Gözlük Numaraları Ne Anlama Gelir?

Gözlük reçeteleri üzerinde birçok terim, sayı ve sembol bulunur. Bunların ne anlama geldiğini anlamak ilk bakışta zor olabilir. Kısaltmaları ve gözlük numaralarının nasıl belirlendiğini öğrenmek reçeteyi okumaya yardımcı olur. Bununla birlikte reçetelerde bulunan her terim, sayı ve sembol evrenseldir. Bu sayede bir gözlük reçetesi dünyanın her yerinde rahatlıkla okunabilir.

Gözlük Numarası Nedir?

Gözlük numarası temelde görüşün ne kadar düzeltilmeye ihtiyacı olduğunu ifade eder. Sayı ne kadar yüksekse hastanın görüşünün düzeltilmeye o kadar çok ihtiyacı vardır. Hipermetrop, miyop ve astigmat gibi görme sorunlarının derecesi gözlük numaralarıyla gösterilir. En düşük görme bozukluğu 0.50 olarak değerlendirilir ve numaralar 0.25’in katları şeklinde (0.75, 1.00, 1.25…) artar. Diğer bir deyişle görme problemi ilerledikçe gözlük numarası da 0.25 kat artar.

Gözlük Reçetesi Nasıl Okunur?

Gözlük reçetelerinde bulunan kısaltmaların anlamını bilmek gözlük reçetesinin okunmasına yardımcı olur.

• Sayılar: Başında + bulunan sayılar hipermetrop ile ilgilidir. +1.50 gibi sayılar, hastanın yakını görüşünü düzeltmek için gereken lens gücünü belirtir. Başında – bulunan sayılar ise miyop ile ilgilidir. –0.75 gibi negatif sayılar, hastanın uzak görüşünü düzeltmek için ihtiyaç duyulan lens gücünü ifade eder. Bir sayının başında + veya – olduğu fark etmeksizin daha büyük bir sayı daha güçlü bir lens ihtiyacı anlamına gelir.
• OS ve OD: Gözlük reçetelerinde bulunan OS ve OD sağ ve sol gözü ifade eden kısaltmalardır. OS, Latince oculus sinister anlamına gelir ve sol göze işaret eder. OD ise Latince oculus dexter teriminin kısaltmasıdır ve sağ gözü ifade eder.
• SPH (Sphere): SPH ya da sphere, küresel anlamına gelir. Tüm gözü etkileyen ve görüşün düzeltilmesi için gereken lens gücünü anlatır. Yakın ve uzak görüşle ilgili bozukluklar SPH ile gösterilir. SPH numarası iki gözde aynı olabileceği gibi farklı da olabilir.
• CYL (Cylinder): CYL ya da cylinder, silindir anlamına gelir. CYL astigmatı olan kişilerin reçetesinde bulunur ve gözdeki astigmatın derecesini belirtir. Sağlıklı bir kornea, küre şeklindedir. Ancak astigmatı olan kişilerin kornası tam bir küresel şekle sahip değildir. CYL değerinin 0.50 gibi düşük bir sayı olması korneanın şekil bozukluğunun az olduğunu ve astigmatın derecesinin düşük olduğunu gösterirken 4.00 gibi yüksek bir değer ise şekil bozukluğunun fazla, astigmat derecesinin de yüksek olduğu anlamına gelir. Diğer bir deyişle astigmatın düzeltilmesi için gereken lens gücü burada gösterilir. CYL, iki gözde de aynıdır.
• ADD (Addition): ADD ya da addition, addisyon anlamına gelir. Bazı kişiler yakın görme ve okuma için ek bir lense ihtiyaç duyabilir. Yaşa bağlı olarak görülen presbiyopi için gereken lens gücü ADD ile ifade edilir. ADD numarası genellikle her iki göz için de aynıdır.
• AXS/X (Axis): AXS veya X, axis kelimesinin kısaltılmasıdır ve eksen anlamına gelir. Gözde odaklanmayı sağlayan noktayı belirtir. 0 ila 180 arasında bir sayıyla gösteren AXS, astigmatı olan hastaların astigmat düzeltmesini sağlayan lensin mercekte nereye koyulacağını ifade eder. Diğer bir deyişle gözdeki bozukluğun derecesini gösteren bir sayı değildir, yalnızca optisyenin gözlüğü hazırlarken kullandığı bir değerdir.
• PRISM: Prizma anlamına gelen PRISM, yalnızca şaşılığı olan hastaların gözlük reçetelerinde bulunan bir değerdir. Şaşılığı olan hastaların gözleri aynı anda tek bir yere odaklanamadığından çift görme gibi sorunlar oluşur. PRISM değeri sayesinde gözlük merceğindeki görüntü belirli bir yöne kaydırılır. Böylece gözlük camları görüntüyü düzeltirken hastanın yaşadığı çift ya da bulanık görme, gözlerde sulanma, baş ve göz ağrısı gibi şikayetlerin de giderilmesi sağlanır. Eğer gözlük reçetesinde PRISM değeri varsa bu lensin gözlük camında koyulacağı yer de BASE ile gösterilir.

