörler de tedavi planlamasında belirleyicidir. Gerektiğinde beslenme ve psikolojik destek gibi multidisipliner yaklaşımlarla tedavi süreci desteklenebilir.

İnfertilite nedir?

Kısırlık (infertilite), bir çiftin en az bir yıl boyunca düzenli ve korunmasız cinsel ilişkiye rağmen gebelik elde edememesi durumudur. Bu durumu yaşayan çiftler “infertil çift” olarak tanımlanır. Kısırlığın oluşumunda yalnızca fizyolojik nedenler değil, aynı zamanda çevresel koşullar, yoğun stres, organik olmayan beslenme alışkanlıkları ve çalışma şartları da önemli rol oynar.

Kısırlık, toplumda oldukça yaygın görülen bir durumdur; buna karşın, tedavi için başvuru oranı nispeten düşüktür. Kısırlıktan şüphelenen bireyler, bu durumun tedavi edilebilir olduğunu bilmeyebilir ya da bu konuda uzman desteği almaktan çekinebilir. Oysa kısırlığın, birçok farklı faktörden kaynaklanabilen ve günümüzde başarılı şekilde tedavi edilebilen bir rahatsızlık olduğu unutulmamalıdır.

İnfertilite (kısırlık) nasıl anlaşılır?

Kısırlığın başlıca belirtisi, gebeliğin oluşmamasıdır. Başka belirgin bir belirti olmayabilir; ancak infertiliteye sahip bazı kadınlarda düzensiz adet dönemleri veya hiç adet görmeme durumu gözlemlenebilir. Erkeklerde ise hormonal sorunlar görülebilir.

Erkeklerde infertilite neden olur?

Kısırlık şüphesiyle doktora başvuran çiftlerde sorun, hem kadından hem de erkekten kaynaklanabilir. Bu nedenle, infertiliteye yönelik değerlendirme sürecinde her iki partnerin ayrıntılı öyküsünün alınması büyük önem taşır. Sorunun tespiti, teşhis ve tedavi sürecinde çiftin birlikte başvurması önerilir. Bu yaklaşım, hem hekimin daha kapsamlı bir değerlendirme yapmasını kolaylaştırır hem de çiftin süreci fiziksel ve psikolojik olarak daha sağlıklı geçirmesine katkı sağlar.

Erkeklerde kısırlığın yaygın nedenlerinden biri, sperm içeren sıvının düşük kaliteli olmasıdır.

Erkeklerde infertiliteye sebep olan başlıca faktörler şunlardır:

• Düşük sperm sayısı,
• Spermlerin baş veya kuyruk kısmındaki morfolojik bozukluk,
• Spermlerin hareketsiz olması veya yavaş hareket etmesi,
• Sperm konsantrasyonunun düşüklüğü,
• Sertleşme ve erken boşalma gibi cinsel fonksiyon problemleri,
• Varikosel,
• Yoğun düzeyde sigara ve alkol tüketimi,
• Obezite,
• Hormonal dengesizlikler,
• Anne karnında veya çocukluk döneminde geçirilen enfeksiyon hastalıkları.

Kadınlarda infertilite neden olur?

Kısırlığın ortaya çıkmasında fizyolojik sebeplerin yanı sıra ağır çalışma koşulları, çevre kirliliği, organik olmayan besinlerin tüketimi ve stres gibi çevresel faktörler de son derece etkilidir.

 Kadınlarda kısırlık genellikle yumurtlama ile ilgili sorunlardan kaynaklanır (yumurtalıklardan her ay bir yumurtanın salınması). Kadınlarda infertiliteye sebep olan başlıca faktörler ise:

• Yumurta rezervinde düşüklük,
• Rahim tüplerinin kapalı olması,
• Yumurtlama bozukluğu,
• Polikistik over sendromu,
• Yumurtalıklarda oluşan çikolata kistleri (endometriozis),
• Rahim içerisine doğru gelişen büyük çaplı miyomlar,
• Yoğun düzeyde sigara ve alkol tüketimi,
• Genital sistemde meydana gelen kanserler ve bu kanserlerin tedavisinde kullanılan ilaçlar.

İnfertilitenin tedavisi var mı?

İnfertil çiftin yumurta ve sperm kalitesi, rahim tüplerinin açık olup olmaması, bireylerin yaşı ve geçmişte infertilite ile ilgili herhangi bir desteğin alınıp alınmaması, tedavi planlamasında belirleyici faktörlerdir. Bir yıllık denemeden sonra gebe kalınamadıysa doktora başvurulmalıdır. Doğurganlık sorunlarının yaygın nedenleri kontrol edilerek, uygun tedavi yöntemleri önerilebilir.

