Tıp alanındaki gelişmeler sayesinde, alerjik hastalıkların türleri daha iyi anlaşılmaya başlanmıştır. Toplumda oldukça sık görülen alerjik rahatsızlıklar, kişilerin günlük hayat kalitesini ciddi anlamda olumsuz etkileyen sağlık sorunlarının başında gelir. Bu alerjik hastalıklardan biri, saman nezlesi olarak da bilinen alerjik rinittir.
Saman Nezlesi Nedir?
Saman nezlesi veya alerjik rinit; özellikle solunum yoluyla vücuda giren çeşitli alerjik maddelere karşı duyarlı hâle gelen kişilerde, vücudun reaksiyon göstermesiyle oluşur. Hastalık, burun ve genizde gelişen çeşitli semptomlarla seyreder. Toplumda oldukça sık görülen saman nezlesi, burun iç duvarını döşeyen mukoza dokusunun tahriş olması ve iltihaplanması (enflamasyonu) ile karakterizedir.
Alerji, bağışıklık sisteminin yabancı bir maddeye karşı reaksiyon göstermesi hâlidir. Alerjen maddeler, sağlıklı kişilerde vücutta belirgin bir hastalığa yol açmaz; alerjik kişilerde ise bağışıklık sistemi bu maddeleri tehdit olarak algılar ve antikor adı verilen, bağışıklık sağlayan proteinleri üretir. Antikorlar aynı maddeye tekrar maruz kaldıklarında, bazı hormon ve biyokimyasal maddelerin vücutta üretilmesini uyararak alerjik belirtilerin ortaya çıkmasına neden olur.
Alerjik rinitte alerjen maddeler solunum yoluyla vücuda girdiğinden, vücuttaki ilk temas noktası burun boşluğunda yer alan mukozadır. Alerjik bünyeye sahip kişilerde, burun mukozasında yer alan bağışıklık elemanları alerjik reaksiyon geliştirerek bu bölgede belirgin hissedilen klinik belirtilere yol açar.
Saman Nezlesi Neden Olur?
Alerjinin neden ortaya çıktığı tam olarak bilinmese de yapılan araştırmalar, bazı özelliklere sahip kişilerde çeşitli maddelere alerjik reaksiyon gelişebildiğini göstermiştir. Özellikle genetik faktörler, saman nezlesinin gelişmesinde risk faktörü olarak kabul edilir.
Alerjik bünyeye sahip kişilerin; polen, çiçek tozu, küf, hayvan tüyü, parfüm veya sigara dumanı gibi çeşitli maddelere maruz kalması durumunda saman nezlesi belirtileri ortaya çıkabilir. Bazı etkenlerin varlığında saman nezlesinin belirtileri daha da şiddetlenebilir. Bu etkenler arasında hava kirliliği, rüzgâr, parfüm ve deodorant kullanımı, ortam sıcaklığı ve neminde değişiklik yaşanması sayılabilir.
Saman nezlesinin ortaya çıkma zamanı ve şiddeti, ilgili alerjen maddenin ortamda bulunma yoğunluğuyla yakın ilişkilidir. Bu doğrultuda, yılın belirli zamanlarında havaya karışan maddelere bağlı olarak; ağaç polenlerine alerjik olanlar erken bahar aylarında, çimen alerjisi olanlar baharın son dönemi ile yaz aylarında; toz, küf ile ev hayvanlarına alerjisi olanlar ise yıl boyu saman nezlesi semptomları gösterebilir.
Saman Nezlesi Belirtileri Nelerdir?
Saman nezlesinde izlenen semptomlar, soğuk algınlığı veya sinüzit semptomlarına benzer olabilir. Ancak, bu hastalıkların aksine saman nezlesi herhangi bir enfeksiyondan kaynaklı değildir. Alerjik rinit seyrinde aşağıdaki belirtiler sıklıkla izlenir:
• Burun ve geniz akıntısı
• Gözlerde yaşarma
• Hapşırma ve öksürük
• Damakta kaşınma hissi
• Koku duyusunda azalma
• Hâlsizlik, yorgunluk
• Göz altı bölgesinde renk değişiklikleri ve koyulaşma
• Baş ağrısı ve boğaz ağrısı
• Özellikle yatar pozisyonda kuru kesik öksürük
Bu belirtiler, özellikle uyku kalitesi veya solunum rahatlığı gibi önemli konularda ciddi sorunlara yol açabilir. Burun mukozasının uzun süre alerjik reaksiyona maruz kalması sonucunda bu bölgedeki salgı miktarı artar. Artan salgı, geniz akıntısı oluşması sebebiyle boğaz ağrısı ve pozisyona bağlı kuru kesik öksürüğe yol açabilirken; orta kulak ve sinüs boşluk ağızlarını ödemlendirerek buralarda da iltihaplanmanın önünü açabilir.
Saman Nezlesi Tanısı Nasıl Konur?
Saman nezlesi üst solunum yollarında görülebilen farklı hastalıklarla benzer semptomlara yol açtığından, uzman bir hekim tarafından değerlendirme sonrası tanının konulması doğru ve etkili bir tedavinin planlanması açısından oldukça önemlidir.
Alerjik rinit tanısı genellikle sadece klinik inceleme ile konulabilir. Alerjiye yönelik testler sayesinde hastaların hangi alerjenlere karşı duyarlı olduğu da tespit edilebilir. Bu sayede, günlük yaşamda alerjenlerle olan temas azaltılarak semptomlar kontrol altına alınabilir.
Saman Nezlesi Tedavisinde Neler Yapılır?
Alerjik rinitin kesin bir tedavisi bulunmamaktadır. Bununla birlikte, uygulanan çeşitli tedavi yöntemleri sayesinde hastalığın belirtileri kontrol altına alınabilmektedir. Hastanın tedaviyle birlikte uygulayacağı çeşitli yaşam tarzı değişiklikleri, hayat kalitesinin artırılması adına oldukça faydalıdır. Bu bakımdan, saman nezlesinin tedavisinde aşağıdaki uygulamalar yapılabilir:
• Semptomların ortaya çıktığı ya da şiddetlendiği dönemlerin ve ortamların doğru olarak belirlenmesi gerekir. Bu dönemlerde alerjenlerin bulunduğu ortamlardan uzak durulmalı, odalar iyi havalandırılmalı, el temizliğine önem verilmelidir.
• Burun bölgesindeki semptomlarının giderilmesi adına özel burun yıkama solüsyonlarından yararlanılabilir.
• İlaç tedavisi olarak burun içine uygulanan kortikosteroid ve veya antihistaminik içerikli spreyler, nazal dekonjestanlar, ağızdan alınan antihistaminikler, lökotrien reseptör antagonistleri ve veya mast hücre stabilizatörü tabletler; göz bölgesindeki rahatsızlıklar için yine steroid ve veya antihistaminik damlalar reçete edilmektedir.
• Saman nezlesi belirtileri yaşam tarzı değişiklikleri ve ilaç tedavisi ile kontrol altına alınamayan hastalarda immünoterapi uygulanabilir. Bu yöntemde amaç, günlük dozlar hâlinde vücuda az miktarda verilen alerjen maddeler sayesinde, vücudun alerjen maddeye karşı duyarsızlaşması ve alerjik reaksiyon göstermeyi durdurmasıdır.
