T3 veya triiyodotironin, tiroit bezi tarafından küçük miktarlarda üretilen bir tiroit hormonudur. Serbest T3 ise aktif bir tiroit hormonudur. Serbest T3 testi; tiroit hormonu bağlayıcı globulin, transtiretin ve albümin proteinlerine bağlı olmayan serum triiyodotironini (T3) ölçmek amacıyla kullanılır. Bu test, vücutta tiroit hormonlarının işleyişine dair bilgiler verir. Serbest T3 seviyelerinin yüksek ya da düşük olmasına göre hastalar için tedavi planlanabilir.
Serbest T3 Nedir?
Vücudun tiroit fonksiyonunu değerlendirmek için birçok farklı laboratuvar testi olsa da tiroit fonksiyon testleri genel olarak; tiroit uyarıcı hormon (tirotropin olarak da bilinen TSH) testi, serbest T4 (tiroksin) testi ve serbest T3 (triiyodotironin) testinden oluşur. Serbest T3 ve toplam T3 laboratuvar testleri, vücuttaki tiroit fonksiyonunun değerlendirilmesi için en önemli testler arasındadır. Tiroidin hücresel düzeyde ne kadar aktif olduğu hakkında bilgi verir.
Serbest T3, vücuttaki en önemli tiroit hormonudur. Hücrelerin yüzeyine ve çekirdeğine bağlanıp bu hücrelerde genetik değişiklikler yapmaktan sorumludur. Bu süreç sayesinde tiroit; enerjiyi artırabilir, kilonun yönetilmesini ya da adet döngüsünün düzenlenmesini sağlayabilir. Serbest T3 testi ise tiroit uyarıcı hormonun (TSH) ve serbest T4'ün ölçümüyle birlikte, hipertiroidizmin tanı ve tedavisinde ve tiroit hormonunun durumunu açıklığa kavuşturmak için kullanılır.
Çoğu kişinin, çeşitli nedenlerden dolayı yetersiz tedavi gördüğü için serbest T3 seviyeleri düşük olabilir. Bunun nedeni; az aktif tiroit (hipotiroidizm), tiroit replasman hormonları ve yetersiz ilaç kullanımı, anti-tiroit ilaçlarının aşırı kullanımı, tiroit hormonlarının üretiminde gerekli olan iyot eksikliği ya da T4'ün T3'e dönüşümünün düşük olması olabilir.
Düşük seviyeler nedeniyle aşağıdaki belirtiler ortaya çıkabilir:
- Kilo almak
- Tükenmişlik
- Kabızlık
- Soğuk intoleransı
- Yavaş kalp atış hızı
- Normal vücut sıcaklığının düşmesi
- Bilinç bulanıklığı
- Depresyon
- Adet sorunları
Düşük serbest T3'e sahip olmanın potansiyel olarak tehlikeli olması gibi yüksek serbest T3'e sahip olmak da tehlikelidir. Yüksek serbest T3 seviyelerinin nedenleri arasında aşırı aktif tiroit (hipertiroidizm), tiroit replasman hormonları ile aşırı ilaç tedavisi, yetersiz kalan anti-tiroit ilaçları, bazı iyi huylu tiroit nodülleri ve gebelik bulunur.
T3 seviyelerinin yüksek olması durumunda hastalar hipertiroidizm belirtileri gösterebilir. Belirtiler arasında aşağıdakiler bulunur:
- Gerginlik hissi
- Kalp çarpıntısı
- Terleme
- Sıcak basmaları
- Ellerin titremesi
- İshal
- Stres
- Yüksek kalp atış hızı
Serbest T3 ve Normal T3 Arasındaki Fark Nedir?
Tiroit bezi; boyunda, nefes borusunun önünde bulunur ve metabolik sistemin düzenlenmesine yardımcı olur. Tiroit hormonunun küçük bir kısmını T3 oluştururken geri kalanını T4 oluşturur. T3, T4'ten yaklaşık dört kat daha güçlüdür ve tiroit hormonlarının etkilerinin hepsine olmasa da çoğuna neden olduğu düşünülmektedir. Hücrelerin çoğu T4'ü T3'e dönüştürebilir; T4’ün esas görevi, T3'ü kullanılabilir hale getirmektir.
T3, hormona tiroksin yani T4 ile birlikte tiroit bezinin ürettiği iki ana hormondan biridir. Toplam T3 hem bağlı hem de serbest T3 dahil olmak üzere kandaki toplam T3 miktarını ifade eder. Toplam T3; karaciğer hastalığı, yetersiz beslenme ve hamilelik gibi birçok farklı faktörden etkilenen mevcut bağlayıcı proteinlerin miktarına bağlı olarak değişebilir.
