Kalsiyum Eksikliği Neden Olur, Nasıl Giderilir?

Kalsiyum, kemik ve dişlerin yapısının büyük bir kısmını oluşturan, aynı zamanda da dokuların sert, esnek ve güçlü olmasını sağlayan bir mineraldir. Vücudun önemli yapı taşlarından biri olan kalsiyum; kas fonksiyonlarına, kan pıhtılaşmasına, sinir iletimine, hormon salgılanmasına, kan damarlarının kasılması ve gevşemesine aracılık eder. Dolayısıyla kandaki kalsiyum seviyesinin düşük olması birçok soruna neden olabilir.

Kalsiyum Eksikliği Nedir?

Kalsiyum eksikliği ya da diğer adıyla hipokalsemi, kanda olması gerekenden az kalsiyum bulunmasıdır. Vücudun düzgün çalışmaya devam edebilmesi için kalsiyuma ihtiyaç vardır. Vücuttaki kalsiyum seviyesi D vitamini ve paratiroid hormonu (PTH) tarafından kontrol edilerek daha sonra kemikler, böbrekler ve sindirim sisteminde kullanılır. Diğer bir deyişle kaslar, kalp, sinirler, sindirim sistemi ve böbrekler kalsiyum eksikliğinden etkilenebilir. Hafif seyreden hipokalsemide hastada herhangi bir belirti görülmeyebilir ancak kalsiyum seviyesi çok düştüğünde semptomlar gelişebilir.

Kalsiyum Eksikliğinin Nedenleri Nelerdir?

Kalsiyum eksikliğinin hem genetik hem de edinsel olmak üzere pek çok farklı nedeni bulunur. Vücutta kalsiyumun kontrolü paratiroid bezi ve D vitamini tarafından sağlandığından paratiroid bezindeki sorunlar kalsiyum seviyesini etkileyebilir. Örneğin prematüre ya da düşük kilolu doğan bebeklerde paratiroid bezleri daha az olgunlaştığından kalsiyum eksikliği görülür. Bununla birlikte diyabet gibi endokrin bozukluklara sahip annelerin bebeklerinde de hipokalsemi ortaya çıkabilir.

Kalsiyum eksikliği; D vitamininin düşük olması, kanda anormal magnezyum seviyeleri ve bazı ilaçların kullanımına bağlı olabilir. Hipoparatiroidizm olarak da bilinen yetersiz PTH üretimi de bu soruna yol açabilir. Eğer hipoparatiroidizm nedeniyle kalsiyum eksikliği varsa hastanın kanında yüksek seviyede fosfor da bulunur. Diğer yandan genetik nedenler söz konusu ise hipokalsemi D vitamini metabolizması, PTH üretimi veya vücudun kalsiyumu algılama şeklindeki anormalliklerle ilişkili olabilir.

Hipokalseminin nedenleri arasında yetersiz beslenme ve emilim bozukluğu da yer alır. Kişi yeterli besin alamadığında ya da tükettiği besinlerin emilimi vücudunda doğru şekilde yapılamadığında vücudun ihtiyacı olan vitamin ve minerallerden mahrum kalır ve kalsiyum eksikliği de dahil olmak üzere birçok sorun oluşabilir. Ayrıca şu nedenlerle de hipokalsemi görülebilir:

• Yüksek kalsiyum seviyelerinin kontrol altına alınması için kullanılan ilaçlar
• Bazı kemoterapi ilaçları
• Büyük miktarlardaki kan transfüzyonları
• Septik şok
• Böbrek yetmezliği
• Pankreatit
• Hipermagnezemi veya hipomagnezemi (magnezyum fazlalığı veya eksikliği)
• Hiperfosfatemi (fosfat fazlalığı)
• Hiperparatiroidizm ameliyatı sonrasında ortaya çıkabilen aç kemik sendromu
• Tiroid bezinin çıkarılması ameliyatının bir parçası olarak paratiroid bezinin de çıkarılması

Kalsiyum Eksikliğinin Risk Faktörleri Nelerdir?

