Vücut Kitle Endeksi Nedir? Vücut Kitle Endeksi Nasıl Hesaplanır?

Vücut Kitle Endeksi Nedir?

Vücut kitle endeksi (VKE), yetişkin bir bireyin kilosunun boyuna göre oranının ölçülmesi ile kişinin ideal kiloda olup olmadığını gösteren bir parametredir. İngilizcede "Body Mass Index (BMI)" şeklinde, Türkçe'de ise "Vücut Kitle Endeksi (VKE)" olarak ifade edilir. Kişilerin kolay ulaşabileceği ve cinsiyet, yaş, ırk ayrımı yapılmadan toplumdaki her bireye aynı şekilde uygulanabileceği için en yaygın olarak kullanılan boy-kilo parametresidir.

Matematiksel olarak kişinin kilosunun boyunun karesine bölünmesi ile vücut kitle endeksi bulunur. Bu ölçümle kişinin olması gereken kilo aralığı tayin edilebilir. Diyet planı uygulamak için yeterli bir ölçüm olmasa da vücut kitle endeksi, kişinin yaşına ve boyuna göre uygun bir kiloda olup olmadığına dair genel bir fikir verebilir.

Vücut Kitle Endeksi Ne İçin Hesaplanır?

Vücut kitle endeksi kişinin boyuna göre olması gereken kilo aralığını gösterdiği için bu değerin altında veya üstünde olması durumunda kişinin uygun kiloya gelmesi için yardımcı olmaktadır. Düşük VKE değerinde sağlıklı bir şekilde kilo alımı gerçekleştirilerek uygun kiloya erişilmelidir. Yüksek VKE değerinde ise spor ve diyetle sağlıklı kilo aralığına erişilmelidir.

Yine de kişinin sadece vücut kitle endeksine bakarak yeme düzeninde radikal değişiklikler yapması önerilmez. Kişinin sağlığı bir bütün olarak düşünülmelidir, bu sebeple tek bir parametreye göre hareket etmek doğru olmaz. Özellikle beslenme düzeni ve spor, kişiye özel ve uzman eşliğinde planlanmalıdır. Yağlanmayla yüksek vücut kitle endeksi değerleri paralellik göstereceğinden, kişinin beslenme düzeninde değişiklik yapmadan önce doktora ya da uzman diyetisyene başvurması tavsiye edilir.

Ayrıca vücut kitle endeksi kalp krizi, diyabet kanser gibi hastalıkların risk durumu hesaplaması için de kullanılmaktadır.

Vücut Kitle Endeksi Nasıl Hesaplanır?

Vücut kitle endeksi hesaplama, herkesin yapabileceği basit bir matematik işlemiyle mümkündür. Bunun için öncelikle kişinin boy ve ağırlık değerleri doğru bir şekilde ölçülmelidir. Ardından kişinin kilogram cinsinden kilosu, metre cinsinden boyun karesine bölünerek VKE hesaplanır. Formülü kilo/(metre)² olarak ifade edilebilir.

Örneğin 1.70 metre boyunda ve 80 kilogram ağırlığında bir bireyin vücut kitle endeksi hesaplanırken 80/(1.70×1.70) = 27,681 olarak hesaplanır.

1.50 metre boyunda ve 90 kilogram ağırlığında bir kişinin vücut kitle endeksi ise 90/(1.50)² = 40 bulunur.

Özellikle çocuk ve gençlik çağındaki bireylerde, ölçüm sonucunda çıkan değerler iki kişi arasında aynı olsa da bu iki kişi arasında tamamen farklı sağlık koşulları bulunabilir (obezite vb.). Bu sebeple bu yaşlarda yapılan VKE ölçümlerinin değerlendirilmesi uzman doktorlar tarafından yapılmalıdır.

Vücut Kitle Endeksi Değerleri Ne Anlama Gelmektedir?

Sporcular, çocuklar, yaşlılar ve hamileler harici kişilerde vücut kitle endeksi değerleri belli aralıklara göre yorumlanır. İdeal aralıklar dışında değer gösteren bireylerin, uzman doktorlara başvurarak kilo alınması veya verilmesi için harekete geçmeleri gereklidir. Vücut kitle endeksi aralıkları şu şekildedir:

0 ile 18.4 Arası VKE - Zayıf:

Kişinin boy uzunluğuna göre düşük ağırlıkta olduğu durumdur. Düşük VKE vücutta eksik değerlerle beraber görülüyorsa bağışıklık sisteminin zayıf olması gibi olumsuz durumlar ortaya çıkabilir. Eğer kilo almayı engelleyen bir hastalık varsa tedavi edilmelidir.

18.5 ile 24.9 Arası VKE - Normal:

Boya göre ideal kiloda olunduğunu gösterir. Bu aralıkta olan kişiler sağlıklı bir beslenme düzeni ve sporla bunu korumaya çalışmalıdır. Normal VKE, her zaman tam anlamıyla sağlıklı olunduğunun göstergesi olmayacağından yağ ve kas oranının ölçülmesine ve rutin kontrollere devam edilmelidir.

25 ile 29.9 Arası VKE - Fazla Kilolu:

Kişinin boy uzunluğuna göre kilosunun fazla olduğunu gösterir. Uygun diyetle kilo verilmez ve kilo alınmaya devam edilirse çeşitli hastalıklar için riskler artmış olacaktır.  Bu aralıkta VKE, obezite işareti olarak sayılmamakla birlikte, dikkat edilmesi ve normal kiloya dönülmesi için vücudun alarm verdiğinin bir göstergesidir.

