Dil felci neden olur? Dil felci belirtileri neler?
Dil felci, aynı zamanda dizartri olarak da bilinir ve dili düzgün hareket ettirememe anlamına gelir. Bu durum, dil hareketinden sorumlu kasları etkileyerek konuşma, yutma ve hatta bazen nefes almada zorluklara yol açar. Dil felci, felç ve multipl skleroz gibi nörolojik bozukluklar, baş ve boyun travması, sinirleri etkileyen enfeksiyonlar, beyin veya ağız boşluğundaki tümörler, doğuştan gelen rahatsızlıklar veya sinir hasarları gibi nedenlerden kaynaklanır.
Dil felci nedir?
Dil felci, çeşitli nöromotor, sinir sistemi veya beyin rahatsızlıkları nedeniyle boğaz, dil veya gırtlak kaslarının zayıflaması veya felç olması durumudur. Dil sertliği veya dil kilitlenmesi olarak da bilinen bu durum, afazi veya dizartri olarak da bilinir. Dil felcinin afazi olması durumunda hastalar konuşma yeteneğinin kaybetmektedir. Çünkü afazi, beyindeki dil işleme merkezinin zarar görmesi sonucunda oluşmaktadır. Disatri ise dil kaslarının kontrolünü sağlayan sinirlerde oluşan hasar sonucunda ortaya çıkmaktadır
Dil felci neden olur?
Dil felci doğuştan veya sonradan edinilmiş çeşitli nöromotor, beyin veya merkezi sinir sistemi bozukluklarından kaynaklanabilir. Bu rahatsızlıklar şu şekilde gruplandırılabilir:
Travma
Boyun travması, beyin hasarı, kafatası kırığı, nörolojik veya postoperatif travma, kronik ensefalopati
Enfeksiyon
Poliomiyelit, Lyme hastalığı, Merkezi Sinir Sistemi Tüberkülozu, COVID-19, zona, AIDS, enfeksiyöz ensefalopati, Creutzfeldt-Jakob hastalığı vb.
Dejeneratif hastalıklar
Multipl sistem atrofisi, Parkinson hastalığı, Demans, Serebellar dejenerasyon, Huntington hastalığı, spinoserebellar ataksi, amiyotrofik lateral skleroz, PSP (ilerleyici supranükleer palsi), Friedreich ataksi, kortikobazal dejenerasyon, vb.
Doğuştan
Serebral palsi, doğuştan suprabulber palsi, siringobulbi, siringomiyeli, Chiari malformasyonu vb.
İnflamatuar durumlar
Multipl Skleroz, otoimmün sendromlar, Guillain-Barre , ensefalit, menenjit vb.
Vasküler hastalıklar
İnme, arteriovenöz malformasyonlar, anoksik/hipoksik ensefalopati, Moyamoya hastalığı
Neoplaztik hastalıklar
Beyin sapı/serebral/serebellar tümörler, merkezi ve periferik sinir sistemi tümörleri, paraneoplastik serebellar dejenerasyon
Nörolojik hastalıklar
Nöbetler, Tourette sendromu, Meige sendromu, radyasyon nekrozu, miyoklonik epilepsi, hidrosefali, nöroakantositoz, sarkoidoz vb.
Metabolik/toksik hastalıklar
Ağır metal toksisitesi, lityum toksisitesi, karbon monoksit zehirlenmesi, botulizm, Wilson hastalığı, hipotiroidizm, hepatoserebral dejenerasyon, santral pontin miyelinolizis, hipoksik ensefalopati vb.
Nöromüsküler hastalıklar
Bell felci, ALS/Lou Gehrig hastalığı, Musküler Distrofi, Myastenia Gravis, vb.
Dil felci belirtileri neler?
Altta yatan nedene bağlı olarak dil felci aniden ortaya çıkabilir veya zamanla gelişebilir. Başlıca belirti ve semptomlar şunlardır:
- Konuşmayı üretmek için dili, dudakları veya çeneyi hareket ettirmede sorun yaşamak
- Larenks kaslarında uyuşma, karıncalanma veya ağrı
- Konuşmada geveleme veya yavaşlık, mırıldanma, fısıldama
- Boğuk, gergin veya nefesli konuşma
- Kas kontrolünün eksikliğinden dolayı çiğneme/yutma zorluğu (disfaji)
- Ses titremeleri
- Dudak, dil veya çenede istemsiz seğirmeler veya spazmlar
- Aşırı hassas veya yetersiz öğürme refleksi
- Salya akıtma
Dil felci nasıl geçer?
Dil felcinde en iyi sonuçlar için erken teşhis ve müdahale çok önemlidir. Dil felcinin spesifik nedenine göre kişiye özel bir tedavi planı için bir sağlık uzmanına danışmak çok önemlidir. Dil felcinin tedavisi, altta yatan nedene bağlıdır. Bazı genel tedavi yaklaşımları şu şekildedir:
İlaçlar
Felç altta yatan bir duruma (örneğin otoimmün hastalık, enfeksiyon) bağlıysa uygun ilaçlar reçete edilebilir.
