Dansite Nedir, Nasıl Ölçülür?

İdrar testi, kişinin sağlığının kontrol edilmesini sağlayan ağrısız bir tetkik yöntemidir. İdrar tahlili aracılığıyla incelenen bir değer de idrar dansitesi veya diğer adıyla idrar özgül ağırlığıdır. Dansite, böbreklerin fonksiyonunun değerlendirilmesine olanak tanır. İdrarın konsantrasyonundan yola çıkılarak böbreklerin sağlıklı bir şekilde çalışıp çalışmadığı tespit edilebilir.

İdrar, çözünen maddeler veya çözünebilen partiküller içerir. Bu maddeler ve partiküllerin idrarda bulunmaması idrarın özgül ağırlığının suya eşit olması anlamına gelir. Diğer bir deyişle idrar özgül ağırlığı, idrarda suya kıyasla ne kadar partikül olduğunu ölçmeye yarayan bir değerdir. Partikül sayısı yükseldikçe idrar dansitesi de yükselir. Dolayısıyla daha fazla partikül, daha yoğun idrar ve daha yüksek dansite demektir.

Dansite (SG), bir kişinin böbreklerinin ne kadar iyi çalıştığını gösterebileceği gibi vücudun sıvı dengesini bozan bir duruma da işaret edebilir. İdrar konsantrasyonu bir sağlık sorununun teşhis edilmesini sağlamasa da böbrek yetmezliğinden dehidrasyona kadar altta yatan sağlık sorunlarının tespit edilmesine yardımcı olabilir.

Dansite Nasıl Ölçülür?

Böbrekler, tüketilen yiyecek ve içeceklerin içindeki iyonlar ile besin maddelerini vücuda geri verirken atıklar ve fazla iyonları da idrar yoluyla dışarı atar. Normalde idrarın rengi sarı tonlarında olsa da enfeksiyonlar, yetersiz ya da aşırı sıvı alımı, belirli gıdalar veya ilaçlar nedeniyle renkte değişiklikler olabilir. İdrarın rengi, idrarın ne kadar konsantre olduğunu gösterir.

Dansite, hastadan alınan idrar örneği ile tespit edilir. Alınan örnek incelenerek böbreklerin fonksiyonu değerlendirilir. Test sonucuyla hastanın böbreklerinin düzgün çalışıp çalışmadığının yanı sıra bir böbrek rahatsızlığından şüphelenilmesi halinde teşhisin doğrulanması veya şüphelenilen sağlık sorununun ekarte edilmesi için ek tanısal testler de yapılır.

Dansite Neden Ölçülür?

Dansite, vücudun su dengesini ve idrar konsantrasyonunun değerlendirilmesine yardımcı olur. İdrar özgül ağırlık testi esas olarak böbreğin idrarı konsantre etme ve seyreltme yeteneğinin görülmesi amacıyla kullanılır. Bu sayede idrar yollarındaki birtakım bozukluklar ya da hastalıkların teşhis edilmesi mümkün olur. Rutin kontrollerin bir parçası olarak veya aşağıdaki durumların teşhisi ya da izlenmesi için idrar dansitesi ölçülebilir:

• İdrar yolu enfeksiyonu
• Dehidrasyon ya da aşırı hidrasyon
• Böbrek enfeksiyonu
• Böbrek yetmezliği
• Sodyum seviyelerinde değişimler
• Diyabet
• Kalp yetmezliği
• Şok

İdrar Dansite Testi Nasıl Yapılır?

İdrar dansitesinin ölçülmesi için testten 12 ila 14 saat öncesine kadar sıvı alımının sınırlandırılması gerekebilir. Bununla birlikte hastadan test sonuçlarını etkileyebilecek bir ilaç kullanılıyorsa geçici olarak bırakılması istenebilir. Bu nedenle test öncesinde kullanılan tüm ilaçlar bildirilmeli ve aksi belirtilmeden herhangi bir ilaç bırakılmamalıdır. Ek olarak şu durumlar da test sonuçlarını etkileyebilir:

• Yakın zamanda bir ameliyat için herhangi bir tür anestezi alınması
• Yakın zamanda BT veya MR taraması gibi bir görüntüleme testi için intravenöz boya alınması
• Yakın zamanda kullanılan bitkiler ya da doğal ilaçlar

Böbreklerin olası bir sorunu ne kadar iyi çözdüğünün görülmesi için hastadan bir gün içinde birden fazla örnek alınabilir. Alınan örneklerin cilt yüzeyindeki bakterilerle kirlenmesinin önlenmesi amacıyla hastadan “temiz yakalama” numunesi alması istenebilir. Temiz yakalama numunesi için şu adımlar takip edilmelidir:

• İlk olarak eller yıkanmalı ve yıkama sonrasında kabın sadece dış kısmına dokunularak kap kullanıma hazır hale getirilmelidir.
• Üretral bölge temizlenerek daha sonra idrar yapılır. İdrar yapılırken kap akıntının altında tutulur.
• Yeterli örnek alındıktan sonra kabın yine sadece dış kısmına dokunularak kapak sıkıca yerine takılır.
• Eller tekrar yıkanarak alınan örnek laboratuvara teslim edilir.