Toplam T3 testi hem proteinlere bağlı T3'ü hem de kanda serbest hareket eden T3'ü ölçer. Serbest kısım, aktif olan hormonu ifade eder. Test, genellikle anormal derecede düşük bir TSH sonucu veya özellikle serbest T4 testi sonucu yükselmemişse, hipertiroidizmin olup olmadığının belirlenmesi amacıyla yapılır.
Teşhis edilmiş hipertiroidizmi olan hastaların bazılarında, özellikle hastalığın erken döneminde veya tedaviden sonra nüksetmenin erken bir belirtisi olarak, yüksek T3 ve normal T4 seviyeleri görülebilir. Bununla birlikte, hipotiroidizm için normal T3 testinin faydası sınırlıdır; T3 seviyeleri hem TSH hem de T4 yükseldikten sonra düşmeyebilir.
Serbest T3 testi ise yalnızca kandaki serbest T3 miktarını ölçer. Tipik olarak serbest T3 testi, bağlanma proteini seviyelerindeki değişikliklerden etkilenmediği için tiroit fonksiyonunu değerlendirmek için kullanılır. Bununla birlikte vücuttaki serbest T3 çok az olduğu için toplam T3 ile karşılaştırıldığında serbest T3 ile doğru sonuçları elde etmek daha zor olabilir.
Serbest T3 Ne İşe Yarar?
Tiroit hormonlarından biri olan T3’ün aktif formu olan serbest T3, vücutta az miktarda bulunur ve proteine bağlanmadan hareket eder. Bedensel süreçleri etkileyen de serbest T3 hormonudur.
T3 kan testi, tiroit fonksiyonunun değerlendirilmesine yardımcı olabilir. Kişilerde bir tiroit rahatsızlığından şüphelenildiğinde genellikle önce TSH test edilir. Ardından serbest T3 ve serbest T4 birlikte kontrol edilir. Bu testlerin sonuçları, tiroit bozukluklarının teşhisine veya devam eden tiroit tedavisinin etkinliğinin ölçülmesine yardımcı olabilir.
Serbest T3 Nasıl Ölçülür?
Serbest T3 seviyeleri, hastaların kolunda bir damardan iğne ile kan örneği alınarak belirlenebilir. Kan örneği laboratuvar ortamında incelenerek sonuçlar ortaya konur. Serbest T3 seviyelerinin normal aralığı 3,1 ila 6,8 pmol/L arasındadır. Sonuçlar, aşağıdaki gibi olabilir:
- Serbest T3 sonucunun yüksek olması, aşırı aktif tiroit bezine (hipertiroidizm) işaret edebilir.
- Düşük serbest T3 sonuçları, tiroit bezinin az çalıştığını (hipotiroidizm) gösterebilir.
Serbest T3 seviyeleri; tiroit ilacının türüne, hastaların tiroit ilacını alma zamanına ve kan tahlilinin kontrol edildiği zamana bağlı olarak değişebilir. Tiroit ilacı alındıktan sonra 24 saat içinde kan örneği verilmelidir. T3; ilacın alınmasından hemen önce en düşük seviyelerde, ilacın alınmasından hemen sonra en yüksek seviyelerde olur. İlaç alımından sonraki seviyeler, gün boyunca aynı yüksek seviyelerin olacağının göstergesi değildir.
Tiroit ilacı kullananlarda tiroit uyarıcı hormon (TSH) seviyeleri normal olabilir ancak bu, serbest tiroit hormon seviyelerinin normal olduğu anlamına gelmez. TSH, hipofiz bezinin çalışma durumunu gösterse de vücutta ne kadar hormon bulunduğunu belirtmez. Serbest T3, hücrelere yeterli miktarda aktif tiroit hormonu alınması için TSH ile birlikte kullanılabilir.
Serbest T3 seviyesi düşük olduğunda hastaların kullandığı ilaçlarda ayarlamalar yapılması gerekebilir. Bu, serbest T3'ü iyileştirmeye yardımcı olmak için kullanılan takviyeleri veya ilaçları içerebilir.
Hamilelik sırasında da doğal olarak T3'te bir artış meydana gelebilir. Tiroit hormon düzeyleri en çok hamileliğin ilk üç ayında yükselir ve daha sonra düşer. T3 seviyeleri genellikle doğumdan 1 ila 2 ay sonra normal aralığa döner.