Hematokrit, kandaki kırmızı kan hücrelerinin plazmaya oranını gösteren bir kan testidir. Bu ölçüm, kırmızı kan hücrelerinin hem sayısına hem de büyüklüğüne bağlı olarak yapılır. Kırmızı kan hücreleri, akciğerlerden vücudun diğer bölgelerine oksijen taşımakla görevlidir. HCT yüksekliği kandaki kırmızı kan hücrelerinin fazla olduğunu gösterir. Kırmızı kan hücrelerinin normalden fazla olması; susuzluk (dehidratasyon), kalp hastalıkları ya da polisitemi vera (PV) gibi sağlık sorunlarına işaret edebilir. Düşük HCT değeri ise anemi, vitamin ya da mineral eksikliği veya kan kaybı gibi durumları gösterebilir.
- İçindekiler
- HCT ne demek, ne anlama geliyor?
- HCT kaç olmalı?
- HCT testi ne zaman yapılır?
- Gebelikte HCT değeri kaç olmalı?
- HCT düşüklüğünün belirtileri nelerdir?
- HCT düşüklüğü ne anlama gelir?
- HCT değeri nasıl yükseltilir? HCT değerini yükseltmek için nasıl beslenmek gerekir?
- HCT yüksekliği belirtileri neler?
- HCT yüksekliğine ne iyi gelir?
- HCT yüksekliği neden olur?
HCT ne demek, ne anlama geliyor?
Hematokrit testi (HCT), kandaki kırmızı kan hücrelerinin yüzde oranını ölçen bir testtir. İnsan kanı; plazma, kırmızı kan hücreleri, beyaz kan hücreleri ve trombositlerden oluşur. "Hematokrit" kelimesi, kanın ayrılması anlamına gelir. Bu testte, kırmızı kan hücreleri plazmadan ve diğer kan bileşenlerinden ayrılır. Genellikle tam kan sayımı (CBC) kapsamında değerlendirilir. Doktorlar, anemi belirtileri görüldüğünde ya da anemi riski taşıyan bireylerde bu testi isteyebilir.
HCT kaç olmalı?
Normal HCT değerleri kişiden kişiye ve laboratuvardan laboratuvara değişebilir. Genel kabul gören aralıklar şöyledir:
- Erkeklerde: %40,7 – %50,3
- Kadınlarda: %36,1 – %44,3
- Bebeklerde ise:
- Yenidoğan: %45 – %61
- Bebek: %32 – %42
HCT testi ne zaman yapılır?
Hematokrit testi aşağıdaki durumlarda da talep edilebilir:
- Büyük cerrahi işlemler öncesi ve sonrasında,
- Dışkıda veya kusmukta kan görülmesi durumlarında,
- Böbrek hastalıkları ya da bazı romatizmal hastalıklar gibi kronik rahatsızlıklar sırasında,
- Hamilelikte,
- Sebebi bilinmeyen yorgunluk, halsizlik ya da kilo kaybında,
- Baş ağrıları, ağır regl dönemleri,
- Lösemi ve kemik iliğine dair diğer hastalıklarda,
- Kanser tedavi süreçlerinin takibinde,
- Kansızlığa neden olabilecek ilaçların kontrolünde,
- Anemi ve beslenme eksikliklerinin değerlendirilmesinde,
- Konsantrasyon problemleri yaşandığında.
Gebelikte HCT değeri kaç olmalı?
Hamile olmayan sağlıklı kadınlarda ortalama hematokrit değeri %38 ila %45 arasında değişirken, bu değer tekil gebelikte %34’e, çoğul gebelikte ise %30’a kadar düşebilir. Bu düşüş, fizyolojik anemi olarak adlandırılır. Bu hemodilüsyon durumuna rağmen, gebelik boyunca oksijen taşıma kapasitesi genellikle normal kalır.
HCT düşüklüğünün belirtileri nelerdir?
Halsizlik, yorgunluk, solgun cilt, baş dönmesi, nefes darlığı, çarpıntı, baş ağrısı, iştahsızlık, soğuk eller ve ayaklar.
HCT düşüklüğü ne anlama gelir?
Hematokritin düşük çıkması şu durumları işaret edebilir:
- Anemi,
- Kan kaybı,
- Kemik iliğinin yeterli kırmızı kan hücresi üretememesi (lösemi, bazı kanser türleri, ilaç toksisitesi, radyasyon, enfeksiyonlar, kemik iliği hastalıkları),
- Kronik hastalıklar,
- Kronik böbrek yetmezliği,
- Hemoliz (kırmızı kan hücrelerinin yıkımı),
- Yetersiz beslenme,
- Gebelik,
- Demir, folat, B12 ve B6 vitamini eksiklikleri,
- Vücutta aşırı su birikimi.
HCT değeri nasıl yükseltilir? HCT değerini yükseltmek için nasıl beslenmek gerekir?
Düşük HCT seviyeleri genellikle demir eksikliğinden kaynaklanır. Bu nedenle, demir bakımından zengin gıdalar tüketmek ve vitamin takviyesi almak faydalı olabilir.
Demir açısından zengin besinler: Kırmızı et, sığır ciğeri, tavuk ciğeri, balık ve deniz ürünleri, soya ürünleri, kurutulmuş meyveler, yeşil yapraklı sebzeler, fındık, baklagiller, demirle zenginleştirilmiş ekmek ve tahıllar, yumurta. Ayrıca, C vitamini demir emilimini artırdığı için portakal, mandalina, limon gibi meyveler de tüketilmelidir. Kahve ve çay demir emilimini azalttığı için yemeklerle birlikte tüketilmemesi önerilir.
HCT yüksekliği belirtileri neler?
Yüksek HCT seviyesi, kandaki kırmızı kan hücrelerinin fazla olduğunu gösterir (polisitemi). Bu durum, aşağıdaki gibi belirtilerle kendini gösterebilir:
- Diş eti kanamaları, örme sorunları (bulanıklık, çift görme, kör noktalar), sersemlik, baş dönmesi, aşırı yorgunluk, baş ağrısı, küçük kesiklerden bile uzun süren kanamalar, uyurken aşırı terleme, duş sonrası ciltte kaşıntı veya yanma, yüzde kızarıklık, zayıflık, nefes darlığı.
- Yüksek HCT'nin nedenleri arasında; uzun süre düşük oksijen seviyeleri, karbon monoksit zehirlenmesi, yüksek testosteron, kalp hastalıkları, uyku apnesi, sigara kullanımı ve bazı akciğer hastalıkları sayılabilir.
HCT yüksekliğine ne iyi gelir?
HCT seviyesi yüksek olan bireylerde, kırmızı et, ıspanak, yeşil yapraklı sebzeler ve balık gibi besinlerin günlük tüketimi önerilir. Susuzluğa neden olan ve idrar söktürücü özelliği olan içeceklerden (alkol, kahve, çay) uzak durulması faydalı olacaktır.
HCT yüksekliği neden olur?
Hematokrit değerinin normalin üzerinde olması şu durumlara işaret edebilir:
- Polisitemi vera gibi kemik iliği hastalıkları,
- Sigara kullanımı,
- Dehidratasyon (özellikle şiddetli ishal sonrası),
- Kalp yetmezliği (özellikle sağ taraflı),
- Böbrek tümörleri (renal hücreli karsinom),
- Düşük oksijen seviyeleri (hipoksi),
- Doğuştan kalp hastalıkları,
- Akciğerlerde oluşan yara ya da kalınlaşma (pulmoner fibrozis).