30 ile 34.9 Arası VKE - Şişman (Obez) 1. Sınıf

Bu VKE aralığında kişinin boyuna göre ağırlığı çeşitli hastalıklar için risk oluşturabilecek düzeyde yüksektir. Bu aralıkta olan kişiler şişman ya da 1. sınıf obez olarak tanımlanabilir.

35 ile 44.9 Arası VKE – Şişman (Obez) 2. Sınıf

Ağırlığın boya göre çok fazla olması durumunda VKE bu aralıktadır. Yüksek tansiyon, kalp ve damar hastalıkları gibi kiloyla ilişkili hastalıklar için risk giderek artmaktadır.

45 ve Üzeri VKE – Şişman (Obez) 3. Sınıf:

Boya oranla ciddi derecede fazla kilo göstergesidir. Bu aralık, kiloya bağlı kalp ve damar hastalıkları, omurga ve eklem ağrıları gibi pek çok hastalık için önemli bir risk faktörü oluşturacak derecede bir kiloluluğun göstergesidir. Kişinin hemen bir uzman ve hekim eşliğinde ideal kiloya erişmesi gereklidir.

Yaşa Göre İdeal Vücut Kitle Endeksi

Yetişkinlerde ideal vücut kitle endeksi 20 ila 25 arasında kabul edilmektedir. 20’nin altında ve 25’in üzerindeki değerlerde çeşitli hastalıklara bağlı olarak ölüm riski artmaktadır. Yüksek vücut kitle endeksine sahip kişilerde hipertansiyon, tip 2 diyabet, kalp hastalıkları, kanser, depresyon gibi farklı sağlık problemleri daha sık görülür. Yüksek VKE değerleri aynı zamanda obeziteyle ve vücuttaki yağlanmayla ilişkilidir. Yaş aralığına göre ideal VKE değerleri şu şekildedir:

• • 19-24 yaş: 19-24 VKE
  • 25-34 yaş: 20-25 VKE
  • 35-44 yaş: 21-26 VKE
  • 45-54 yaş: 22-27 VKE
  • 55-64 yaş: 23-28 VKE
  • 65 yaş ve üzeri: 24-29 VKE

Görüldüğü gibi aralıklar yaşla birlikte daha yüksek değerlere çıkar. Bunun sebebi genç yaşlarda metabolizmanın daha hızlı çalışması, ilerleyen yaşlarda ise giderek yavaşlamasıdır. İlerleyen yaşlarda metabolizmanın yavaşlamasına bağlı olarak kilo alımı hızlanmaktadır.

Vücut Kitle Endeksi Kimlerde Kullanılmaz?

Vücut kitle endeksi hesaplanırken kas kitlesinin normalden az veya çok olabileceği durumlar göz önünde bulundurulmalıdır. Böyle durumlarda vücut kitle endeksi farklı yorumlanmalıdır. Bu yöntem toplumun geneli için bir ölçüt olsa da yanlış sonuç verebilecek gruplar olan vücut geliştiriciler, sporcular, yaşlılar, çocuklar ve hamileler için kullanılmaz. Bu gruplarda vücudun sağlıklı olup olmadığı, kişiye özel parametrelerle ölçülerek anlaşılabilir.

Kas miktarı fazla olan sporcularda, kas kitlesinin ağırlığına bağlı olarak vücut kitle endeksi yüksek çıkabilir. Ancak bu durum onların sağlık açısından risk taşıdığı anlamına gelmez. Çocuklarda kas gelişimi tamamlanmadığı için sonuçlar yanıltıcı olabilir. Yaşlılarda ise kas kaybı görüldüğü için sonuçlar yanlış yorumlanabilir. Hamilelik döneminde de vücut kitle endeksi dikkate alınmamalıdır. Hamilelikte sağlıklı bir kilo alım süreci için mutlaka doktora başvurulmalıdır.

Vücut Kitle Endeksi ve Yağ Oranı

Vücut kitle endeksi yağ oranı hakkında fikir verse de net bir sonuç vermediğinden dolayı, çeşitli hastalıklardaki riski hesaplamak için VKE ile birlikte bel çevresi ölçümü yapılır. Bel çevresi genişliği karın bölgesindeki iç yağlanma hakkında bilgi verir. Bu iki ölçüm birlikte yapılarak diyabet ve kalp hastalıkları gibi hastalıkların riskinin belirlenmesinde kullanılır. Bu değerlerin yüksek olmasıyla orantılı olarak sağlık sorunları ve hastalık riski artmaktadır.

İdeal bel çevresi genişliği kadınlarda 80 cm, erkeklerde ise 94 cm veya daha düşük seviyede olmalıdır. Bel çevresi genişliğinin kadınlarda 88 cm, erkeklerde ise 102 cm ve üzeri olması vücuttaki yüksek yağ oranının göstergesi olabilir.

Bel Çevresi Nasıl Ölçülür?

Doğru sonuç almak için bel çevresini uygun bir şekilde ölçmek gerekir. Yemekten hemen sonra ölçüm yapılmışsa bel çevresi olduğundan yüksek çıkacaktır. Bu nedenle aç karnına ölçüm yapmak daha doğru sonuç verir. Kıyafetler de doğruluk payını azaltan faktörlerden biridir. Bu nedenle bel ölçümü vücudu saran ince bir kıyafet üzerinden yapılmalıdır. Daha doğru sonuç almak için ölçüm yapılan bölgenin çıplak olması gerekir. 

Göbek deliğinin hemen üzerinden ve karın içe çekilmeden ölçüm yapmak doğru sonuç almak için önemli kriterlerdir.