Omuz eklemi, vücutta en sık çıkan eklemdir. Omuz, öne, arkaya veya aşağıya doğru ve tamamen veya kısmen çıkabilir, ancak çoğu ön tarafta meydana gelir. Kemikleri birleştiren lifli doku gerilebilir veya yırtılabilir ve bu da çıkığı zorlaştırır. Kemikleri yerinden çıkarmak için omuza bir darbe gibi güçlü bir kuvvet gerekir. Aşırı rotasyon omuzu yuvasından çıkarabilir. Temaslı spor yaralanmaları genellikle çıkık bir omuza neden olur. Motorlu taşıt kazaları ve düşmelerden kaynaklanan travma da çıkığın yaygın nedenleri arasındadır. Omuz çıkığında; omuz bölgesinde şiddetli ağrı, morarma, hareket kısıtlılığı, gözle görülebilir şekil bozukluğu ve karıncalanma belirtiler arasındadır.
Omuz çıkığı nedir?
Omuz çıkığı (glenohumeral eklem çıkığı), göğüs kafesinin arkasında bulunan, kolun gövdeye bitiştiği humerus kemiği ile omuz üstü köprücük kemiğini birleştiren kemiğin, glenoid adı verilen yuvadan ayrılmasıdır. Omuz çıkıkları, tüm büyük eklem çıkıklarının %50'sini temsil eder ve en yaygın olanı ön çıkıktır.
Omuz, üç kemikten oluşan bir bilye ve yuva eklemidir:
- Köprücük kemiği omuzu gövdeye bağlar.
- Humerusun (üst kol kemiği) başı veya küresi, skapuladaki (kürek kemiği) yuvarlak bir yuvaya oturur. Bu yuvaya glenoid denir. Humerus ve Glenoid çok belirgin bir şekle sahiptir ve bu, omzun her yöne hareket etmesini sağlar.
- Omuz eklemini stabilize etmeye yardımcı olan kemiklerin yanı sıra başka önemli yapılar da vardır.
- Labrum, omuz yuvasının kenarı boyunca uzanır. Bu, kemiklerin doğru pozisyonda tutulmasına yardımcı olan bir tampon görevi görür.
- Kemiklere bağlı olan bağlar da omuzun çıkmasını önlemeye yardımcı olur.
- Omuz topunun etrafını saran dört kas vardır. Bu kaslara topluca rotator manşet denir. Kolu hareket ettirir ve humerusu glenoidin içine sıkıştırarak soket içinde kalmasını sağlarlar.
- Omuzda meydana gelen yaralanmalar ve çıkıklar bu yapıların herhangi birini veya tamamını etkileyebilir.
- Omuz çıkıkları nispeten yaygındır. Genellikle düşme veya motorlu taşıt kazası gibi travmatik bir yaralanmanın sonucu olarak ortaya çıkarlar.
- Omuz çıkığının diğer olası nedenleri arasında; özellikle, futbol, basketbol ve dövüş sporları gibi temas sporları, ayrıca voleybol ve tenis sporu gibi sürekli tekrarlayan baş üstü kol hareketlerinden kaynaklanan sporlar yer alır.
- En sık olarak omuz, soketten öne kayarak çıkar. Omuz, geriye doğru kayarak da (posterior) çıkabilir.
- Omuz, kemik yüzeylerinin, bağların ve kasların birleşik dengeleyici etkileri nedeniyle sabittir. Bir omuz çıkığı olduğunda, bu yapıların herhangi biri veya hepsi farklı derecelerde yaralanabilir.
- Humerus başının çıkması durumunda, glenoid yuvası ve omuzun ön tarafındaki bağlar sıklıkla yaralanır.
- Labrum (glenoidin kenarı etrafındaki kıkırdak kenar) da yırtılabilir. Buna Bankart lezyonu denir.
- Bazı durumlarda travma o kadar şiddetli olabilir ki, glenoid yuvasında veya üst kol kemiğinde kırık da oluşabilir.
- Motorlu taşıt kazalarından sonraki çok ciddi çıkıklarda sinirlerde veya damarlarda da hasar meydana gelebilir.
Omuz çıkığı belirtileri nelerdir?
Omuz çıkığının belirtileri şunlardır:
- Deformite
- Şişme
- Uyuşma
- Zayıflık
- Morarma
- Ağrı (çıkıktan dolayı kas spazmları yaşayabilirsiniz ve bu daha fazla acıya neden olabilir)
Genellikle, bir yaralanmadan kaynaklanan çıkık çok ağrılı ve belirgindir. Omuz deforme olmuş görünebilir ve normal şekilde hareket etmeyebilir.
Kısmi omuz çıkığı veya subluksasyonu tespit etmek daha zor olabilir. Omuz sadece kısmen çıkık olduğundan, kemikler kendiliğinden yerlerine geri dönebilir (yer değiştirebilir) ve eklem oldukça normal görünebilir. Omuz genellikle iyi hareket eder, ancak ağrı olabilir. Bağların tam olarak iyileşmemesi durumunda, kısmi çıkıklar zamanla tekrar edebilir. Omuz tam çıktığında omuzdaki bağların, tendonların yırtılmasına ve/veya sinirlerin hasar görmesine neden olabilir.
Omuzun çıkık olduğu nasıl anlaşılır?
Omuz çıkığı, çıkık yaşanan bölgede şişlik, kızarıklık, morarma ve şiddetli bir ağrıya sebep olur. Omzun hareket kabiliyeti azalır, çıkıkla birlikte şekil bozukluğu gözle görülebilir. Bazen omuzda karıncalanma ve güç kaybı oluşabilir.
