Sinek, böcek, örümcek, solucan, kene gibi haşerelerin ısırıkları sebebiyle, özellikle tıbbi müdahale edilmediği takdirde, can kayıpları yaşanmaktadır. Özellikle ısırma ve sokma sonrasında insanların bilinçsiz davranması, cilt üzerinde meydana gelen tahrişin yanlış yöntemlerle giderilmeye çalışılması, can kayıplarının sayısının artmasına sebep olmaktadır.
Böcek Sokması Nedir?
Bir böcek sokmasına karşı insan cildinin verdiği en yaygın tepki türü, bir sivrisinek ısırmasına karşı verilen tepkidir. Bu reaksiyon, böceğin tükürüğündeki proteinlere karşı verilen alerjik bir yanıttır. Toplumun yaklaşık dörtte üçünde bu ısırık ani bir alerjik reaksiyona ve cilt bütünlüğünün bozulmasına yol açar. Sivrisineklerin ve diğer kan emici böceklerin ısırıkları, nadiren de olsa ciddi hastalıklara neden olabilir.
Cilt üzerinde görülen alerjik reaksiyonlara karşı kısa sürede uzman müdahalesi olmaması insanlarda felç, görme bozukluğu, kan pıhtılaşması gibi ciddi sorunlara yol açabilir. Burada önemli olan nokta, böceğin veya haşerenin türünün belirlenmesi ve zehirli olup olmadığının tespit edilmesidir.
Böcek Sokması Tedavisi
Türlerine ve doğal yaşam alanlarına göre farklı özelliklere sahip olan böcekler, vücutlarındaki iğneler veya tükürük sıvıları ile insan cildine zarar verebilir. Doğadaki bütün böcekler zehirli değildir; her böcek sokması insan fizyolojisinde bir hasara veya etkiye yol açmayabilir. Ancak bazı böcek sokmalarının ardından deri üzerinde şişlik veya lezyonlar meydana gelebilir.
Böcek sokmalarında genel olarak kullanılan tedavi yöntemlerinin başında, kişide meydana gelen alerjik reaksiyonlardan biri olan nefes darlığını gidermek için kullanılan oksijen maskesi gelir. Zehirli böcek türlerinin ısırma ve sokma durumunda deri üzerinde kızarıklık, şişme, morarma meydana gelebilir ve kan dolaşımında hızlanma söz konusu olabilir. Bu durumda bireylerde nefes darlığı şikâyeti sıklıkla görülür.
Oluşan kaşıntıyı hafifletmek amacıyla hastalara enjeksiyonla ya da ağız yoluyla antialerjik ilaçlar verilebilir. Bu da sokma ve ısırma sonrasında görülen kaşınma, yanma, morarma gibi etkilerin azaltılmasını sağlar.
Örümcek ısırıklarının tedavi şekilleri ise farklılık gösterebilir. Bunun nedeni örümceklerin farklı özelliklere ve zehir yapılarına sahip olmasıdır.
Böcek sokmalarında genel olarak uygulanan ilk yardım tedavi prosedürleri şunlardır:
- Böceğin sokmasının ardından deri üzerinde iğne kaldıysa, zehrin daha fazla salınmasını önlemek için mümkün olan en kısa sürede iğne çıkarılmalıdır.
- Etkilenen bölge sabun ve suyla yıkanmalıdır.
- Varsa şişliğe en az 10 dakika boyunca soğuk kompres uygulanmalıdır.
- Şişmeyi azaltmaya yardımcı olabileceğinden, mümkünse etkilenen bölge kaldırılmalı veya yükseltilmelidir.
- Enfeksiyon riskini azaltmak için bölgeyi kaşımaktan veya herhangi bir kabarcığı patlatmaktan kaçınılmalıdır.
- Sirke ve soda bikarbonatı gibi geleneksel evde tedavi yöntemlerinden uzak durulmalıdır.
- Uygulanan ilk tedavi sonrasında ağrı, şişlik ve kaşıntı bazen birkaç gün sürebilir.
Tırtıl, tahtakurusu, kurt gibi haşerelerin sokması durumunda ise şu ilk yardım tedavileri uygulanmalıdır:
- Cilt akan suyla durulanmalı, havayla kuruması beklenmeli ve ardından varsa haşerenin kalan parçaları ciltten uzaklaştırılmalıdır.
- Kaşıntıyı gidermek için buz paketleri veya diğer reçetesiz ilaçlar kullanılabilir.
- Sokma anında giyilen tüm giysiler çıkarılmalı ve yüksek bir sıcaklıkta yıkanmalıdır.
