Guatr

Tiroit bezi; boynun alt yarısında, soluk borusunun her iki yanında yer alan, kelebek şeklinde bir salgı bezidir. Tiroit bezi vücutta iki ayrı hormon üretir. Bunlar tiroksin ve triiyodotironin hormonlarıdır. Tiroit bezi, üretmiş olduğu bu hormonları kan dolaşımına göndererek metabolizmayı düzenler ve metabolizmanın hızını kontrol eder. Metabolizmanın düzgün ve verimli bir şekilde çalışması için vücudun bu hormonlara ihtiyacı vardır. Çünkü bu hormonlar; kilo, kolesterol seviyesi, vücut ısısı, mensturasyon düzeni, ruh hali, kalp atış hızı gibi çeşitli vücut işlevlerinde rol oynar. Guatr ise tiroidin fazla büyümesi ile karakterize olmuş bir çeşit tiroit bezi fonksiyon bozukluğudur.

Guatr Nedir?

En yaygın görülen tiroit hastalıklarından biri olan guatr, tiroit bezinin büyümesine veya şişmesine denir. Tiroit bezi büyüdüğünde; çok fazla ya da çok az miktarda hormon üretebilir. Aynı zamanda büyümüş bir tiroit, iyi çalışmaya devam edip yeterli miktarda da hormon üretebilir. Guatr genellikle ciddi sağlık problemlerine neden olmaz. Ancak bazı durumlarda, tıbbi müdahale gerektiren ciddi bir tiroit rahatsızlığının habercisi olabilir.

Guatrın en sık karşılaşılan sebebi, tiroit hormonlarının olması gerekenden daha az ya da daha fazla üretilmesi, yani tiroit bezinin normalin dışında çalışmaya başlamasıdır. Eğer tiroit bezi normalden daha az çalışıyor ve hormon üretiyorsa buna hipotiroidi; eğer tiroit bezi normalden daha fazla çalışıyor ve hormon üretiyorsa buna hipertiroidi denir.

Guatr Belirtileri

Guatrın belirtileri kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Genellikle, eğer hormon seviyelerinde bir değişikliğe sebep olmuyorsa, boynun alt kısmında şişlik olması dışında herhangi bir belirti göstermez. Daha ciddi durumlarda ise aşağıdaki belirtilerle karşılaşılır:

• Boğazda gerginlik
• Öksürme
• Ses kısıklığı
• Yutma güçlüğü (disfaji)
• Nefes almada güçlük
• Hırıltı
• Kollar kaldırıldığında baş dönmesi

Bunların dışında, guatrın altında yatan sebebe bağlı olarak farklı semptomlar da görülebilir. Örneğin guatrlı bazı kişilerde hipertiroidi yani aşırı aktif tiroit de olabilir. Bu durumda görülmesi muhtemel belirtiler şunlardır:

• Tez canlılık ve sinirlilik
• İshal, bulantı, kusma
• Sıcağa tahammülsüzlük ve aşırı terleme; titreme
• Artan iştaha rağmen kilo kaybı
• Çarpıntı ve sinüs ritminde (kalbin normal atışı) düzensizlik
• Saç dökülmesi, ince ve kırılgan saçlar; nemli cilt
• Güç kaybı
• Âdet kanamasında düzensizlik; hafif seyrek kanama

Bazı kişilerde ise hipotiroidi yani yetersiz çalışan tiroit de olabilir. Hipotiroidi belirtileri ise şunlardır:

• Depresyon
• Kabızlık
• Soğuğa tahammülsüzlük
• Kilo alımı veya kilo kaybetmede artan zorluk (sağlıklı bir diyete ve egzersize rağmen)
• Yorgunluk/uyku hali
• Zayıf ve kırılgan saçlar ve tırnaklar; kuru cilt
• Eklem veya kas ağrıları
• Âdet döngüsünde düzensizlik veya doğurganlık sorunları

Guatr Riskini Arttıran Faktörler Nelerdir?

