Disleksi nedir? Disleksi belirtileri neler?

Disleksi, öncelikli olarak okuma ve yazma becerilerini etkileyen belirli bir öğrenme güçlüğüdür. Ancak, yalnızca bu becerileri etkilemez. Disleksi aslında dil işlemeyle ilgili bir sorundur. Disleksili kişiler gördükleri ve duydukları bilgileri işleme ve hatırlamada zorluk çekebilirler, bu da öğrenmeyi ve okuryazarlık becerilerinin edinilmesini etkilerken, ayrıca organizasyon becerileri gibi diğer alanları da etkileyebilir. Disleksi tüm insanlarda aynı şekilde görünmez. Okumanın birçok yönü vardır ve insanlar bazı becerilerde diğerlerinden daha fazla zorluk çekebilirler. Zorluklar derece olarak da farklılık gösterebilir.

Disleksi nedir?

Disleksi, kişinin sıklıkla okuduğunu okuma ve yorumlamada zorluk çektiği bir öğrenme bozukluğudur. Disleksi bir otizmin türü değildir. Bir çocuk anlama, heceleme ve yazma konusunda zorluk çekebilirken, disleksi kişinin entelektüel olarak düşük olduğu anlamına gelmez. Aksine, disleksili bir kişi normal bir kişiden daha iyi bir zeka katsayısına sahip olabilir.

Disleksi çeşitleri nelerdir?

Disleksinin yeni sınıflandırmaları semptomlara göre önerilen dört tipi içerir:

Fonolojik disleksi

Fonolojik disleksiye, disfonetik veya işitsel disleksi de denir. Bu tip disleksiye sahip kişiler, tek tek harflerin ve hecelerin seslerini işlemekte zorluk çekerler ve bunları yazılı formlarla eşleştiremezler.

Yüzeysel disleksi

Yüzelse disleksiye, diseidetik veya görsel disleksi de denir. Bu disleksi türü, muhtemelen görme sorunları veya beyindeki görsel işleme zorluklarından kaynaklanan, bütün kelimeleri tanımada zorlukla karakterizedir. Kelimeleri tanımada zorluk çeken bu kişiler, kelimeleri öğrenmede ve ezberlemede zorluk çekebilirler.

Görsel disleksi

Görsel dislekside kişi bir harfi, sayıyı, rengi veya nesneyi hızlı ve otomatik olarak adlandırmakta zorluk çeker. İşlem hızı düşüktür ve bunları adlandırmak zaman alır.

Çift defisitli disleksi

Çift disleksili kişi hem fonolojik süreçte hem de adlandırma hızında eksiklikler gösterir. En zayıf okuyucuların çoğu bu kategoriye girer. Disleksi, kişinin etkili bir şekilde uyum sağlayamadığı okuma becerilerindeki bozuklukların aşırı yüklenmesinden kaynaklanır.

Disleksi neden olur?

Disleksi nedenleri ile ilgili birçok faktör sıralanabilse de yeterli değildir. Birçok durumda, disleksinin belirli bir nedeni bulunamayabilir.

Disleksi, doğumdan itibaren var olan ve aşağıdakileri içeren çok faktörlü etiyolojiye sahip bir durumdur:

• Disleksi ile ilişkili genlerin kalıtımı ve bu durumun ailede görülmesi.
• Erken doğum veya düşük doğum ağırlığı.
• Hamilelik sırasında nikotin, uyuşturucu ve alkol gibi zararlı maddelere maruz kalmak, fetal beyin gelişimini etkileyebilir.
• Hamilelik sırasında annede oluşan enfeksiyonlar nedeniyle fetüsün beyin gelişimi değişebilir.
• Okuma ve anlama ile ilgili beyin bölümlerindeki farklılıklar.
• Çok küçük yaşta strese maruz kalma.
• Disleksi doğuştan mevcut olsa da beyin hasarı, felç veya bunama geçiren yetişkinlerde disleksi semptomları gelişebilir.
• Disleksi yaşla birlikte kötüleşebilir.

Disleksi belirtileri neler?

Disleksi sadece okuma ve yazma yeteneğini etkilemez, aslında disleksi koordinasyon, organizasyon ve hafıza gibi alanları etkileyebilir. Disleksili kişiler kelimeleri okuma, anlama ve ezberleme konusunda zorluklarla karşılaşırlar. Ancak, bozukluğun erken tespiti ve kelimeleri diğer yöntemlerle öğrenmeleri için destek sağlanması, bu durumu iyileştirmelerine yardımcı olur. Disleksi belirtileri okul öncesi yaşta ve okula giden çocuklarda ve gençlerde erken dönemde gözlemlenebilir. Yetişkinlerde disleksi tanısına yol açabilecek belirgin belirtiler vardır. Bunlar:

Okul öncesi çocuklarda

• Konuşma gelişiminde gecikme
• Harfleri ve renkleri ezberlemede zorluk
• Yanlış kelimeler seçmek, ters sesler çıkarmak veya benzer sese sahip kelimeler arasında karışıklık yaratmak

