Çoğu insan Ramazan ayında oruç tuttuklarında mide bulantısı ile karşılaşır. Bu, özellikle Ramazan'ın ilk birkaç gününde; vücut gıda türü ve alımında ve beslenme rutininde meydana gelen değişikliğe alışana kadar yaygın olarak görülür. Ramazan ayında ara sıra mide bulantısı nöbetleri geçirilmesi beklenen bir durumdur. Bu durum, tamamen önlenemese de doğru yöntemlerle yönetilebilir. Dengeli bir beslenme düzeni; mide bulantısı, dehidrasyon ve kabızlık gibi risk faktörlerini en aza indirmenin sağlıklı ve farmakolojik olmayan bir yoludur. Sağlıklı beslenmek, mide bulantısını gidermenin yanı sıra daha iyi güçle oruç tutulmasına ve daha az enerji kaybına yardımcı olabilir.
Oruçluyken Mide Bulantısı Neden Olur?
Oruç sırasında beslenme düzeni, sıvı alımı, uyku ve uyanma saatleri değişir. Bu da vücutta fizyolojik, biyokimyasal ve metabolik değişikliklere neden olur. Bu değişikliklere uyum, ay boyunca tüketilen yiyecek ve içeceklerin türüne ve miktarına bağlıdır.
Dehidrasyon
Mide bulantısı genellikle çok susuz kalındığı için ortaya çıkar. Dehidrasyon olarak da bilinen bu durum; yüksek ya da düşük tansiyon, kalp çarpıntısı, düzensiz kalp ritmi, vücutta artan toksinler, eklemlerdeki yağlanma eksikliğinden kaynaklanan eklem ağrısı, mide bulantısı ve çok daha fazlası dahil olmak üzere pek çok sağlık sorununa neden olabilir. Bunun nedeni, vücutta elektrolitlerin tükenmesi ya da kandaki keton cisimlerinin (yağ yakılarak üretilen yakıt kaynağı) konsantrasyonunun çok fazla yükselmesidir.
Hipoglisemi
Kan şekeri seviyesinin çok düşük olması anlamına gelen hipoglisemi de mide bulantısının nedeni olabilir. Glikoz, vücudun ana yakıt kaynağı; karbonhidratlar ise beslenmedeki ana glikoz kaynağıdır. Patates, kepekli tahıllar, pirinç ve meyve gibi gıdalar bunlar arasında bulunur. Sabahları açlık kan şekerinin 70-99 mg/dL arasında olması gerekir. Kan şekerinin bu değerin altında kalması, sağlıksız kabul edilir.
Bu durum, özellikle Ramazan’ın ilk günlerinde, çok düşük kan şekeri seviyeleri nedeniyle görülebilir. Mide bulantısının yanı sıra baş ağrısına, kalp atış hızında artışa ve baş dönmesine neden olabilir. Genellikle diyabet ile ilişkilendirilse de Ramazan ayında gün içinde öğünlerin atlanması nedeniyle de ortaya çıkabilir.
Herhangi bir yiyecek tüketildiğinde vücut önce karaciğer ve kaslardaki glikojeni, ardından yağları yakmaya başlar. Vücut, oruca daha uyumlu hale geldiğinde ve glikoz yerine yağ yakmaya başladığında hipogliseminin olumsuz etkileri ve mide bulantısı azalabilir.
Bu faktörlerin yanı sıra oruç tutarken meydana gelen mide bulantısının farklı nedenleri de bulunur. Kafein ve tütün yoksunluğu, gün içinde çok fazla aktivitede bulunmamak, uykusuzluk ve açlık genellikle gün geçtikçe ortaya çıkar ve günün sonunda kötüleşir. Düşük tansiyon ile ilişkilendirildiğinde iftardan önce mide bulantısına neden olabilir.
Oruçluyken Mide Bulantısı Nasıl Geçer?
Ramazan ayının başlangıcında bireyler daha az uyudukları ve daha az kafein aldıkları için baş ağrısı, baş dönmesi ve mide bulantısı yaşayabilirler. İkinci haftada vücut değişikliklere alışır ve sindirim sistemi dinlenmeye başlar. Midenin boyutu değişir ve kişinin her öğünde yiyebileceği gıda miktarı da azalır.
