Kan grubu, kan ya da doku nakli gerektiğinde ve hamilelik sırasında hayati önem taşıyabilir. Kan gruplarından biri olan B Rh- (Negatif) ise en nadir kan gruplarından biri olduğu için yeni donörler bulunması ve her zaman yeterli kan toplanıldığından emin olunması gerekir.
B Rh- Negatif Nedir?
B Rh- (Negatif) kan grubu, Rh D antijenini içermeyen ve AB0 kan grubunun B grubuna ait olan kan grubu anlamına gelir. Her iki B kan grubu da nispeten nadirdir.
B tipi negatif kan, tüm B ve AB kan türlerine transfüze edilebilir. Bununla birlikte B Rh- (Negatif) kanı olan bir hastaya yalnızca 0 Rh- ve B Rh- (Negatif) donörlerden transfüzyon yapılabilir. B Rh- (Negatif) grubu için ideal bağış türleri tam kandır.
Kan Grupları Nasıl Belirlenir?
Kırmızı kan hücrelerinde bulunan A ve B olmak üzere iki antijen, kan grubunu belirler. Yalnızca A antijeni mevcut olduğunda kan grubu A olurken B antijeni varsa kan grubu B olur. Her ikisi de mevcut olduğunda AB kan grubu bulunur. AB ve her ikisinin de mevcut olmaması durumunda ise kişilerin kan grubu 0 olur.
Ayrıca Rh faktörü adı verilen ve varsa kanı pozitif (+), yoksa negatif (-) yapan bir protein de bulunur. En yaygın sekiz kan türü; A, B, 0 ve Rh faktörünün (A+, A-, B+, B-, O+, O-, AB+, AB-) farklı kombinasyonlarının bir sonucudur.
Günümüzde tanınan 38'den fazla kan grubu sistemi vardır. Bunların her biri genetik olarak ayrıdır ve tek bir gen veya birden fazla yakından bağlantılı gen tarafından yönetilir. Kan grubu, ayrıca bağışıklık sisteminin virüsler gibi diğer antijenlere nasıl tepki vereceği konusunda da rol oynayabilir.
Rh Faktörü
Rh kan grubu, Rh olarak tanımlanan ikinci bir eritrosit antijeninin varlığına ya da yokluğuna göre sınıflandırılır. İlk olarak, kanı insanlarınkine benzediği için araştırmalarda sıklıkla kullanılan, rhesus makak olarak bilinen bir primat türünde keşfedilmiştir. Bu çalışmalarda birden fazla Rh antijeni tanımlanmış olmasına rağmen yalnızca D olarak adlandırılan bir protein tespit edilmiştir. Buna göre eritrositlerinde Rh D antijeni bulunanlar Rh pozitif (Rh+), olmayanlar ise Rh negatif (Rh−) olarak tanımlanır.
Rh grubu, AB0 kan grubundan farklıdır; AB0 kan grubu ne olursa olsun herhangi bir kişi Rh antijenine sahip olabilir ya da olmayabilir. Bir hastanın kan grubu belirlenirken AB0 tipinin yanına pozitif veya negatif kelimesi eklenerek Rh grubu belirtilir. A pozitif (A+); Rh antijeni bulunan AB0 grubu A kanı anlamına gelirken AB negatif (AB−); Rh antijeni olmayan AB0 grubu AB kanı anlamına gelir.
Kan nakline ihtiyaç duyulduğunda kan grubunun bilinmesi hayati önem taşır. Kan grubu ve Rh faktörü, alınan kanla uyumlu olmalıdır. Yanlış kan grubu alındığında vücut yabancı bir istilacı olduğunu düşünerek yeni kana saldırabilir ve bu da sağlık sorunlarına neden olabilir. Bu nedenle hastaların uyumlu kan grubundan kan aldığından emin olunması önemlidir.
Kan Nakli ile İlgili Genel Kurallar
AB0 sistemine göre sınıflandırılan kan türleri, transfüzyonlarla ilgili olarak aşağıdaki spesifik özelliklere ve sonuçlara sahiptir:
- A tipi kanı olan kişiler yalnızca A tipi ve 0 tipi kanı alabilir.
- B tipi kana sahip kişiler yalnızca B tipi ve 0 tipi kan alabilir.
- AB tipi kana sahip kişiler A, B, AB ve 0 tipi kan alabilir.
- Kan grubu 0 olan kişiler yalnızca 0 tipi kan alabilir.
AB tipi kana sahip kişiler diğer kan türlerinden herhangi birini alabildiği için bunlara evrensel alıcılar denir.
0 grubu kana sahip kişiler diğer kan türlerinden herhangi birine kan bağışlayabildiği için bunlara evrensel bağışçı adı verilir.
Transfüzyonlarda kullanılan kanın uyumluluğu üzerinde rhesus faktörünün varlığının sonuçları şunlardır:
- Rh Pozitif kanı olan kişiler yalnızca Rh Pozitif kan alabilir.
- Rh Negatif kanlı kişiler yalnızca Rh Negatif kan alabilir.
Transfüzyonu gerektirebilecek koşullar veya durumlar şunları içerir:
- Ameliyat sırasında veya sonrasında kanama
- Aşırı kan kaybına bağlı yaralanma ya da travma
- Kanser ve kemoterapinin etkileri
- Şiddetli anemi ve anemiye neden olan, dolayısıyla orak hücre hastalığı ve talasemide olduğu gibi sık transfüzyon gerektiren durumlar
- Hemofili gibi kanama bozuklukları
B Rh- (Negatif) Kimlerden Kan Alabilir?
B Rh- (Negatif) kişiler kırmızı kan hücrelerini aşağıdakilerden alabilirler:
- B Rh-
- 0 Rh-
B Rh- (Negatif) kana sahip olan kişiler aşağıdaki kan gruplarına sahip kişilere kan verebilir:
- B Rh Negatif
- B Rh Pozitif
- AB Rh Negatif
- AB Rh Pozitif
Anne ve bebeklerin kan grupları uyumsuz olduğunda, annenin kan grubu B Rh- (Negatif) ancak doğmamış çocuğunun kan grubu Rh pozitif olduğunda komplikasyon gelişebilir. Doğum sırasında bebeğin kanının annenin kan dolaşımına girmesi sorun yaratabilir.
B Rh- (Negatif) kanı olan bir annede bebeğin D antijenleri yabancı olarak tanımlanır ve annenin vücudu bunlara karşı antikorlar üretir. Bu, genellikle ilk bebek için bir sorun değildir ancak sonraki bebeğin Rh+ olduğu durumlarda daha sonraki tüm gebelikler için sorun olabilir.
Anne tarafından üretilen antikorlar doğmamış bebeğin kırmızı kan hücrelerine saldırırsa, bebeğin tahrip olmuş veya hasar görmüş kırmızı kan hücreleri vücutta oksijen taşıyamayabilir. Bu durum, düşük veya ölü doğumla sonuçlanabilir. Bebek canlı doğarsa, sarılık ya da anemi olabilir.
Annede halihazırda Rh pozitif kana karşı duyarlılık yoksa, anneye Rh immünoglobulin verilebilir. Bu, bebeğin Rh pozitif olması durumunda hassaslaşmayı önleyebilir.