Gözlük Numarası Hangi Durumlarda Değişir?

Gözlük numaralarının değişmesinin ana nedeni gözlerin değişmesidir. Bu değişiklikler genellikle bir hastalıktan kaynaklanmaz. Örneğin çocuklarda 7 yaşına kadar iki gözünü aynı anda bir yere odaklama becerisi tam olarak gelişmez. Çocuk büyüdükçe gözleri de gelişir. Bu nedenle özellikle gözlük kullanan çocukların düzenli göz muayenesi olması büyük önem taşır.

Bununla birlikte yetişkinlerin gözleri daha yavaş da olsa değişmeye devam eder. Görme yaşlanmanın bir sonucu olarak kötüleşmez ancak yaş ilerledikçe göz sorunları ve hastalıkları açısından risk artar. İlerleyen yaş şu görme sorunları için riski artırır:

• Yaşa bağlı makula dejenerasyonu: Özellikle 65 yaş ve üstünde körlüğün önde gelen nedenidir.
• Glokom: Göz tansiyonu olarak da bilinen glokom, tedavi edilmediğinde kalıcı körlüğe neden olabilir.
• Diyabetik retinopati: Diyabetle ilişkili olan bu hastalıkta diyabet kontrol altına alınmadığı takdirde körlüğe sebep olabilir.
• Katarakt: İlerleyen yaşla en sık görülen göz hastalıklarından biri olan katarakt, ciddi görme kaybına yol açabilir.

Yaşa bağlı olarak en sık görülen görme problemi presbiyopidir. Presbiyopi, göz merceğinin yaş nedeniyle esnekliğinin azalması ve sert hale gelmesidir. Yaşlandıkça gözbebeklerinin büyüyüp küçülmesini kontrol eden kaslar zayıflar ve bunun sonucunda gözler ışık değişikliklerine uyum sağlamakta zorlanır. Gözbebekleri küçülmeye yatkın olduğundan özellikle gece araba sürmek gibi düşük ışık koşullarında yapılan aktiviteler de zorlaşmaya başlar. Göz sağlığının kötüye gitmesinin önüne geçmek için sağlıklı beslenme ve düzenli egzersize ek olarak şunlar yapılabilir:

• Dışarıdayken özellikle güneş ışığının altında güneş gözlüğü ve kenarlı bir şapka takılmalıdır.
• Spor esnasında, elektrikli aletler kullanırken ya da kimyasallarla çalışırken koruyucu gözlük takılmalıdır.
• Tansiyon yüksekliğine ve diyabete karşı tedbir alınmalıdır.

Gözlük Numarasını Korumak ve Görüşü İyileştirmek İçin Neler Yapılabilir?

Gözlük numarasının ilerlemesinin önüne geçmek ve görüşü iyileştirmek için alınacak bazı tedbirler vardır. Bunlardan ilki düzenli olarak göz muayenesi yaptırmaktır. Böylece olası bir sorun erken teşhis edilerek tedaviye başlanabilir. Eğer kontakt lens kullanılıyorsa dikkatli bir şekilde kullanılarak gözlerin korunması sağlanmalıdır. Bilgisayar ve telefon gibi cihazlarla geçirilen süre azaltılmalı ya da ekran başında vakit geçirilirken mola verilmelidir.

Bazı durumlar göz hastalıkları riskini artırdığından dolayı bu durumlarda göz sağlığının korunması için daha çok dikkat edilmesi gerekir:

• Diyabet: Görme kaybının önlenebilir nedenlerinden biri diyabettir. Yüksek kan şekeri, retinada hasara neden olabilir.
• Yüksek tansiyon: Yüksek tansiyon da diyabet gibi retinaya zarar verebilir.
• Ailede göz hastalıkları öyküsü: Bazı görme sorunları genetikle ilişkilendirildiğinden dolayı ailede göz hastalıkları öyküsü olması durumunda göz sağlığının korunmasına daha çok dikkat etmelidir.

Gözlük Kullananlar Ne Sıklıkla Göz Muayenesi Olmalı?

Gözlük numaraları zaman içinde değişebilir. Herhangi bir sorun yaşanmaması adına düzenli göz muayenesi yaptırmak önemlidir. Bir görme problemi nedeniyle gözlük kullanan 19-40 yaş arasındaki kişiler yılda en az iki kere göz muayenesi olmalıdır. 40 yaşından büyük yetişkinler ise yılda bir kez muayene olmalıdır. Bununla birlikte görüşte herhangi bir değişiklik fark edilirse mutlaka doktora gidilmelidir. Düzenli yapılan göz muayeneleri sayesinde glokom gibi erken teşhis ile kontrol altına alınabilen göz rahatsızlıklarının tespit edilmesi kolaylaşır.