Çeşitli faktörlere bağlı olarak meydana gelen mide bulantısı, aşağıdaki yöntemlerle önlenebilir:
Su Tüketimi
Oruç sırasında susuzluk bazı kişiler tarafından göz ardı edilebilir. Bunun nedeni, çoğu zaman susuzluğun açlıkla karıştırılmasıdır. Oruç tutarken yoğun açlık yaşayanlar, susuzluğu görmezden gelebilir. Bu, kandaki maddelerin konsantrasyonunun çok yükselmesi ve mide bulantısı gibi sorunlara yol açabilir.
Dehidrasyondan kaynaklanan mide bulantısının önüne geçmek için sıvı alımına dikkat edilmesi gerekir. Vücudun yaklaşık %70'i yenilenmesi gereken sudan oluşur. Vücudun sıvı alımı azalırsa, sinir sistemi üzerinde ciddi bir etkisi olabilir.
Dehidrasyonun önlenmesi için aşağıdakiler yapılabilir:
- Oruç tutanların çoğu, hidrasyon için su dışında sıvı alımına yönelebilir. Bunun sonucunda orucu gazlı içecekler, şekerli meyve suları ve kafein ile açabilir. Şekerli içecekler sindirim sürecini yavaşlatır ve sistemdeki toksinleri azaltmada etkili değildir. Sahur ve iftar sırasında, alternatif sıvılar yerine bir bardak su tüketilmesi gerekir.
- Sıcak havalarda, mümkün olduğunca gölgede kalmak faydalı olabilir. Güneş ışığının doğrudan alınması terlemeye ve bu da vücut sıvısının kaybına neden olur.
- Baharatlı yiyecekler, susuzluğu büyük ölçüde artırabilir. Bu nedenle iftarda baharatlı yemeklerden kaçınmak gerekir. Yemeğe fazladan tuz eklemek de susuzluk seviyesini artırabilir.
- Bol su içeren taze ve çiğ meyve ve sebzeler tüketilebilir.
Susuzluğun açlıkla karıştırılmadığından emin olunması için iftardan sonra acıkanlar, 1 bardak su içtikten sonra 30 dakika bekleyebilir. Bu sürenin sonunda aç hissedilmemesi, vücudun suya ihtiyaç duyduğunu gösterir.
Yeterince su tüketmek; mide bulantısını, idrar yolu enfeksiyonlarını ve baş dönmesini önleyecektir. Şeker oranı düşük sıvılar da tüketilebilir. Gazlı içeceklerden ve kafeinden kaçınmak faydalı olur.
Kafein ve Tütün Yoksunluğu
Kafein tüketiminin kısıtlanması ve tütün ürünlerinin kullanılamaması, yoksunluğa ve mide bulantısına neden olabilir. Bu nedenle oluşan bulantıları önlemek için Ramazan’dan 1-2 hafta önce başlayarak yavaş yavaş kafein ve tütün tüketimi azaltılabilir. Kahve yerine bitkisel ve kafeinsiz çaylar tüketilebilir.
Kan Şekeri Seviyesi
Kandaki şeker seviyesinin düzenlenmesi, oruç saatlerinde mide bulantısı ve baş ağrılarını önlemeye yardımcı olur. İftar ve sahur sırasında sağlıklı ve tatmin edici yiyecekler tüketmek, hipogliseminin etkilerini ortadan kaldırabilir. Protein içerikli yağsız yiyecekler, meyve ve sebzeler, kepekli tahıllar ve avokado, fındık ve sızma zeytinyağı gibi sağlıklı yağlar, oruç sırasında kan şekeri seviyesini dengede tutmaya yardımcı olur. Böylece vücudun düzgün çalışması için ihtiyaç duyduğu besinler sağlanırken mide bulantısının önüne geçilebilir.
Beslenme Alışkanlıkları
Yağ ve şeker oranı yüksek öğünler; yüksek tansiyon, hazımsızlık, mide bulantısı ve kabızlık gibi sağlık sorunlarına yol açabilir veya var olan sorunları ağırlaştırabilir. Derin yağda kızartma ve yağlı yemekler yerine ızgara, fırınlama veya buğulama gibi daha sağlıklı pişirme yöntemleri kullanılabilir.
Yatmadan en az iki saat önce yağlı yiyeceklerden kaçınmak gerekir. Bu gıdaların sindirimi uzun sürdüğü için mide bulantısı şiddetlenebilir ve asit reflüsü artabilir.
