Pek çok kişi, uykusunu alıp dinlenmediğinde günlük aktiviteleri yerine getirmekte zorlanır. Uykusuzluk kişinin huzursuz ve daha az üretken olmasına yol açabilir. Ayrıca sürekli tekrarlayan uykusuzluk bir süre sonra ciddi bir problem hâline de gelebilir. Gece idrara çıkma ihtiyacı olarak da bilinen noktüri de gece uykusunu bölerek kişinin uyku sorunları yaşamasına neden olabilir.
Bir hastalık olarak değil, bazı hastalıkların semptomu olarak görülen noktüri, gece uykusu sırasında birden fazla kez idrara çıkma ihtiyacı duymaya verilen isimdir. Uyku döngüsünün bozulmasına neden olur ve buna bağlı olarak yorgunluğa, halsizliğe ve ruh halinde değişikliklere yol açabilir. Hayat kalitesinin yüksek tutulması için noktüri’nin hangi sebeple ortaya çıktığının tespit edilmesi önem taşır.
Noktüri Nedir?
Noktüri, bir kişinin gece uykusundayken idrar yapma ihtiyacı ile birden fazla kez uyanması durumudur. Noktüri’si olan hastalar geceleri sık tuvalete gitmek zorunda kalır. Uykudan tuvalet ihtiyacıyla bir kere uyanmak normal olarak kabul edilse de bu durumun birden fazla kez olması altta yatan başka bir durumun belirtisi olabilir. Cinsiyet fark etmeksizin her yaştan kişide görülebilen bu durum yaşlılarda daha yaygındır.
Vücudun ürettiği idrar miktarı geceleri azalır. Bu sayede gece boyunca hiç uyanmadan 6 ila 8 saat kadar uyumak mümkün olur. Ancak noktüri, bu süre içinde hastanın idrara çıkmak için uyanmasına neden olur. Bu durum da kişinin uyku döngüsünü bozarak dinlenmesinin önüne geçer. Dolayısıyla uyku döngüsü bozulan kişi gün içinde kendini daha yorgun hisseder.
Noktüri Nedenleri Nelerdir?
Noktüri, bazı tıbbi durumların bir belirtisi olabildiği gibi hastanın yaşam tarzından kaynaklı olarak da ortaya çıkabilir. En yaygın tıbbi nedenleri ise idrar yolu enfeksiyonu ve mesane enfeksiyonudur. Gece sık idrara çıkmaya yol açabilecek diğer tıbbi durumlar ise şunlardır:
- Prostat iltihabı veya prostat büyümesi
- Mesane sarkması
- Aşırı aktif mesane
- Mesane, prostat veya pelvik bölgede tümör oluşumu
- Böbrek iltihabı
- Diyabet
- Anskiyete
- Huzursuz bacak sendromu
- Uyku apnesi
- Kandaki kalsiyum seviyelerinin yüksek olması
- MS, Parkinson ya da omurilik sıkışması gibi nörolojik bozukluklar
- Kalp, karaciğer veya böbrek yetmezliği
- Bacaklarda ödem
Bu tıbbi durumların yanı sıra gebelik esnasında da noktüri görülebilir. Geceleri idrara çıkma, hamileliğin yaygın belirtileri arasındadır. Gebelik başlangıcında noktüri gelişebileceği gibi rahmin büyümesi ve mesaneye baskı yapmasıyla gebeliğin ilerleyen süreçlerinde de yaşanabilir.
Kullanılan bazı ilaçların yan etkisi olarak da noktüri başlayabilir. Özellikle yüksek tansiyon, kalp yetmezliği ya da vücuttaki ödemin atılması için reçete edilen diüretik yani idrar söktürücü ilaçlar noktüri’ye yol açabilir. Bu gibi durumlarda ilacın değiştirilmesi ya da bırakılması için doktor görüşü alınmalıdır.
Hastanın yaşam tarzı da noktüri’nin sebebi olabilir. Gün içinde çok fazla sıvı tüketmek hem gün içinde hem de gece sık sık idrara çıkmaya yol açabilir. Bunun yanı sıra alkollü ve kafeinli içecekler de idrar söktürücü etki gösterir. Dolayısıyla bu tarz çok fazla tüketmek vücudun fazla idrar üretmesine ve bunun sonucunda da gece uyanarak tuvalete gitmek zorunda kalmaya sebep olabilir.
Akşamları ya da gece yatmadan önce çok sıvı almak da gece boyunca hastanın idrara çıkmasına yol açabilir. Bu sebeple gün içinde alkollü ve kafeinli içecekleri çok fazla tüketmemek, akşamları ve gece yatmadan önce ise sıvı alımını sınırlandırmak noktüri’nin önüne geçmeye yardımcı olabilir.
Son olarak stresli bir yaşam da tuvalet ihtiyacı üzerinde etkili olabilir. Kişinin kendini çok fazla baskı altında hissetmesi geceleri uyanmaya ve idrara çıkma ihtiyacı hissetmesine yol açabilir. Diğer yandan birkaç kez gece uyanarak tuvalete giden bir kişi de alışkanlık geliştirdiği için her gece uyanıyor olabilir.
