Kişi ve toplum sağlığını ciddi anlamda tehdit eden sağlık problemlerinin başında enfeksiyon hastalıkları gelir. Enfeksiyon hastalıklarına yol açan etken mikroorganizmalar hava yolu, damlacık yolu, gıda kontaminasyonu gibi çeşitli yollarla bulaşırlar. Bu bakımdan enfeksiyon hastalıkları içinde önemli yer teşkil eden hastalık gruplarından biri de cinsel yolla bulaşan hastalıklardır. Basit yöntemlerle önlenmesi mümkün olabilen cinsel yolla bulaşan hastalıklar tedavi edilmemeleri halinde ciddi hastalık tablolarına neden olabilir. Bu hastalıklardan biri donovanozdur.
Donovanoz Nedir?
Donovanoz, donovanozis ya da granüloma inguinale; genital bölgede ülserler ve lenf bezlerinde şişme ile seyreden, cinsel yolla bulaşma gösteren bir enfeksiyon hastalığıdır. Hastalık Klebsiella granulomatis adı verilen bir bakteri tarafından erkek ve kadın cinsel bölgesini oluşturan dokuların enfekte edilmesi ve iltihaplanması sonucu meydana gelir. Tedavi edilmediği takdirde ciddi sağlık sorunlarına neden olabilen donovanoz cinsel sağlığın korunması ve gelişmesinde uygulanabilecek bazı tedbirler sayesinde önlenebilir.
Donovanoz günümüzdeki cinsel sağlık uygulamaları sayesinde nispeten nadir görülen bir enfeksiyon olmakla birlikte, erken belirtileri açısından farkındalığın olması önemlidir. HIV, HPV, sifiliz gibi diğer cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara benzer şekilde vajinal, anal veya oral yolla yapılan cinsel ilişkilerde bulaş görülebilir. Aşağıdaki faktörlere sahip kişilerde donovanoz hastalığının bulaşması ve gelişmesi riski yüksek kabul edilir:
- 20 ila 40 yaş arasındaki kişiler,
- Birden fazla cinsel partneri olan kişiler,
- Donovanoz hastalığının sık görüldüğü bölgelere seyahat edenler,
- Bariyer korunma yöntemlerini kullanmadan cinsel ilişki yaşayanlar,
- Kötü hijyen alışkanlığı,
- Düşük sosyoekonomik statü,
- Başka cinsel yolla bulaşan hastalık geçirme öyküsü olanlar.
Donovanoz Neden Olur?
Donovanoz oluşması hastalık etkeninin vajinal, anal veya oral ilişki esnasında genital bölgeye veya nadiren ağız mukozasına ulaşması sonucu, bakterinin çoğalması, dokulara sızması ve iltihap gelişmesiyle gerçekleşir. Vücudun bağışıklık sisteminin bakteriyle mücadelesi esnasında çevre dokuların iltihaplanmaya bağlı zarar görmesi sonucu hastalığın tipik klinik belirtileri ortaya çıkar.
Hastalık genellikle dünyanın tropik veya subtropik bölgelerinde daha sık izlendiğinden, bu bölgelere seyahat eden kişilerde hastalık görülme riski artar. Bu bakımdan özellikle Brezilya, Karayipler, Güneydoğu Hindistan, Güney Afrika ve Papua Yeni Gine gibi bölgelerde hastalığın sıklığı daha fazladır. Hastalığın semptom göstermesi etkenle ilk karşılaşmadan 1 ila 4 ay sonrasını bulabilir.
Donovanoz Hangi Belirtilere Yol Açar?
