Şok tedavisi ya da elektroşok tedavisi olarak da bilinen EKT, özellikle ilaçlı tedaviye yanıt vermeyen şiddetli depresyon gibi ciddi duygudurum bozukluğu yaşayan hastalarda tercih edilen yöntemlerden biridir. Beyne elektrik uyarımı verilerek gerçekleştirilen tedavi sonrasında hastalarda uzun süreli iyileşme görülmesi olasılığı yükselir.
EKT Ne Demektir?
Elektrokonvülsif terapi (EKT) sırasında beyne düşük şiddetli elektrik akımı gönderilerek bilinçli olarak kısa süreli nöbeti tetiklenir. Bu sayede beyin kimyasında değişiklik oluşarak semptomlar tedavi edilebilir. Tedavinin temel amacı, şiddetli duygudurum bozuklukları olan bireylerde semptomların azalmasını sağlamaktır. Genellikle ilaç, psikoterapi gibi tedavi seçeneklerinin başarılı olmaması durumunda ya da kişilerin acil müdahaleye ihtiyaç duyduğu durumlarda EKT tercih edilir.
EKT Ne İşe Yarar?
Elektrokonvülsif terapi, akıl sağlığı sorunlarının şiddetli semptomlarında hızlı ve önemli iyileşmeler sağlayabilir. Çoğunlukla şiddetli depresyon hastaları için tercih edilse de şizofreni, şizoaffektif bozukluk, nöroleptik malign sendrom, katatoni ve bipolar bozukluğu olan kişilerde de tedavi yöntemi olarak kullanılabilir. Aşağıdaki hastalıklarda EKT tedavisinden yararlanmak mümkündür:
- Depresyon:Özellikle depresyonla birlikte görülen psikoz gibi gerçeklikten kopmaya neden olan rahatsızlıklarda ya da intihara meyilli kişilerde bu tedaviden yararlanılabilir. Diğer yöntemlerden fayda görülmeyen tedaviye dirençli depresyon vakalarında da kullanılabilir. Özellikle intihar düşüncesi EKT ile hızla düzeltilebilir. Yapılan bir araştırmaya göre intihar düşüncesi olan hastaların EKT tedavisinden bir hafta sonra %38’inde, iki hafta sonra %61’inde ve tedavi sonunda %81’inde tam iyileşme görülmüştür.
- Bipolar bozukluk:Şiddetli öfori ya da coşku hali ile ilişkili mani ve depresyon arasındaki duygudurum geçişleri ile karakterize olan bipolar bozuklukların tedavisinde EKT’den yararlanılabilir. Mani belirtileri arasında bulunan dürtüsel ya da riskli davranışlarda bulunma, karar verme mekanizmasında bozulma ve psikoz semptomlarının azaltılmasında da kullanılabilir.
- Katatoni: Hızlı hareketlerde bulunma, hareketlerin yavaşlaması, konuşma bozukluğu gibi semptomlarla karakterize olan katatoni, şizofreni ve diğer bazı psikiyatrik rahatsızlıklarla ilgilidir. Bazı durumlarda da tıbbi bir hastalıktan kaynaklı da katatoni görülebilir. Hafif ya da orta seviyede, şizofreni tedavisinde EKT rutin tedavi olarak kullanılmaz.
- Demans: Demanslı kişilerde tedavisi zor olan ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyen saldırganlık ve depresyon gibi semptomların iyileştirilmesinde yararlanılabilir.
EKT, çoğu zaman ilaçların tedavide yetersiz kaldığı durumlarda tercih edilir. Aşağıdaki durumlarda da bu tedaviden yararlanılabilir:
- Hamilelik sırasında fetüse zarar vermemek adına ilaç kullanılamadığında
- Geçmiş hastalıkların tedavisinde başarılı olunduğunda
- İlaçların yan etkisini tolere edemeyen ileri yaşta bireylerde
- İlaç kullanmak yerine alternatif yöntemleri tercih edenlerde
EKT Nasıl Yapılır?
EKT, genel anestezi altında uygulanan bir yöntemdir. Anestezinin yanı sıra vücudun reflektif hareketlerini kısıtlamak amacıyla kas gevşetici de verilebilir. Hastalar anestezi altındayken beyin, elektrotlardan gelen kısa elektrik darbeleri ile uyarılır ve serebral nöbet oluşturulur. Genellikle 60 saniyeden az süren bu nöbet; kafa içi basıncında, kalp hızında, kan basıncında ve miyokardiyal oksijen tüketiminde artışa neden olabilir. Bu nedenle kardiyovasküler ya da merkezi sinir sistemi hastalıkları bulunanlarda dikkatli takip yapılmalıdır. 3-8 hafta boyunca ve haftada 2 kez olacak şekilde EKT uygulanabilir.
EKT’nin uzman bir psikiyatr ve anestezist eşliğinde, modern cihazlar ile gerçekleştirilmesi gerekir. EKT için gerekli ekipmanlar; kan basıncı monitörü, stetoskop, elektrokardiyografi (EKG) monitörü, aspirasyon cihazı ve nabız oksimetresidir. Bunlara ek olarak oksijen ihtiyacı için yüz maskesi ya da nazal kanül gereklidir. Nöromüsküler blokajı değerlendirmek içinse sinir stimülatörü, elektroensefalografi (EEG) ve elektromiyografi (EMG) araçları kullanıma hazır bulunmalıdır. EEG, tedavi sırasında beynin elektriksel aktivitelerini kaydeder. EEG’de aniden artan bir aktivite, nöbetin başladığının işareti olur. Ardından aktiviteler dengelenerek nöbetin bittiğini belirtir. Birkaç dakika içinde kas gevşeticilerin ve anestezinin etkisi geçmeye başlar.
EKT Yan Etkileri Nelerdir?
EKT risksiz bir tedavi yöntemi olmasına rağmen bazı durumlarda şu yan etkiler görülebilir:
- Bilinç bulanıklığı: Tedaviden hemen sonra, birkaç dakika ila birkaç saat arasında sürebilen bilinç bulanıklığı görülebilir. Hastalar, nerede olduğu ve ne yaptığıyla ilgili kafa karışıklığı yaşayabilir. Daha çok ileri yaşta bireylerde görülen bu yan etki nadiren de olsa birkaç gün sürebilir.
- Hafıza kaybı: Bazı hastalar tedavinin hemen öncesini, haftalar ya da aylar öncesini, nadiren de olsa yıllar öncesini tam olarak hatırlamakta güçlük çekebilir. Retrograd amnezi olarak da bilinen bu durum genellikle tedavinin ardından birkaç ay içinde düzelir.
- Fiziksel etkiler: EKG tedavisinin uygulandığı günlerde, bazı hastalarda baş ağrısı, mide bulantısı, çene ya da kas ağrısı görülebilir. Bu semptomların iyileştirilmesinde ilaç tedavisinden yararlanılabilir.
- Tıbbi komplikasyonlar: Her tıbbi uygulamada olduğu gibi anestezinin uygulandığı EKT’nin de bazı komplikasyon riskleri bulunur. Tedavi sırasında kan basıncının ve kalp hızının yükselmesi nadiren de olsa ciddi kalp komplikasyonlarına neden olabilir.