Bazı kişiler ekstra kalsiyuma ihtiyaç duyabilir. Başka bir deyişle bu kişiler kalsiyum eksikliği açısından risk altındadır. Hipokalseminin risk faktörleri ise şunlardır:

• Menopoz döneminde kadınlarda östrojen üretiminde azalmalar meydana gelir. Bunun sonucunda kalsiyum emilimi azalır, idrarla kalsiyum kaybı artar ve vücut kemiklerdeki kalsiyumu kullanmaya başlar. Dolayısıyla menopoz başladıktan sonra kadınlarda kemik mineral yoğunluğu düşer, zamanla kemik kütlesi azalır ve kemikler daha kırılgan hale gelir. Bu nedenle menopoz döneminde kemik kaybının azaltılması için kalsiyum tüketimine özen gösterilmelidir.
• Laktoz intoleransı veya süt alerjisi olanlar ile süt ürünleri tüketmekten kaçınan kişilerde kalsiyum eksikliği olabilir. Bunun nedeni süt ürünlerinin zengin birer kalsiyum kaynağı olmasıdır. Laktoz intoleransı olan bireyler kalsiyum alımını artırmak amacıyla laktozsuz süt ürünleri tercih edebilir. Alerji veya başka bir sebeple bu besinleri tüketmeyenler ise kalsiyum açısından zengin olan sebzeler dahil olmak üzere kalsiyumu bol olan gıdaları diyetlerine ekleyebilir. Bunların yanı sıra bazı durumlarda bu kişiler doktor kontrolünde takviye de kullanabilir.

Kalsiyum eksikliği noktasında riskli kabul edilen kişilerin yanı sıra bazı yaş gruplarının da daha fazla kalsiyum tüketmesi gerekir:

• Mamayla beslenen bebeklerin anne sütüyle beslenen bebeklere göre daha fazla kalsiyum ihtiyacı olabilir. Çünkü mamaların içeriğindeki kalsiyum, anne sütünde bulunan kalsiyumla kıyaslandığında etkili bir şekilde emilemeyebilir.
• Çocukların iskelet dokusu sürekli olarak büyür. Dolayısıyla küçük çocuklar daha fazla kalsiyuma ihtiyaç duyar.
• Ergenlik çocukta hızlı bir gelişim döneminin başlamasını sağlayarak kalsiyum ihtiyacını artırır. Ayrıca ergenlik öncesi ve ergenlik dönemindeki çocuklarda yüksek kemik kütlesinin oluşturulması için ekstra kalsiyum gerekir. Bu dönemde kemikler yeterli kalsiyum ile güçlendirildiği takdirde ilerleyen yıllarda osteoporoz gibi hastalıkların daha az görüleceği düşünülmektedir.
• Hem erkekler hem de kadınlar ilerleyen yaşla birlikte kemik kütlelerinde kayıplar yaşar. Bu kayıpların telafi edilmesi için ise yeterli kalsiyum aldıklarından emin olmak gerekir. Kalsiyumdan zengin bir diyetin uygulanması yaşa bağlı kemik kaybını tersine çeviremese de bu sürecin yavaşlamasını sağlayabilir.

Kalsiyum Eksikliğinin Belirtileri Nelerdir?

Hipokalsemi hafif ya da kronik ise aseptomatik seyredebilir. Özellikle erken evrelerde hastalarda herhangi bir belirti yoktur. Genellikle belirtiler ortaya çıktığında da düşük kalsiyum seviyeleri birçok organı etkilemiştir. En yaygın görülen kalsiyum eksikliği semptomları ise ağız çevresinde uyuşma, el ile ayaklarda karıncalanma ve kas spazmları gibi kas ve sinirlerle ilgili rahatsızlıklardır. Kalsiyum eksikliği vücudun tüm bölümlerini etkileyebilir. Yavaş saç uzaması ve cildin incelerek hassaslaşması da yaygın şekilde görülen semptomlardır. Kontrol altına alınmadığı takdirde ilerleyen evrelerde daha ciddi semptomlar oluşabilir. Hipokalseminin ciddi semptomları ise şunlardır:

