Kemik İliği Nakli (Kök Hücre Nakli) Nedir?

Kemik iliği Nakli SGK kapsamındaki hastalara ücretsiz yapılmaktadır.

Kemik iliği, vücudumuzdaki uzun kemiklerin içinde, merkezde yer alan, yumuşak, süngerimsi dokudur. İçinde kan yapıcı kök hücreler yer alır.

Kök hücre (kemik iliği) nakli, uygulanan tedavilerden beklenen faydayı görmemiş

- Lösemi,
- Lenfoma,
- Miyelo displastik sendrom,
- Multiple myelom,
- Kemik iliği yetmezliği (ağır aplastik anemi)

gibi hastalıklarda önerilen bir tedavi seçeneğidir.

İçindekiler
Kemik İliği (Kök Hücre) Nakli, Hangi Hastalıklarda Uygulanır?
Kemik İliği Naklinde (Kök Hücre Naklinde) Hücreler Nasil Toplanir?
Kemik İliği Nakli (Kök Hücre Nakli) Nasıl Yapılır?
Kemik İliği ( Kök Hücre) Naklinin Aşamaları Nelerdir?
Kemik İliği Nakli (Kök Hücre Nakli) Sonrası Görülebilecek Sorunlar Nelerdir?
Kemik İliği Nakli (Kök Hücre Nakli) Sonrası Geç Dönemde Karşılaşılabilecek Sorunlar Nelerdir?

Kemik iliği ya da kök hücre nakli iki şekilde yapılabilir.

- Sağlıklı kök hücreler bir kişiden diğer kişiye (allojeneik) nakledilebilir ya da
- Kişinin kendi (otolog) hücreleri önceden toplanıp dondurularak daha sonra kendisine aktarılabilir.

Allojeneik kök hücre kaynağı olarak HLA uyuşumlu sağlıklı akraba ya da akraba dışı vericiler, kordon kanı ya da yarı yarıya uyuşumlu anne-baba-çocuk ya da kardeşler kullanılabilir. Otolog kök hücre kaynağı, kişinin kendisidir.

Kemik İliği (Kök Hücre) Nakli, Hangi Hastalıklarda Uygulanır?

Allojeneik Kök Hücre (Kemik İliği) Naklinin uygulandığı hastalıklar şunlardır:

Akut miyeloid lösemi (AML)
Kronik miyelositik lösemi (KML)
Kronik lenfositik lösemi (KLL)
Hodgkin dışı lenfoma (HDL)
Hodgkin lenfoma(HL)
Miyelo displastik sendrom (MDS)
Ağır aplastik anemi (AAA), kemik iliği yetmezliği ile giden diğer durumlar (Fanconianemisi, paroksismal nocturnal hemoglobinüri, saferitroidaplazi)

Otolog Kök Hücre (Kemik İliği) Nakli; yüksek doz tedavi uygulamak amacıyla kullanılan bir yöntemdir. Kök hücreler, yüksek doz tedavinin kemik iliğinde oluşturduğu hasarı önlemek amacı ile kullanılır.

Otolog kök hücre naklinin uygulandığı hastalıklar ise şunlardır:
Multipl myelom(MM)
Hodgkin lenfoma
Hodgkin dışı lenfoma
Akut miyeloid lösemi (bazı alt gruplarda)

Kemik İliği Naklinde (Kök Hücre Naklinde) Hücreler Nasil Toplanir?

Sağlıklı vericiden kök hücre toplamanın iki yöntemi vardır. Bunlardan ilki kemik iliğinden kök hücre toplamaktır. Bu yöntemde verici ameliyathanede genel anestezi ile uyutulur ve özel iğneler kullanılarak vericinin kalça kemiğinden kemik iliği toplama işlemi yapılır. İkinci yöntem ise, vericiye büyüme faktörü uygulanılarak kemik iliğinden dolaşan kana yönlendirilen kök hücrelerin aferez cihazı aracılığı ile vericinin kol damarlarından toplanması yöntemidir.

Kemik İliği Nakli (Kök Hücre Nakli) Nasıl Yapılır?

Kök hücreler hastaya damar yolu aracılığı ile verilir. Bunun için genellikle santral ve nözkateter adı verilen, damar içi yerleştirilen aparatlar kullanılır.

Kemik İliği ( Kök Hücre) Naklinin Aşamaları Nelerdir?

Nakil ünitesi içinde geçen süreci üç aşamaya ayırabiliriz.

İlk aşama "hazırlık rejimi" adını verdiğimiz tedavi sürecidir. Bu dönemde hastalığa ve hastanın yaşına göre uygun olan bir tedavi seçilir. Tedavi süresi uygulanan protokole göre değişir. Hazırlık rejimin özetle üç temel amacı vardır.
Öncelikle hastada tespit edilemeyecek orandaki hastalıklı hücrelerin yok edilmesi,
Hastanın kemik iliğinin boşaltılarak verici hücrelerine yer açılması ve
Hastanın bağışıklık sistemi baskılanarak verici hücrelerine reaksiyon göstermesinin engellenmesi amaçlanır.
İkinci aşama kök hücrelerin verilmesidir.
Üçüncü aşama ise vericinin kök hücrelerinin, alıcının kemik iliğinde çoğalması aşamasıdır.

Hastalar nakil ünitesinden taburcu olduktan sonra nakil polikliniğinde takip edilirler. Takip sıklıkları durumlarına göre değişmekle birlikte ilk 3 aylık erken dönemde haftada bir ya da iki haftada bir olacak şekildedir.

İlk bir yıl dolana kadar, hastanın düzenli olarak her ay kontrollerinin gerçekleştirilmesi gerekir.

İleri dönemde hastanın durumuna göre kontrol süreleri belirlenir.

Kemik İliği Nakli (Kök Hücre Nakli) Sonrası Görülebilecek Sorunlar Nelerdir?

Nakil sonrası erken ve geç dönemde karşılaşılan sorunların başında Graft Versus Host Hastalığı (GVHH) gelir. Graft Versus Host Hastalığı (GVHH), vericiye ait bağışıklık sistemi hücrelerinin alıcıya karşı başlattığı bir savaştır ve vücudun çeşitli dokularında hasar oluşturur.
En sık hasar gören dokular cilt, karaciğer ve mide-bağırsak sistemidir.
Ciltte kızarıklık, kaşıntı, mide-bağırsak sisteminde bulantı, kusma, ishal ve karaciğerde testlerde bozulma ile ortaya çıkar.
Bu hastalık, HLA tam uyuşumlu kardeş vericilerden yapılan nakillerde %30-40, akraba dışı vericilerden yapılan nakillerde ise %60-70 oranında görülür.
Verilen kök hücrelerin alıcı kemik iliğinde yerleşip çoğalamaması ikinci önemli sorundur. Kan değerlerine bakılarak değerlendirilir ve bu koşulda yeniden nakil yapılması gündeme gelir.
Hastalığın nakilden sonra yeniden ortaya çıkması diğer bir sorundur. Nakil sonrası hasta enfeksiyonlara açık durumdadır ve kendilerini enfeksiyondan korunmaları çok önemlidir.

Kemik İliği Nakli (Kök Hücre Nakli) Sonrası Geç Dönemde Karşılaşılabilecek Sorunlar Nelerdir?

Kemik iliği nakli sonrası karşılaşılabilecek sorunlar bazen uzun süreli olup hastanın normal yaşamına dönmesini zorlaştırarak fiziksel zorlukların yanında ruhsal zorlukları da beraberinde getirebilirler. İlerleyen yıllarda karşılaşılabilecek sorunlar şunlardır: