Hormonlar vücudu oluşturan tüm dokuların fonksiyonlarını denetleyen ve düzenleyen önemli moleküllerdir. Hormon kan seviyelerinde çeşitli nedenlerle aksaklıkların yaşanması halinde çeşitli sağlık problemleri ortaya çıkabilir ve kişilerin yaşam kalitesi olumsuz etkilenebilir. Kadın fizyolojisi için önemli görevler üstlenen testosteron hormonunun düşük seviyelerde seyretmesi de bu durumlardan biridir.
Kadınlarda Testosteron Düşüklüğü Nedir?
Testosteron, ağırlıklı olarak erkeklerde önemli görevler üstlenmekle birlikte kadınlarda da çeşitli fizyolojik fonksiyonların düzenlenmesinde görev alan önemli bir eşey hormonudur. Testosteron hem erkeklerde hem de kadınlarda eşey dokularının yanında, böbreküstü bezlerinden üretilen ve başta üreme sistemi olmak üzere, tüm vücutta etki gösteren bir hormondur. Testosteron hormonun kan düzeyinin normalden fazla veya az olması halinde kadın vücudu doğrudan etkilenebilir, çeşitli sağlık problemleri baş gösterir.
Testosteron hormonu önemli görevler üstlenir. Testosteronun kadın vücudundaki fonksiyonları aşağıdaki gibi özetlenebilir:
- Cinsel dürtü ve libidonun sağlanması
- Cinsel hazzın artırılması
- Yumurta hücrelerinin olgunlaşması sürecinde üreme fonksiyonlarının düzenlenmesi
- Kas kütlesinin artırılması ve kas dokularının düzenlenmesi
- Kemik iliğinden kan hücrelerinin üretiminin artırılması
- Metabolizmanın hızlandırılması
Kadınlarda çeşitli nedenlerle testosteronun kan düzeyinde azalma yaşanması halinde, yukarıda özetlenen fonksiyonlarda aksaklıklar meydana gelerek çeşitli klinik belirtiler ortaya çıkabilir. Bu belirtiler doğrudan ciddi bir sağlık problemi oluşturmasa da yaşam kalitesini önemli ölçüde olumsuz etkileyebilir.
Kadınlarda Testosteron Düşüklüğü Neden Olur?
Kadınlarda testosteron hormonu başlıca yumurtalıklar, böbreküstü bezleri ve çevre yağ dokularından üretilir. Bu dokuları ilgilendiren belirli durumlar veya sağlık sorunlarının varlığında testosteron hormonu üretimi azalır ve kan düzeyinde düşüklük meydana gelebilir. Bu bakımdan aşağıdaki koşullarda kadınlarda testosteron düşüklüğü ortaya çıkabilir:
- Menopoz: Yumurtalıkların üreme fonksiyonları ve hormon üretimi açısından yetersizliği durumunda menopozdan söz edilir. Menopoz özellikleri ileri yaşla birlikte kadın fizyolojisinde doğal bir süreç olarak kabul edilir. Ancak bazı sağlık sorunlarının varlığında erken yaşta da ortaya çıkabilir. Menopoz gelişmesi durumunda kadın eşey hormonları olan östrojen ve progesteronla birlikte testosteron üretimi de azalacağından buna bağlı belirtiler görülebilir.
- İleri yaş: Yaşla birlikte dokuların fonksiyonlarında aksaklıklar veya çeşitli düzeylerde fonksiyon kaybı meydana gelebilir. Bu nedenle menopoz öncesi dönemde de ileri yaşla birlikte testosteron düşüklüğü gelişebilir.
- Genetik: Kadınlarda bazı genetik faktörlerin etkisiyle doğuştan testosteron üretimi sınırlı olabilir. Bunun yanında testosteronun etkisiyle ortaya çıkan mekanizmaların etkinliği kişiden kişiye değişiklik arz edebilir.
- Cerrahi: Yumurtalıkların çeşitli nedenlerle cerrahi olarak çıkarılması halinde testosteron üretimi aksayacağından kan düzeyinde düşüklük gelişebilir.
- Adrenal yetmezlik: Böbreküstü bezlerini etkileyen bazı hastalıkların etkisiyle hormon üretim fonksiyonundaki aksaklıklar testosteron düşüklüğüyle sonuçlanabilir.
- Hipofiz hastalıkları: Hipofiz bezi vücudumuzda yer alan tüm hormon sisteminin yöneticisi ve düzenleyicisi konumundadır. Bu nedenle hipofiz bezini olumsuz etkileyen sağlık problemlerinin seyrinde dolaylı yoldan endokrin sisteminin tüm dokuları da negatif etkilenebilir ve hormon seviyelerinde düşüklük görülebilir.
- İlaç tedavisi: Hormon türevi bazı ilaçların yan etkisi nedeniyle yumurtalıklardan veya böbreküstü bezlerinden hormon üretiminde aksaklıklar yaşanabilir.
Kadınlarda Testosteron Düşüklüğünün Belirtileri Nelerdir?