Guatr herkeste görülebilir. Kişide doğuştan olabileceği gibi sonradan da ortaya çıkabilir. Ancak genel olarak guatr için bazı risk faktörleri şunlardır:

• Kadın olmak
• Yaş (50 yaşın üzerinde daha yaygın görülür)
• Diyabet
• Hamile olmak veya yakın zamanda doğurmuş olmak
• Menopozda olmak
• Ailede guatr öyküsü olması
• Radyasyona maruz kalmak (boyun veya göğüs radyasyon tedavisi görmüş olmak)
• Lityum kullanmak
• İyot bakımından düşük bir diyete sahip olmak
• Bazı ilaçlar

Guatr Teşhisi Nasıl Konur?

Guatr, boyundaki şişliğin elle muayenesi sonucu teşhis edilebilir. Bunun dışında muayene yapan hekim, altta yatan sorunları belirlemek için başka testler de isteyebilir.

Kan (Hormon) Testi

Tiroit bezinin temel fonksiyonu hormon üretmek olduğu için, fiziksel muayenenin yetersiz kaldığı ve teşhis konulamadığı durumlarda ilk yapılması gereken test kan testidir. Kan testi ile kandaki TSH ve T4 hormonlarının seviyelerine bakılır. T4 seviyesinin düşük ve TSH seviyesinin yüksek olması tiroit bezinin normalden daha az çalıştığını, T4 seviyesinin yüksek olması ve TSH seviyesinin yok denecek kadar düşük olması ise tiroit bezinin normalden daha fazla çalıştığını gösterir. TSH ve T4 seviyeleri mevcut enfeksiyon durumuna göre değişiklik gösterebildiği için, ileri görüntüleme teknikleri ile daha kesin teşhis koyulabilir.

Tiroit Sintigrafisi

Tiroit taraması guatrın boyutunu görüntülemeye yarar; tiroit seviyesinin yüksekliği tespit edildikten sonra yapılan bir testtir. Dolaşım sistemine enjekte edilen radyoaktif bir madde, tiroit bezine girdikten sonra bezin görüntülenmesi yapılır. Bu yöntem radyoaktif madde içerdmesi sebebiyle hamileler ve emziren anneler için güvenli değildir.

Ultrason

Guatrın büyüklüğünü ve elle muayenede tespit edilemeyen nodüllerin durumunu görüntülemek için kullanılır.

Biyopsi

Guatrdan bir iğne kullanılarak doku veya sıvı örneği alma işlemidir. Genellikle kanserden şüphelenildiğinde biyopsi yapılır.

Guatr Tedavisi

Guatr tedavilerinde amaçlanan; hormon düzeyini dengelemek, tiroidi küçültmek, hastada var ise rahatsızlıkları hafifletmek ve de en önemlisi tiroit kanseri riskini minimize etmektir. Tiroit bezleri çok büyük değil ve tiroit hormonlarının miktarı normal seviyelerde ise tedaviye başlamak yerine bir süre guatr gözlemlenir.

İlaç Tedavisi

Hormon seviyesini normal seviyeye çekmek için, tiroit bezinde iltihaplanma var ise veya tiroit bezinin boyutunu küçültmek amacıyla bir takım ilaç tedavileri uygulanabilir. Hipotiroidi durumda ilaç olarak tiroit hormonu kullanılır. Hipertiroidi durumunda ise hormon üretimini baskılayacak ilaçlar kullanılarak, hormon düzeyi normale çekilir ve şişkin bez normal boyuta döndürülür.

Radyoaktif İyot

Hipertiroidi tedavisinde kullanılan bir yöntemdir. Radyoaktif iyot ağızdan alınır ve dolaşım sistemi yoluyla tiroit bezine ulaşarak tiroit hücrelerini yok eder. Böylece guatrın küçülmesi hedeflenir. Bazı durumlarda, tedavi sonrası hipotiroidi semptomları ortaya çıkabilir.

Cerrahi Tedavi

Guatr diğer tedavi yöntemlerine yanıt vermediyse, tiroit bezinin bir kısmının veya tamamının çıkarıldığı bir ameliyatla tedavi yapılması tercih edilebilir. Tiroit bezinde kötü huylu bir doku büyümesi teşhis edilirse, tüm tiroit bezi ameliyatla alınır. Cerrahi tedavide diğer dokuların da korunması ve operasyon bölgesinde iz kalmaması son derece önemlidir. Tiroit bezinin ne kadarının alındığına bağlı olarak hormon ilaçlarının kullanılması gerekebilir.