Okul çağındaki (5-12 yaş aralığındaki) çocuklarda

• Harflerin adlarını ve seslerini öğrenmede sorunlar
• Öngörülemeyen ve tutarsız yazım
• Benzer görünen harfler konusunda kafa karışıklığı ve harfleri yanlış şekilde yazma (örneğin "d" yerine "b" yazma)
• Kelimelerdeki harflerin sırasını karıştırmak
• Yavaş okumak veya yüksek sesle okurken hata yapmak
• Soruları sözlü olarak iyi cevaplamak, ancak cevabı yazmakta zorluk çekmek
• Bir dizi talimatı yerine getirmede zorluk
• Haftanın günleri veya alfabe gibi dizileri öğrenmekte zorlanmak
• Yavaş yazma hızı
• Kötü el yazısı
• Yazılı dili kopyalama sorunları ve yazılı işi tamamlamanın normalden uzun sürmesi
• Okuma içeren görevlerden kaçınma

Gençler ve yetişkinler

• Okuduklarını veya yazdıklarını işleme veya özetlemenin uzun zaman alması
• Yazım veya yeni bir dil öğrenme konusunda zorluklar
• Kelimeleri yanlış telaffuz etme veya metni ezberlemede veya matematik yapmada zorluk çekme
• Yüksek sesle okumada zorluk
• Bir hikayeyi aktarmada zorluk
• Mümkün olduğunca okuma ve yazmadan kaçınma
• Kötü el yazısı
• Zayıf akademik performans
• PIN veya telefon numarası gibi şeyleri hatırlamada zorluk çekmek

Disleksi nasıl teşhis edilir?

Disleksili çoğu kişi için tanı genellikle okuma ve yazmayı öğrenmede ilk kez sorun yaşadıklarında genç yaşta konur. Okullar öğrencilerin okuma seviyelerini takip eder ve belirli eğitim ölçütlerine ulaşmalarını bekler. Ancak disleksili biri aynı programda bu seviyelere ulaşamayabilir. Okuma ve yazmayı öğrenmek bir öğrenci için özellikle zor görünüyorsa, kapsamlı değerlendirmeler disleksi teşhisini gösterebilir.

Lisanslı bir eğitim psikoloğu veya nörolog, tıbbi geçmiş, okuma testleri ve işitme, görme ve beyin muayeneleri gibi faktörleri değerlendirdikten sonra disleksiyi teşhis edebilir. Bu bozukluk için bir değerlendirme hem entelektüel hem de akademik yetenekleri ölçer (Kelimeleri izole bir şekilde tanıma ve cümlelerin bağlamını işleme becerisi). Disleksi teşhisleri genellikle yaşamın erken dönemlerinde ortaya çıksa da, bu öğrenme bozukluğunu keşfetmek ve tedavi etmek için belirli bir zaman tanımı yoktur.

Disleksili biri nasıl okur?

Disleksili kişiler, yazılı harfleri, sayıları, heceleri ve sözcükleri tanımada zorluk yaşarlar. Bu kişiler genellikle tersten okurlar ve okumada yaşanan zorluğa bağlı yazmada da sorunlar yaşarlar.

Disleksi hastalığı düzelir mi?

Disleksi, bir hastalık değildir ve beyin hasarı veya kusurunun sonucu değildir. Disleksi ilaçlar, kas egzersizleri veya özel gözlükler gibi basit bir tedavisi olmayan, ömür boyu süren bir rahatsızlıktır. Günümüzde disleksiyi tedavi eden hiçbir ilaç yoktur.  Ancak bunun yerine, bireyin okuma, yazma ve dil becerilerini geliştirmesine yardımcı olabilecek çeşitli müdahaleler ve stratejiler vardır. Çocuklar ne kadar erken yardım alırsa, becerilerini geliştirme ve okul, iş ve disleksi ile yaşamda başarılı olma konusunda kendilerine güven kazanma şansı o kadar artar.

Yetişkinlerde disleksi belirtileri neler?

Yetişkin disleksi bireyleri uzun ve karmaşık metinleri okurken zorlanırlar ve okuduklarını anlamada güçlük çekebilirler. Yazılı ifadelerde hata yapabilirler. Ayrıca organize olma ve zamanı yönetme konularında da zorluk yaşayabilirler.

Yetişkinlerde görülen disleksi belirtileri şunları içerebilir:

• Geçmiş konuşmaları hatırlamada zorluk (Sıklıkla "dinlememekle" suçlanırlar).
• İsimleri hatırlamada sorun.
• Konuşurken kelimeleri yanlış telaffuz etmek veya yazarken kelimeleri farkında olmadan yanlış yazmak.
• "Can" ve "cab" gibi görsel olarak benzer kelimeleri karıştırmak.
• Mümkün olduğunca okumaktan kaçınmak veya uzun romanlar yerine kısa makaleler veya denemeler tercih etmek.
• Yüksek sesle okurken bilinmeyen kelimeleri telaffuz etmekte zorlanmak.
• Yazılı yazışmalarda eş, çocuklar veya aile üyelerinin yardımına güvenmek.
• Verilen talimatları yerine getirmemek için direnç göstermek.
• Düşünceyi kağıda dökmek konusunda zorluk yaşamak.
• Matematik kavramlarını anlamakta zorluk.
• Zaman kavramını anlamakta zorluk.