Testosteronun tüm vücut üzerinde çeşitli düzeylerde etkileri olduğundan, testosteron düşüklüğü durumunda farklı vücut sistemlerinin etkilenebilmesi ve buna bağlı klinik belirtilerin gelişmesi mümkündür. Bununla birlikte testosteron, kadınlarda etki gösteren temel hormonlardan olmadığından, testosteron düşüklüğüne bağlı görülen belirtiler belli belirsiz ortaya çıkabilir veya fark edilmeyebilir. Bu nedenle testosteron düşüklüğünün tespit edilmesi kadınlarda daha zor olabilir ve buna bağlı tanı konması gecikebilir.
Kadınlarda testosteron düşüklüğüne bağlı olarak aşağıdakiler gözlemlenebilir:
- Cinsel isteksizlik, cinsel dürtüde azalma veya libido azlığı
- Cinsel ilişkiden zevk alamama veya cinsel tatminsizlik
- Halsizlik, yorgunluk
- Depresif duygu durumu, genel isteksizlik, mutsuzluk
- Kas güçsüzlüğü, kaslarda yorgunluk hissi
- Uyku bozuklukları
- Adet düzensizlikleri
- Vajinal kuruluk
- Kilo alımı
- Kemik erimesi, kemik güçsüzlüğü
- Kısırlık
Kadınlarda Testosteron Düşüklüğü Tanısı Nasıl Konur?
Kadınlarda testosteronun kan düzeyleri ile klinik belirtiler arasında ilişkiye dair çalışmalar henüz yeterli düzeye ulaşmamıştır. Kadınlarda testosteron düşüklüğünde görülen klinik belirtilere yol açan farklı sağlık sorunları da bulunduğundan, testosteron seviyesinin bu duruma katkısının ne ölçüde olduğuna dair yeterli klinik veri henüz elde edilmemiştir. Bu konuda yapılan çalışmaların artmasıyla testosteronun kadınlardaki önemi daha iyi anlaşılacaktır.
Klinikte testosterona dair sağlık sorunlarının tespit edilmesinde sıklıkla kan tetkiklerinden yararlanılır. Hastanın öyküsü ve fizik muayene incelemesinin ardından klinik şüphe varlığında hastadan tam kan sayımı, biyokimya incelemesi gibi rutin tetkiklerin yanında, hormon düzeylerinin incelenmesi planlanabilir. Testosteron hormonu vücutta endokrin sistemin düzenlenmesinde görevli diğer hormonların seviyeleriyle ilişkili olduğundan, kan tetkiklerinde testosteron düzeyinin yanında FSH, LH, TSH gibi diğer hormonların da düzeyleri incelenmelidir.
Kan tetkiklerinin yanında altta yatan nedenin tespit edilmesin dair yumurtalıkların ve böbreküstü bezlerin anatomik incelenmesine olanak veren ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi ve manyetik rezonans (MR) görüntüleme yöntemlerinden de yararlanılması gerekebilir.
Kadınlarda Testosteron Düşüklüğünün Tedavisinde Neler Yapılır?
Kadınlarda testosteron düşüklüğüne dair yapılan klinik çalışmalar henüz yeterliliğe ulaşmadığından hastalığın tanı ve tedavisine yönelik uygulanan rutin bir uygulama konusunda birliğe varılamamıştır. Testosteron düşüklüğüne bağlı görülen belirtilerin teşhis edilmesi ve tedavisinde hastalara yaklaşım altta yatan diğer nedenlere göre klinisyen kararıyla şekillenir.
Klinik belirtilerin testosteron düşüklüğüne bağlı olarak geliştiği tespit edilen hastalarda hekim, testosteron içeriğe sahip östrojen replasman tedavisi başlayabilir. Östrojen ve testosteron kombine formlarını içeren bu medikal tedaviyle hormon düzeyleri artırılabilir. Fakat testosteronun normalden fazla olması halinde kadınlarda ciddi yan etkilere yol açması nedeniyle kullanımı sınırlıdır. Dahası testosteronun neden olabileceği istenmeyen etkileri nedeniyle çoğu hekim tedavide testosteron kullanımından kaçınabilmektedir.
Testosteron kullanımına bağlı aşağıdaki yan etkiler kadınlarda gözlenebilir:
- Akne oluşumu, cildin yağlanması
- Erkek tipi saç kaybı
- Vücutta ve yüzde tüylenmede artış
- Seste kalınlaşma
- Genital bölgede değişiklikler, klitoriste büyüme
Testosteron düşüklüğüne bağlı gelişen belirtilerin giderilmesinde genellikle alternatif tedavi yöntemlerinden faydalanılır. Bu tedaviler arasında cinsel terapi, stres yönetimi, psikiyatrik tedavi yöntemleri, beslenme alışkanlığının düzenlenmesi, yaşam tarzı değişiklikleri, hormon replasman tedavisi, kemik erimesine yönelik ilaç tedavileri sıralanabilir.
Kadınlarda Testosteron Düşüklüğü Nedir? Belirtileri & Teşhisi Hakkında Sık Sorulan Sorular
Cinsel isteksizlik, cinsel ilişkiden zevk alamama, halsizlik, depresif duygu hali, kaslarda yorgunluk, uyku bozukluğu, adet düzensizliği, vajinal kuruluk, kilo alımı, kemik erişmesi ve kısırlık görülebilir.