Beslenme desteği
Yutma etkilenirse, diyet ayarlamaları veya beslenme tüpleri gerekebilir.
Konuşma terapisi
Dil ve konuşma terapisti, bireylerle birlikte çalışarak artikülasyonu, konuşma netliğini ve kas kontrolünü geliştirebilir.
Yutma terapisi
Yutma güvenliğini ve etkinliğini artırmaya yönelik teknikler öğretilebilir.
Ağız motor egzersizleri
Belirli egzersizler dil kaslarını güçlendirebilir ve koordinasyonu geliştirebilir.
Cerrahi
Tümör veya yapısal anormalliklerin mevcut olduğu durumlarda cerrahi müdahale gerekebilir.
Diyet değişiklikleri
Yutmayı kolaylaştırmak için yumuşak gıdalar veya koyulaştırılmış sıvılar önerilebilir.
Egzersiz
Genel fiziksel aktivite, genel kas fonksiyonuna ve sağlığına yardımcı olabilir.
Altta yatan nedenlerin yönetimi
Diyabet, MS veya ALS gibi rahatsızlıkların etkili bir şekilde yönetilmesi, semptomların iyileştirilmesine ve ilerlemesinin önlenmesine yardımcı olabilir.
Danışmanlık ve destek grupları
Dil felcinin etkisiyle başa çıkmada duygusal destek ve danışmanlık faydalı olabilir.
Dil felci için hangi doktora gidilmeli?
Dil felci için aşağıdaki uzman doktorlara başvurabilirsiniz:
Nörolog
Sinir sistemi ile ilgili sorunları değerlendirecek ve tanıyacaktır.
Kulak Burun Boğaz (KBB) Uzmanı
Dil ve boğazla ilgili yapısal sorunları inceleyebilir.
Konuşma ve dil terapisti
Dil ve konuşma becerilerini eşitlemek için gerekli programları sunabilir.
Dil felci teşhisi nasıl konur?
Dil felcinin nedeninin teşhisi, klinik değerlendirme ve çeşitli tanı yöntemlerinin bir kombinasyonunu içerir. Yaygın yaklaşımlar şunlardır:
Tıbbi geçmiş
Belirtilerin, başlangıcının, süresinin ve ilgili tıbbi durumların ayrıntılı bir geçmişi toplanır.
Fiziksel muayene
Kas gücü, koordinasyon ve refleksleri değerlendirmek için nörolojik muayene.
Ağız ve boğazın yapısal anormalliklerini kontrol etmek için muayene edilmesi.
Görüntüleme Çalışmaları
MR (Manyetik Rezonans Görüntüleme)
Beyin lezyonlarını, tümörleri veya sinir hasarlarını tespit etmek için faydalıdır.
BT (Bilgisayarlı Tomografi) Taraması
Herhangi bir yapısal anormalliği veya yaralanmayı tespit edebilir.
Elektromiyografi (EMG)
Sinir fonksiyonunu değerlendirmek ve herhangi bir anormalliği tespit etmek için kasların elektriksel aktivitesini ölçer.
Sinir iletim testleri
Sinirler boyunca ilerleyen sinyallerin hızını ve gücünü test ederek sinir hasarı olup olmadığını belirler.
Kan testleri
Felce katkıda bulunabilecek enfeksiyonları, otoimmün belirteçleri veya diğer sistemik durumları kontrol etmek için.
Yutma çalışmaları
Yutma sırasında dil ve boğazın işlevini değerlendirir, kas koordinasyonunun değerlendirilmesine yardımcı olabilir.
Konuşma-dil değerlendirmesi
Konuşma terapisti, felcin işlevsel etkisini anlamak için konuşma üretimini ve yutkunmayı değerlendirebilir.
Lomber Ponksiyon (Spinal Tap)
Nörolojik sorunlardan şüpheleniliyorsa, beyin omurilik sıvısının analizi enfeksiyonların veya iltihaplı durumların teşhis edilmesine yardımcı olabilir.
Bu yöntemler sağlık çalışanlarının dil felcinin altında yatan nedeni belirlemesine ve uygun tedavi seçeneklerine yönlendirmesine yardımcı olur.
Dil felci tedavisi nasıl olur?
Dil felci tedavisi, altta yatan nedene göre planlanır. Bu nedenle, öncelikle hastalığa neden olan birincil etken belirlenmelidir. Altta yatan neden ne olursa olsun, hastaların konuşma becerilerini yeniden kazanmaları için dil terapisine ihtiyaçları vardır.
Bu terapi, dil kaslarını güçlendirmeye ve konuşma becerilerini geliştirmeye yönelik teknik ve egzersizleri içerir. Şiddetli dil felci vakalarında hastalar yutma güçlüğü yaşayabilir ve bu hastalar için özel bir beslenme planı gerekebilir.
Bunun için beslenme uzmanlarıyla iş birliği gereklidir. Çok şiddetli vakalarda, hastalara daha kolay iletişim kurmaları için konuşma cihazları veya iletişim destek araçları önerilebilir.
