Gut, hemen herkesi etkileyebilecek, erkeklerde kadınlardan daha sık görülebilen karmaşık bir artrit türüdür. Bir veya daha fazla eklemde, çoğunlukla ayak başparmağında, aniden ve şiddetli ağrı, şişlik, kızarıklık ve hassasiyet ataklarıyla karakterizedir. Gut belirtileri alevlenmeler veya gut atakları adı verilen ataklarla gelir ve gider (tekrarlar). Bu alevlenmeler genellikle geceleri ortaya çıkar ve etkilenen eklemlerde şiddeti ağrı, renk değişikliği veya kızarıklık, şişme, hassasiyet ve sıcaklık hissi gibi belirtiler fark edilir.
Gut hastalığı nedir?
Gut, eklemlerinizde ağrı ve şişmeye neden olan bir tür iltihaplı artrittir, genellikle bir veya iki hafta süren alevlenmeler şeklindedir ve sonra düzelir. Gut atağı aniden meydana gelebilir ve genellikle gecenin bir yarısı başparmağınızın yandığı hissiyle sizi uyandırır. Etkilenen eklem sıcak, şiş ve o kadar hassastır ki üzerindeki çarşafın ağırlığı bile dayanılmaz acı verebilir.
Gut hastalığı neden olur?
Gut, vücuttaki ürik asitin birikip eklemlerde iğne şeklinde kristaller oluşturmasıyla oluşur. Bu, ağrıya, şişmeye, kızarıklığa ve etkilenen eklemin hareketinde ve kullanımında değişikliklere yol açar. Ancak, ürik asit seviyesi yüksek olan herkeste gut hastalığı gelişmez.
Ürat, vücudunuzun dokularında ve birçok besinde bulunan purinlerden gelir. Purinler parçalandığında ürat haline gelirler. Normalde ürat vücuttan idrarla atılır. Ancak çok fazla üretildiğinde veya çok azı atıldığında, kanda ürat birikir ve eklemlerde iğne şeklinde kristaller oluşur ve bu da ağrı ve şişmeye neden olan gut alevlenmeleri olarak deneyimlenen iltihaplanmaya neden olur.
Kişide gut hastalığı geliştirme riskini artırabilecek bazı faktörler şunlardır:
Yüksek ürik asit seviyelerine sahip olmak.
Ailede gut hastalığı öyküsü olması.
Erkek olmak.
Menopoza girmek.
İleri yaş.
Alkol kullanmak.
Gazlı içecekler gibi şekerle tatlandırılmış içeceklerin tüketilmesi.
Sağlıksız beslenmek ve purin açısından zengin gıdalar tüketmek (genellikle hayvansal kaynaklardan), purin ürik aside parçalanan bir maddedir.
Bazı sağlık sorunları gut hastalığına yakalanma riskinizi artırabilir, örneğin:
Aşırı kilo veya obezite.
Metabolik hastalık tablosu (Yüksek tansiyon, yüksek kan şekeri, anormal kolesterol seviyeleri ve bel çevresinde aşırı vücut yağını içeren bir grup rahatsızlığın adıdır).
Kronik böbrek hastalığı (Böbreklerin hasar görmesi ve kanı gerektiği gibi filtreleyememesine bağlı olarak gelişen bir rahatsızlık).
Yüksek tansiyon.
Hücrelerinizin hızla yenilenmesine neden olan durumlar, örneğin sedef hastalığı veya bazı kanserler.
Ürik asit artışına yol açan nadir genetik durumlar (Kelley-Seegmiller sendromu veya Lesch-Nyhan sendromu).
Bazı ilaçlar da gut hastalığına yakalanma riskinizi artırabilir, örneğin:
Vücudunuzdaki fazla sıvının atılmasına yardımcı olan diüretikler.
Niacin, büyük miktarlarda alındığında bir vitamindir.
Organ nakli yapılan kişilerde bağışıklık sistemini baskılayan ve bazı otoimmün hastalıkların tedavisinde kullanılan siklosporin.
Gut hastalığı belirtileri
Gut hastalığının en yaygın belirtisi etkilenen eklemdeki ağrıdır. Gut hastalığında ilk alevlenme ayak başparmaklarından birinde yaşanır, ancak vücudun diğer eklemleri de etkilenebilir. Yaygın olarak etkilenen diğer eklemler arasında ayak bilekleri, dizler, dirsekler, bilekler ve parmaklar bulunur. Alevlenmeler ya da ataklar geceleri aniden başlar ve yoğun ağrı kişiyi uyandıracak kadar kötü olabilir.
Etkilenen eklem veya eklemler şişer, hassaslaşır, ısınır ve kırmızılaşır.
Gut alevlenmeleri alkol, belirli ilaçlar, fiziksel travma veya belirli hastalıklar tarafından tetiklenebilir. Alevlenmeler genellikle bir veya iki hafta içinde iyileşir ve bu süre içinde genellikle semptomlar olmaz. Bazı kişilerde alevlenmeler çok sık olabilirken, bazılarında yıllarca olmayabilir. Ancak, zamanla, tedavi edilmezse, alevlenmeler daha sık meydana gelebilir ve daha uzun sürebilir.