• Kas krampları ve kas spazmları
• Zayıf ve kırılgan tırnaklar
• Kemiklerin kolay kırılması
• Kafa karışıklığı veya hafıza kaybı
• Halüsinasyonlar
• Depresyon
• Beyin kireçlenmesi
• Böbreklerde hasar
• Konjestif kalp yetmezliği
• Katarakt

Kalsiyum ayrıca nörotransmitter salınımı ve kas kasılmalarında önemli rol oynayan bir mineraldir. Dolayısıyla kalsiyum eksikliği hastada nöbetlere de neden olabilir. Bunların yanı sıra nadiren de olsa kalsiyum eksikliği nedeniyle hasta komaya girebilir. Hafıza kaybı, halüsinasyonlar veya nöbetler gibi nörolojik semptomlar olduğu takdirde en kısa sürede bir doktora başvurulması gerekir.

Kalsiyum Eksikliği Nasıl Teşhis Edilir?

Kalsiyum eksikliği rutin kan tahlillerinde teşhis edilebilir. Kalsiyum eksikliği semptomları nedeniyle doktora başvuran hastaya ise öncelikle tıbbi geçmişi, ailede kalsiyum eksikliği veya osteoporoz öyküsü olup olmadığı ve semptomları sorulur. Sonrasında kan tahlili ile kandaki kalsiyum seviyeleri tespit edilir. Ek olarak hipokalseminin altında yatan nedenin de belirlenmesi amacıyla kalsiyumun yanı sıra fosfor, magnezyum, PTH ve D vitamini seviyeleri de incelenir. Hastaya idrar tahlili yapılarak idrardaki kalsiyum seviyeleri de değerlendirilir.

Hipokalseminin nedeninin belirlenmesi ya da vücutta hangi bölümlerin etkilendiğinin görülmesi için EKG ve kemik taramaları da yapılabilir. EKG, hastanın göğsüne takılan elektrotlar aracılığıyla kalp ritmini ölçer. Bu testin yapılmasının nedeni ise hipokalseminin anormal kalp ritmine neden olabilmesidir. Hipokalsemi aynı zamanda osteomalazi, raşitizm ve osteoporoz gibi kemik sorunlarına yol açabildiğinde kemik görüntüleme yöntemleri de gerekebilir.

Kalsiyum Eksikliği Nasıl Tedavi Edilir?

Kalsiyum eksikliğinde tedavi durumun ciddiyetine ve nedenine bağlı olarak seçilir. Erken evrelerdeki hipokalsemi tedavi gerektirmeyebilir ve kendiliğinden geçebilir. Uygun görüldüğü takdirde kalsiyum ve D vitamini takviyeleriyle tedavi uygulanabilir. Daha ileri evrelerde ve şiddetli semptomlar olduğunda kalsiyum seviyelerini artırmak üzere hastanın hastaneye yatırılarak serum ile kalsiyum takviyesi verilmesi gerekebilir. Eğer bir ilaç kullanımı, başka bir hastalık ya da mineral veya vitamin eksikliği nedeniyle hipokalsemi başlamışsa farklı tedaviler de uygulanabilir. Tedavi süresince hastaya kan tahlili yapılarak kalsiyum seviyeleri kontrol edilebilir.

Kalsiyum Eksikliğinin Komplikasyonları Nelerdir?

Kalsiyum eksikliği, hastanın kemik gücünü azaltarak kemiklerin daha kırılgan hale gelmesine neden olabilir. Uzun vadede hastada osteoporoz da ortaya çıkabilir. Yetişkinlerde osteoporoz dahil olmak üzere birçok kemik bozukluğuna yol açabilen hipokalsemi, çocuklarda ise raşitizme sebep olabilir. Raşitizmli çocuklarda büyüme kıkırdakları gerektiği şekilde mineralize olmadığından iskelet yapısında geri dönüşü olmayan değişiklikler meydana gelir. Bunlara ek olarak kalsiyum eksikliği hem yetişkinlerde hem de çocuklarda kemik yumuşaması olarak da bilinen osteomalaziye yol açabilir.