Disleksi testi nedir?

Disleksi testi, kişinin okuma ve yazmayı öğrenmede zorluk çekmesine neden olan faktörleri belirlemek ve tanımlamak için bilgi toplama sürecidir. Okuma ve yazma yetenekleri, dil gelişimi ve kelime bilgisi ile ilgili sorunlar tespit edilerek tedavi planlanır.

Disleksi yüksek zeka belirtisi mi?

Disleksili insanların çoğu en azından ortalama veya ortalamanın üstünde bir zeka seviyesine sahiptir. Disleksinin zekayla hiçbir ilgisi yoktur. Bazı durumlarda, üstün zekâlılık ve disleksinin birlikte görülmesi insan nörolojisindeki şans eseri veya doğal olarak oluşan değişikliklerden kaynaklanabilir. Disleksili bazı kişiler deneyim veya uygulama yoluyla okuma alanının dışında da yetenekler geliştirir.

Disleksi olan çocuğun özellikleri nelerdir?

Disleksiye sahip çocukların genel özellikleri şunları içerebilir:

• Çoğu çocuktan daha geç konuşur.
• Telaffuz sorunları yaşarlar.
• Kelime dağarcığı yavaş gelişir, genellikle doğru kelimeyi bulamazlar.
• Kelimeleri kafiyeli söylemede zorluk çekebilirler.
• Sayıları, alfabeyi, haftanın günlerini, renkleri, şekilleri öğrenmede sorun yaşarlar.
• Son derece huzursuz olabilir ve kolayca dikkatleri dağılabilir.
• Akranlarla etkileşimde sorun yaşarlar.
• Yönergeleri veya rutinleri takip etmede zorluk çekerler.
• İnce motor becerileri yavaş gelişir.

Disleksik bir çocuğa sahip aileler neler yapmalı?

Disleksili çocuklar hayal kırıklığına uğramış veya utanmış hissedebilirler, bu yüzden onlara duygusal destek vermek önemlidir. Diğer çocukların kolay öğrendiği konuları aynı hızda öğrenemeyebilir, bu yüzden, çocuğa karşı sabırlı, hoşgörülü ve anlayışlı olunmalıdır. Disleksili bir çocuğu veya bu sorunla mücadele eden herhangi bir çocuğu desteklemenin en iyi yollarından biri, müzik, spor veya özgüvenini geliştirmeye yardımcı olacak; sevdikleri ve kendilerini iyi hissettikleri aktiviteleri teşvik etmektir.

Disleksili çocuğa yardımcı olabilecek diğer şeyler şunlardır:

• Kitap okumak, kelime dağarcığını ve dinleme becerilerini geliştirecek ve ayrıca kitaplara olan ilgisini teşvik edecektir.
• Ebeveyn ve çocuk kitabın belirli bir kısmını okuyup, sonrasında neler olduğunu veya olabileceğini tartışabilirler.
• Çocuğunuzun en sevdiği kitabı tekrar tekrar okumak sıkıcı olabilir, ancak bu tekrarlar, anlayışını güçlendirerek metne aşinalık kazanmalarını sağlayacaktır.
• Çocukların kitabı akıcı şekilde okuyabilmelerini teşvik etmek için bazen yalnız başına okuma şansına da ihtiyaçları vardır.
• Çocuğunuza kitap okumak zevk alınan bir eylem olmalıdır. Çocuğunuzun ilgi duyduğu konularla ilgili kitaplar seçin ve rahat ve konforlu bir ortamda olun.
• Günlük hayatta sıklıkla kullanılan kelimeleri tanıtın (tabelalarda, menülerde veya yiyecek kutularında). Bu, çocuğunuzun okumayı etrafındaki dünyayla ilişkilendirmesine yardımcı olur.
• Çocuğunuzun öğrenmeye odaklanabileceği, dikkat dağıtıcı unsurlardan uzak, sessiz ve düzenli bir alan belirleyin.
• Çocuğun düzenli olmasına ve kullandığı materyalleri yönetmesine yardımcı olmak için renk kodlamasını ve görsel yardımcıları kullanın.
• Çocuğunuzun gayretli çalışmasını ve gelişmelerini, ne kadar küçük olursa olsun, takdir edin. Olumlu pekiştirme, güven ve motivasyon oluşturur.
• Onların benzersiz yeteneklerine ve becerilerine odaklanarak güçlü bir benlik duygusu oluşturmalarına yardımcı olun.
• Gerçekçi hedefler belirlemek için birlikte çalışın ve bu süreçte her bir dönüm noktasını kutlayın. Bu, çocuğunuzun içsel motivasyon geliştirmesine yardımcı olacak ve öğrenme ve büyüme arzusunu besleyecektir.