Gut ilerledikçe eklemleri normal şekilde hareket ettirmek de zorlaşabilir.
Gut hastalığı ile beslenme ilişkisi
Tarih boyunca gut hastalığı her zaman bol miktarda yiyecek ve aşırı alkol tüketimi ile güçlü bir şekilde ilişkilendirilmiştir. Gut, "kral hastalığı" olarak da bilinir ve eski zamanlarda yalnızca üst sınıfın alkol ve et tüketebildiği sosyal statüyü sembolize ederdi. Ancak günümüzde gut hastalığı küresel bir sorun haline geldi.
Gut için tıbbi yönetime dayalı mevcut klinik prensipler iyi uygulanmış olsa da, gut hastaları için diyet ve yaşam tarzı değişiklikleri de önerilir. Çünkü suboptimal diyet (Meyveler, sebzeler, tam tahıllar, kuruyemişler ve tohumlar gibi önemli besin maddelerinin önerilen miktarlarının altında kalan bir diyet) ve obezite/diyabet gut geliştirme riskine önemli ölçüde katkıda bulunur. Bu yüzden gut hastalarının beslenme alışkanlıklarında değişiklik, tek başına bir anlam ifade etmeyebilir; bunun sürekliliği çok önemlidir.
Gut diyeti şu konularda yardımcı olmak için önerilmektedir:
Sağlıklı bir kiloya ve iyi beslenme alışkanlıklarına ulaşma.
Pürin içeren bazı yiyeceklerden kaçınmak; ancak hepsinden değil
Ürik asit seviyelerini kontrol edebilecek bazı yiyecekleri tüketmek.
Aşağıdaki beslenme tavsiyeleri semptomların azaltılmasına yardımcı olabilir:
Her türlü alkollü içecekten uzak durun.
Arpa, kepek, mısır, çavdar, yulaf, soya, esmer pirinç, avokado, muz ve patates gibi magnezyum açısından zengin ve kalsiyum açısından düşük yiyecekleri diyete dahil edin.
Beyaz ekmek, makarna, şeker gibi rafine edilmiş gıdalardan uzak durun.
Daha az kırmızı et ve daha çok yağsız et, soğuk su balıkları, tofu (alerjiniz yoksa soya) veya protein için fasulye tüketin.
Ispanak, ravent, pancar, fındık, çikolata, siyah çay, buğday kepeği, çilek ve fasulye gibi oksalat içeren gıdaların tüketimini azaltın.
Diyetinizdeki purinleri (sakatatlar, dana eti, dana böbreği, midye, hamsi, sardalya, ringa balığı vb) kısıtlayın.
Kurabiye, kraker, kek, patates kızartması, soğan halkası, donut, işlenmiş gıdalar ve margarin gibi ticari olarak pişirilen ürünlerde bulunan trans yağ asitlerini azaltın veya tamamen ortadan kaldırın.
Zeytinyağı gibi doymuş yağ oranı düşük yağlar kullanın.
Vücuttaki ürik asidin atılmasına yardımcı olmak için günlük 6 ila 8 bardak su için.
Şekerle tatlandırılmış meşrubatlardan kaçının.
Bazı araştırmalar, özellikle düzenli kafeinli kahve olmak üzere, ölçülü bir şekilde kahve içmenin gut hastalığı riskini azaltabileceğini öne sürüyor.
Antioksidan vitaminler A, C, E, B kompleks vitaminleri ve magnezyum, kalsiyum, çinko ve selenyum gibi eser mineralleri içeren günlük multivitaminler kullanabilirsiniz.
Omega-3 yağ asitleri, iltihabı azaltmaya ve genel sağlığı desteklemeye yardımcı olmak için balık yağı gibi. Somon veya pisi balığı gibi soğuk su balıkları iyi kaynaklardır.
C vitamini alımını artırın. Yüksek C vitamini alımının gut hastalığı riskinin daha düşük olmasıyla bağımsız olarak ilişkilendirildiği görülmüştür.
Gut hastalığı olan ne yememeli?
İşlenmiş et (Pastırma, sucuk, salam, sosis vb).
Kırmızı etler ve sakatatlar.
Karides, ıstakoz ve midye gibi kabuklu deniz ürünleri.
Ringa balığı, sardalya ve uskumru gibi yağlı balıklar.
Mısır şurubu içeren her türlü yiyecek, içecek veya sos.
Şekerli içecekler, örneğin gazoz ve bazı meyve suları.
Aşırı alkol, özellikle bira ve kırmızı şarap. (Herhangi bir miktarda ve herhangi bir türde alkol içmek gut hastalığını tetikleyebilir.)
Gut hastalığı tehlikeli midir?
Gut hastalığı tedavi edilmezse yaşamı tehdit eden komplikasyonlara yol açabilir. Kalp yetmezliği, kalp krizi ve felç gibi kardiyovasküler sorunların riskini artırabilir.
Gut hastalığı iyileşir mi?
Gut, kronik bir hastalık olarak kabul edilir, yani net bir tedavisi yoktur ve genellikle tüm hayat boyu sürer. Ancak, yaşam boyu tedavi ve diyet değişiklikleri gibi yaşam tarzı ayarlamaları, kişilerin durumu kontrol altında tutmasına yardımcı olabilir.