- Isırık alanı yıkandıktan sonra havluyla kurulanmamalı veya içeriği bilinmeyen antihistaminik kremler kullanılmamalıdır.
Örümcek Sokması Tedavisi
Karadul ve kahverengi kesiş örümceği gibi bazı örümcekler, insanları ısırmaları durumunda anında zehir salgılar. Isırma sonucunda doku üzerinde ağır tahribat görülür ve merkezi sinir sistemi ciddi zarar görebilir. Yüz bölgesinde kızarıklık, aşırı terleme, kusma, bulantı, yürümede zorlanma, karın ve göğüs bölgesinde ağrı, ani kramplar, zayıflık ve güçsüzlük hissi, yükselmiş kan basıncı, hızlı nabız ve kas ağrısı, bu gibi zehirli örümcek türlerinin sokması sonucunda görülen şikayetlerin başında gelir.
Zehirli örümcek ısırmalarının hemen ardından hızlı bir şekilde tedavi yöntemlerine geçilmelidir. Örümcek sokması vakalarının tedavisinde genellikle semptomatik yaklaşım uygulanır. Öncelikle örümceğin soktuğu yer temizlenir ve deri çevresine soğuk uygulama yapılır.
Türkiye’de zehirli örümcek sokmaları en çok yaz aylarında görülür. Uzmanlar, örümcek sokmalarının hemen sonrasında uygulanan tıbbi müdahale sonucunda, zehrin ortadan kaldırıldığını ve hastaların 2 veya 3 gün içerisinde iyileşmeye başladığını belirtmektedir. Ancak, örümceğin türüne ve ısırığın şiddetine göre, iyileşme başlangıcından 3-4 gün sonra yeniden zehirlenme emarelerinin görülebildiği yapılan araştırmalar sonucunda ifade edilmiştir. Bu nedenle, örümcek ısırması şikayetlerinde bireylerin bir süre izlenilmesi ve uzmanların tedaviye çok yönlü değerlendirme ile yaklaşması önerilir.
Örümcek sokması durumunda uygulanan acil bakım şartları sürecinde öncelikle hasta güvenliği sağlanır, hastanın bilinci kontrol edilir ve vital bulgular (nabız, tansiyon, ateş, solunum) değerlendirilir. Sonrasında, sokmanın olduğu kısım su ve sabunla dezenfekte edilir ve ısırılan bölgenin temiz kalması sağlanır. Sokma olan bölgede yara kesilmesi, turnike veya emilme gibi yöntemler kesinlikle uygulanmamalıdır. Yara üzerine herhangi bir müdahalede bulunmak son derece tehlikelidir. Acil bakım uygulandıktan sonra ısırılan bireyin en yakın sağlık kuruluşuna hızlı bir şekilde sevki sağlanır. Tedavi aşamasında bireylerin zehri vücudundan hızlı bir şekilde atmasını sağlamak için kişiye sıvı verilir.
Çıyan Sokması Tedavisi
Çıyanların sahip oldukları güçlü çeneler, zehir bulunduran diş yapıları ile sarılıdır. Çıyanlar doğada genellikle avlanmak amacıyla zehrini kullanır. Ancak, insan derisi ile temasta da bir savunma mekanizması olarak zehir salgılayabilir.
Çıyan sokması sonucunda deri üzerinde kızarıklık, şişme, kaşınma ile beraber halsizlik, kusma ve mide bulantısı gibi belirtiler görülebilir. Baş ve eklem ağrıları da sıklıkla görülen semptomlar arasındadır.
Çıyan sokması sonrasında yapılması gereken ilk hareket, tıbbi müdahale için en hızlı şekilde bir sağlık merkezine başvurmaktır. Acil tıbbi müdahaleye erişim zor ise öncelikle çıyan ısırığının olduğu bölge soğuk suyla ve sabunla temizlenmelidir. Ardından ısırılan bölgeye buz tutulmalıdır. Kan damarlarının genişlemesini engelleyen buz, zehrin yayılmasını geciktirir ve acıyı dindirir.
Bu ilk yardım müdahalelerinin hemen ardından mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Çıyan tedavisinde öncelikle kişinin alerjisinin olup olmadığı test edilir. Bireyin durumunun ciddi olması hâlinde solunum ve serum desteği gibi tedaviler de uygulanabilir. Çıyan sokmalarında, alerjik reaksiyonları ve ağrıları durdurmak için örümcek sokmalarında olduğu gibi antihistaminik ilaçlar ile tedavi uygulanabilir.