Başlıca tedavi yöntemleri şunlardır:

Antibiyotik tedavisi

Genital sistemlerde bazı enfeksiyonların bulunması, infertilite tedavisinin başarısını olumsuz etkileyebilir. Böyle bir durumda tedavi planının başlangıcında antibiyotikler kullanılmalıdır. Kadın ve erkeğe eş zamanlı uygulanan antibiyotik tedavisi, başarı oranını artırabilir.

İlaç tedavisi

İnfertilitenin yumurtlama bozukluğundan kaynaklandığı durumlarda gebelik (fertilite) ilaçları kullanılabilir. Bu ilaçlar, hem yumurtlama düzensizliğini kontrol altına alır hem de yumurta sayısında artış sağlar.

Cerrahi yöntemler

Rahim içerisine doğru gelişen büyük çaplı miyomların gebeliği engellediği durumlarda cerrahi müdahale gerekebilir. Ameliyat sırasında rahim içi ve boşluğunun tahribata uğramaması önemlidir; bu nedenle, miyomlarla ilgili cerrahi işlemler alanında uzman hekimler tarafından gerçekleştirilmelidir. Erkeklerde, varikosel gibi rahatsızlıkların şüphelenildiği durumlarda üroloji muayenesi yapılmalı; cerrahi müdahale gerektiren durumlarda operasyon tecrübeli bir ürolog tarafından yönetilmelidir.

Psikolojik destek

Uzun süren tedavi süreçlerinde çiftlerin bu süreci daha sağlam ve emin adımlarla ilerletebilmesi için psikolojik yardım alınması önerilebilir.

İnfertiliteye iyi gelen besinler nelerdir?

Kısırlık tedavisi süreci sağlıklı beslenme ile desteklenmelidir. İşte infertiliteye iyi gelen besinler:

Ceviz

Yumurtlamayı artıran ve spermi sağlıklı tutan ceviz, gebelik olasılığını artıran omega-3 yağ asitleri açısından zengindir. Ayrıca, sperm sayısını ve hareketliliğini artırmaya yardımcı olan E vitamini içerir.

Turunçgiller

Hem erkekler hem de kadınlar için üreme süreci açısından kritik öneme sahip poliaminler ile birlikte, sperm üzerinde olumlu etkisi olduğu gösterilen C vitamini bakımından zengindir.

Kırmızı meyveler

Yaban mersini, ahududu, çilek, böğürtlen gibi meyveler antioksidan açısından zengindir.

Domates

A ve C vitaminlerinin iyi bir kaynağı olmakla beraber, kırmızı meyve ve sebzelere renk veren likopeni içerir. Likopen, sperm sayısını ve hareketini iyileştirdiği bilinmektedir.

Fasulye ve mercimek

Lif ve protein bakımından zengin olan bu baklagiller, yumurtlamayı iyileştirmeye yardımcı olabilir.

Ayçekirdeği

E vitamini yönünden zengin olan ayçekirdeği, sperm sayısını ve hareketliliğini artıran önemli bir besindir.

Somon

Protein ve omega-3 yağ asitlerinin mükemmel kaynağı olan somon, doğurganlık üzerinde olumlu etkilere sahiptir.

Ispanak

Folat ve demir gibi besin maddeleri ile antioksidanlar açısından zengin olan ıspanak da infertiliteye iyi gelen besinler arasında yer alır.

İnfertilite teşhisi nasıl konulur?

Doğru tanının konulabilmesi için hem kadın hem de erkek üreme sağlığına dair detaylı bir değerlendirme yapılmalıdır. Erkeklerde üreme fonksiyonlarını değerlendirmek için öncelikle spermiogram testi uygulanır. Bu testle sperm sayısı, hareketliliği ve şekli incelenir. Sorun tespit edilirse hormon analizleri ve genetik testlerle daha derinlemesine inceleme yapılabilir.

Kadınlarda ise hormon profili analiz edilir. Bu analizde yumurtalık hormonlarının yanı sıra tiroit hormonları ve prolaktin düzeyi de değerlendirilir. Ayrıca transvajinal ultrasonografi yöntemiyle yumurtalıklar ve rahim içi görüntülenir. Bu yöntem, yumurtalık hacmi, folikül sayısı ve rahim içi yapısı hakkında önemli bilgiler sunar. Rahim tüplerinin açıklığını kontrol etmek içinse başka görüntüleme yöntemlerinden yararlanılabilir.