Omuz çıkığı nasıl düzelir?
Omuz çıkığı bazı tedavi yöntemleriyle düzeltilebilir. Bunlar şunları içerebilir:
Cerrahi olmayan tedavi:
Kapalı redüksiyon
Omuzun normal hizalanması genellikle hastanenin acil servisinde (AS) geri yüklenebilir. Bu yapılmadan önce hastaya genellikle sakinleştiriciler ve ağrı kesiciler verilir. Omuz hizalanmasını geri yükleme eylemine kapalı redüksiyon denir. Nazikçe ve yavaşça yapılır.
Omuz çıkığı spor müsabakası sırasında meydana gelirse, sağlık personeli yaralanma anında omzu tekrar yerine oturtabilir.
Omuz eklemi yerine oturduğunda şiddetli ağrı genellikle hemen ortadan kalkar.
Hareketsizleştirme
Omuz doğru pozisyona getirildikten sonra sabit tutmak için bir askı uygulanır. Omuz askısı daha fazla yaralanmayı önlemek için omzu korur.
Doktora gittiğinizde omzunuzu muayene ederek daha fazla bilgiye ihtiyacı olduğunda, BT taraması veya MRI isteyebilir. Omuzda çok fazla hasar yoksa, omuz çıkığı ameliyata gerek kalmadan tedavi edilebilir.
Buz uygulaması
Şişlik ve ağrıyı azaltmak için yaralı bölgeye günde 3 ila 4 kez buz uygulanabilir. Buzu doğrudan cildinize uygulamayın. Bir buz torbası kullanın veya buzu bir havluya sarın.
Ağrı kesiciler
Ibuprofen ve naproksen gibi steroid olmayan antiinflamatuar ilaçlar (NSAID'ler) ağrıyı ve şişliği azaltmaya yardımcı olabilir.
Rehabilitasyon
Fizik tedavi bu iyileşme döneminde yardımcı olabilir. Fizik tedavi omuzun hareket aralığını geri kazandırmaya ve kasları güçlendirmeye, ayrıca gelecekte tekrar çıkmasını önlemeye yardımcı olabilir.
Bazı kişiler omuz çıkığından sonra aktivitelerine geri dönebilirler. Diğer kişilerde fizik tedavi sonrasında bile omzun yerinden kaydığı hissi yaşanmaya devam edebilir. Bu hastalar belirli aktiviteler sırasında omzu korumaya yardımcı olmak için bir destek kullanabilirler.
Cerrahi tedavi:
Omuz eklemi tekrar yuvasına oturtulamıyorsa veya birden fazla kez çıkık olmuşsa, ameliyat gerekebilir. Genellikle, omuz çıkığı, omuzu oluşturan kaslarda veya kemiklerde yaralanmalar varsa ameliyat gerektirir.
Yaralanmanın şiddetine bağlı olarak ameliyat şunları içerebilir:
- Bağların sıkılaştırılması veya onarılması
- Labrumdaki hasarın giderilmesi
- Kemikteki boşlukların doldurulması
- Kemik yeniden inşası
Ameliyatın ardından omuzda bir miktar sertlik olması normaldir. Fizik tedavi, hareket aralığını geri kazandırmaya yardımcı olmak için çok önemlidir.
Omuz çıkığı ameliyatı
Omuz çıkığı sonucu omuzu sabitleyen yumuşak dokular yırtılırsa veya zorlanırsa ya da sık sık çıkık yaşarsanız, hasarlı yapıların onarılması veya sıkılaştırılması için ameliyat önerilebilir. Ayrıca çıkığın eklemdeki kemiklere zarar vermesi durumunda da ameliyat gerekebilir.
Cerrahların omuz instabilitesini tedavi etmek için önereceği prosedürler aşağıdaki faktörlere bağlıdır:
- Çıkığın yönü
- Omuz tendonlarında, bağlarında, kıkırdaklarında veya kemiklerinde meydana gelen yaralanmalar
- Hastanın yaşı ve aktivite düzeyi
Mevcut birçok cerrahi seçenek arasında Bankart onarımı, kapsül kayması, Latarjet prosedürü, remplissage prosedürü (bu prosedür genellikle daha fazla omuz çıkığını önlemeye yardımcı olmak için Bankart onarımı ile birlikte gerçekleştirilir) ve omuz protezi yer almaktadır.
Omuz çıkığı kaç günde iyi olur?
Omuz çıkığının tamamen iyileşmesi genellikle, fizyoterapist eşliğinde ameliyattan sonra 4-6 hafta sürer. Sporlara veya günlük yaşamdaki fiziksel aktivitelere başlamak 12-24 hafta arasında sürer.
Omuz çıkığı sonrası yapılması gerekenler nelerdir?
- Yaralanmanın hemen ardından bölgeye buz torbası koyun.
- Omuzunuzu oynatmayın.
- Kolunuzu vücudunuza yakın tutun.
- Askıdayken bileğinizi ve dirseğinizi hareket ettirebilirsiniz.
- Doktor güvenli olduğunu söyleyene kadar çıkığın olduğu taraftaki parmaklarınıza yüzük takmayın.
- Gerektiğinde ağrı için ibuprofen, naproksen veya parasetamol kullanabilirsiniz.
- 6 hafta boyunca spordan, kaldırma ve baş üstü hareketlerden kaçının.