Noktüri Belirtileri Nelerdir?
Bir kişi, tuvalete gitmek zorunda kalmadan gece boyunca 6 ila 8 saat arasında uyuyabilmelidir. Ancak kişide noktüri varsa gece iki veya daha fazla sefer tuvalete gitmek için uyanır. Gece uykusundan uyanmak zorunda kalan hasta deliksiz bir şekilde uyuyamadığından dolayı gün içinde yorgun, uykulu, halsiz, daha az enerjik ve daha az üretken hissedebilir.
Noktüri için Ne Zaman Doktora Gidilmelidir?
Noktüri tedavi edilebilen bir durumdur. Dolayısıyla bir gecede iki kere veya daha fazla idrara çıkma ihtiyacı duyan kişiler doktora gidebilir. Genellikle başka bir hastalığın semptomu olarak görülmesi sebebiyle hastanın genel sağlığının iyileştirilmesi açısından noktüri’nin teşhis edilmesi önemlidir. Ayrıca uyku kalitesinin düşmesine yol açtığından dolayı hasta gün içinde kendini sürekli bitkin hissedebilir. Bu nedenle aşağıdaki durumlarda doktora başvurulmalıdır:
- Bir gecede en az iki kere tuvalete gitmek için uyanmak
- Birkaç gün boyunca geceleri idrar ihtiyacı ile uyanmak
- İdrar yaparken yanma hissi
Noktüri Nasıl Teşhis Edilir?
Noktüri çeşitli hastalıkların semptomu olabildiğinden nedeni teşhis etmek zor olabilir. Bu nedenle muayene esnasında hastaya birçok soru sorulabilir. Ek olarak hastanın bir gün içinde neler içtiği, ne kadar içtiği ve ne sıklıkta tuvalete çıktığı gibi bilgileri not alması istenebilir. Noktüri muayenesi için hastaya aşağıdaki konularda sorular sorulabilir:
- Gece idrara çıkma ihtiyacının ne zaman başladığı
- Bir gecede kaç kere idrara çıkma ihtiyacı hissedildiği
- Sorunun kötüleşmesine neden olan ya da iyileşmesini sağlayan durumlar olup olmadığı
- Gece idrara çıkma ile birlikte idrar yaparken ağrı veya yanma, sırt ağrısı, karın ağrısı ve ateş gibi başka semptomlar görülüp görülmediği
- Kullanılan ilaçlar
- Gün içinde ne kadar ve hangi tür sıvıların tüketildiği
- Tüketilen sıvıların en çok hangi saat aralığında tüketildiği
- Beslenme düzeni değişiklikleri
- Uyku düzeni
- Mesane sorunları ya da diyabet konusunda aile geçmişi
Doğru teşhis için birtakım testlere de ihtiyaç duyulabilir. İdrarda enfeksiyon ya da kan olup olmadığının kontrol edilmesi için idrar kültürü ve idrar tahlili gerekebilir. Tuvalete gittikten sonra mesanede kalan idrarı görmek için mesane taraması, idrar yolunun iyi çalışıp çalışmadığını incelemek için ürodinami testi ve mesanenin detaylı bir görüntülemesi için sistoskopi yapılabilir. Ayrıca hastanın böbrek, tiroid, kolesterol, anemi veya diyabet gibi hastalıklarının olup olmadığının değerlendirilmesi amacıyla kan tahlili de yapılabilir.
Noktüri Nasıl Tedavi Edilir?
Noktüri’nin giderilmesi için altta yatan nedenin tedavi edilmesi gerekir. Örneğin hastada uyku apnesi varsa buna yönelik bir tedavi uygulanır. Prostat büyümesi teşhis edilmişse ilaç tedavisi veya cerrahi tedavi önerilebilir. Kullanılan bir ilaç noktüri’ye yol açıyorsa ilacın günün erken saatlerinde alınması tavsiye edilebilir veya ilaç değişikliğine gidilebilir.
Gece idrara idrar yolu enfeksiyonu ya da diyabet gibi ciddi bir sağlık sorununun belirtisi olabildiğinden böyle bir durumla karşılaşıldığında doktora gidilmesi önerilir. Doğru tedavi uygulandığında noktüri de iyileştirilmiş olur. Bununla birlikte sebebi fark etmeksizin noktüri yaşayan hastaya yaşam tarzında bazı değişikliklere gitmesi de önerilebilir. Noktüri’nin tedavi edilmesi için uygulanabilecek adımlar ise şunlardır:
- Akşam saatlerinde alınan sıvıların, özellikle kafeinli içeceklerin azaltılması
- İdrar söktürücü ilaç kullanılıyorsa sabah saatlerinde veya yatmadan en az altı saat önce alınması
- Pelvik taban kaslarını güçlendirmek için egzersizler yapılması
- Ödem oluşumunu engellemek için kompresyon çorapları giyilmesi veya ayakların yukarı kaldırılması
Bazı durumlarda yaşam tarzı değişiklikleri sayesinde geceleri uykudan uyanarak tuvalete gitme ihtiyacının azalmasına katkı sağlayabilir.