Donovanoz hastalığı sıklıkla genital bölge ve çevresindeki dokularda çeşitli doku düzeyinde bozulmalar ve bağışıklık sisteminin gösterdiği reaksiyonlarla ilişkilidir. Bu bakımdan donovanoz gelişen hastalarda aşağıdaki belirtiler izlenebilir:
- Genital bölge ve anüs çevresinde ağrısız ülserler, lezyonlar, deriden kabarık ve hassasiyet gösteren döküntüler, şişlikler,
- Genital bölge ve anüs çevresinde kanayan ve tekrarlama eğiliminde olan deriden kabarık, kızarık döküntüler,
- Ciltte bozulma, genital bölgenin cildinde renk değişiklikleri,
- Kasık bölgesinde ağrılı şişlikler, lenf bezlerinde büyüme.
Bu belirtilerin izlendiği kişilerin bir sağlık kuruluşuna başvurarak profesyonel yardım alması, hastalığa bağlı uzun dönem komplikasyonların önlenmesi adına oldukça önemlidir.
Donovanoz Tanısı Nasıl Konur?
Hastalığın tanısında hastanın öyküsü ve yapılan fizik muayenede elde edilen bulguların dışında hastalığa yol açan etkenin gösterilmesi oldukça değerlidir. Bu bakımdan hastalığın yol açtığı cilt lezyonlarından kazıntı örnekleri alınarak, numunelerin mikroskop altında incelenmesiyle doku düzeyinde hastalığa bağlı gelişen Donovan cisimleri tespit edilebilir. Her ne kadar hastalık etkeninin kültür yoluyla üretilmesi oldukça zor olsa da histopatolojik incelemeyle izlenen doku değişiklikleri hastalık tanısının konulmasında önemlidir.
Hastalık cinsel yolla kolaylıkla bulaşabildiğinden hastalık tespit edilen kişilerin cinsel partnerlerinin de hastalık yönünden taranması gerekir. Donovanoz hastalığının semptom gelişme süresi uzun olduğundan, hastalık şüphesi olan kişilerin düzenli olarak tarama testlerini yaptırmaları önemlidir.
Donovanoz Tedavisinde Neler Yapılır?
Donovanoz hastalığı bakteriyel bir enfeksiyona bağlı olarak ortaya çıktığından, bakteriye karşı etkili olduğu tespit edilmiş antibiyotiklerin uygun süre ve dozda kullanılması tedavide etkilidir. Bu bakımdan yapılan çalışmalarda hastalık etkenine karşı etkili olduğu kanıtlanan antibiyotikler tedavide sıklıkla kullanılır. Tedavinin 3 haftaya kadar uzun tutulması gerekebilir. Bu süreç boyunca hastaların aralıklı doktor kontrollerine gelmesi ve yeni lezyonlar açısından değerlendirilmesi gerekir.
Donovanoz tedavi sonrası nadiren tekrarlayabilir. Bu durumda yeni bir antibiyotik tedavisinin uygulanması gerekir. Hastalık tekrarı genellikle ilk tedavinin sonlanmasından 6 ila 18 ay sonra görülebilir. Hastalığın şiddetli olduğu vakalarda genital bölgede gelişen yara izleri ve cilt bozulmalarının düzeltilmesinde cerrahi yöntemlerden yararlanılabilir.
Donovanoz hastalığıyla mücadelede en etkili yöntem hastalığın önlenmesi için alınacak tedbirlerdir. Cinsel yolla bulaşan hastalıkların tamamına karşı önlem olarak bariyer korunma yöntemlerinin uygulanması gerekir. Bariyer yöntemleri cinsel birleşme esnasında partnerlere ait hastalık etkenlerinin bulaşmasına yol açacak vücut sıvıları ve cilt temasını asgariye indirerek bulaşmayı önler.
Bariyer yöntemlerinde en sık kullanılan yöntem kondom veya prezervatiftir. Kondomlar erkekler için eksternal (dış) kondomlar veya kadınlar için internal (iç) kondomlar olarak uygulanabilir. Oral kontraseptifler gibi bariyer dışı korunma yöntemlerinin enfeksiyon hastalıklarına karşı koruyuculuğu bulunmamaktadır. Donovanoz açısından tedavi süresi boyunca cinsel ilişkide bulunmaması ve etkenin tamamen giderildiğinden emin olunması gerekir.