Dansite İçin Normal Değer Aralığı Nedir?

İdrar dansitesi için normal değerler 1005 ila 1030 arasıdır. İdrar özgül ağırlığının 1010 üzerinde olması hafif dehidrasyonun bir belirtisi olabilir. Bununla birlikte sayı ne kadar yüksekse hasta o kadar çok susuz kalmış olabilir. Ancak dansite değeri için kesin olarak düşük, kabul edilebilir veya yüksek değerler yoktur. Bunun nedeni idrarın bileşimini pek çok faktörün etkilemesidir. İdrara özgü yoğunluk, sağlığın yalnızca bir ölçüsüdür.

Dansite testi sonuçlarında olağan dışı bir durum görülmesi halinde altta yatan bir nedene bağlı olarak idrar değişikliği olup olmadığının belirlenmesi gerekir. Bu amaçla hastaya daha fazla test yapılabilir. Yapılan ek testler, doğru tanı koyulmasına yardımcı olur. Ek idrar testleri şunları içerebilir:

• İdrar kültürü
• İdrar ozmolalitesi
• İdrar pH'ı
• Keton testi

İdrar Dansite Düşüklüğü Neden Olur?

Düşük idrar dansitesi idrarın çok seyrelmiş olduğu anlamına gelir. Başka bir deyişle idrar özgül ağırlığı düşükse kişi çok fazla sıvı tüketiyor veya sık susamasına neden olan bir durum olabilir. İdrar dansitesinin düşüklüğü şu nedenlere bağlı olarak gelişebilir:

• Böbrek tübül hücrelerinde hasar (renal tübüler nekroz)
• Böbrek yetmezliği
• Şiddetli böbrek enfeksiyonu (piyelonefrit)
• Yalancı diyabet hastalığı
• Aşırı su tüketimi
• İdrar söktürücü ilaç kullanımı
• Kandaki düşük sodyum seviyesi

Sodyum eksikliği (hiponatremi) bu durumların bazılarından kaynaklı olarak görülebilir. Bir kişide hiponatremi varsa vücuttaki sodyum seviyeleri çok düşüktür veya sıvı çok yüksektir.

İdrar Dansite Yüksekliği Neden Olur?

İdrar dansite yüksekliği, idrar konsantrasyonunun çok yüksek olduğunu gösterir. Bu durum, dehidrasyonun bir belirtisi olarak ortaya çıkabileceğinden dolayı hastaya daha fazla su tüketmesi tavsiye edilebilir. Buna ek olarak idrar konsantrasyonunun yükselmesi şu nedenlerden de kaynaklanabilir:

• Böbreküstü bezlerinin yeterli hormon üretmemesi (Addison hastalığı gibi)
• Böbrek arterinin daralması (renal arter stenozu)
• Vücut sıvılarının kaybı (dehidrasyon)
• Kandaki yüksek sodyum seviyesi
• Uygunsuz ADH salgılanması sendromu (SIADH)
• Kalp yetmezliği
• Şok

İdrardaki bazı maddelerin seviyelerinin yüksek olması da yüksek dansiteye neden olabilir. Glikoz, proteinler, kırmızı veya beyaz kan hücrelerinin idrarda yüksek seviyede bulunması idrarın özgül ağırlığını artırır.

İdrar Dansite Değeri Nasıl Düzenlenir?

İdrar dansitesinin düşük olması hastanın çok fazla sıvı tüketmesine neden olan ya da böbrek fonksiyonlarını etkileyen bir sağlık durumu sonucu ortaya çıkabilir. Bu durumda dansiteyi yükseltmek için hastanın diğer semptomları ve aşırı miktarda sıvı tüketip tüketmediği öğrenilir. Sorunun nedeninin belirlenmesi için farklı ek testler de yapılabilir. Altta yatan nedenin tespit edilmesi dansite değerinin normalleşmesine yardımcı olur.

İdrar dansitesinin yüksek olması halinde yine durumun nedeni tespit edilerek uygun tedavi yöntemi seçilir. Eğer ishal ya da şok gibi bir başka neden söz konusu ise gerekli tedavi uygulandığında dansite normal değerine düşer. Dehidrasyondan kaynaklı olarak idrar özgül ağırlığı yüksek olduğunda hastaya daha fazla su içmesi, çorba gibi sıvı yiyecekler tüketmesi veya ağız yoluyla sıvı alınamıyorsa damardan sıvı takviyesi yapılması önerilebilir.