İnsülin, kandaki glikozun kas, yağ ve karaciğer hücrelerine girmesine yardımcı olan ve enerji için kullanıldığı pankreas tarafından üretilen bir hormondur. Glikoz, yediğiniz yiyeceklerden gelir. Karaciğer ayrıca ihtiyaç duyulduğu zamanlarda da glikoz üretir. Kan şekeri olarak da adlandırılan kan glikozu seviyeleri yemek yedikten sonra yükseldiğinde, pankreasınız kana insülin salgılar. İnsülin daha sonra kan glikozunu normal aralıkta tutmak için düşürür. İnsülin direnci olan, yani insülin duyarlılığı bozuk olan kişilerde insüline karşı bir tolerans oluşmuştur ve bu da hormonun daha az etkili olmasına neden olur. Sonuç olarak, yağ ve kas hücrelerinin glikozu almasını ve karaciğerin bunu depolamaya devam etmesini sağlamak için daha fazla insüline ihtiyaç duyulur. İnsülin direnci bazen kısa süreli bir durumdur. Ancak uzun süre tedavi edilmezse diyabete dönüşebilir.
İnsülin direnci nedir?
İnsülin, kan şekeri seviyenizi düzenleyen önemli bir hormondur. Vücut için çok önemlidir. Sağlıklı bir vücutta insülin şu şekilde çalışır: Yediğinizde yiyecekler kanınızda dolaşan şekerlere parçalanır.
Kan şekerindeki bu artış, pankreasın insülin salgılamasına neden olur.
İnsülin, kan şekerinin vücut hücrelerinize girmesini sağlayan bir anahtar gibi davranır ve hücreler şekeri enerji olarak kullanır.
Bu gerçekleştikten sonra kan şekeriniz normale döner.
İnsülin ayrıca karaciğerinize ekstra kan şekerini daha sonra enerji olarak depolaması için sinyal verir. Uzun süre yemek yemediyseniz, karaciğeriniz depolanmış kan şekerini serbest bırakır, böylece enerji her zaman mevcut olur.
İnsülin direncinde, kaslardaki, yağlardaki ve karaciğerdeki hücreler insüline iyi yanıt veremez ve kandan glikozu kolayca alamaz. Vücudunuz uzun bir süre boyunca çok fazla kan şekerine maruz kaldığında, insülin direnci gelişebilir. Bunun açıklaması şudur:
Kan şekerinin bir kısmı kan dolaşımına girer.
Pankreas, hücrelere daha fazla kan şekeri alabilmek için yüksek düzeyde insülin pompalar.
Zamanla hücreler insüline iyi yanıt vermeyi bırakır, buna direnç denir.
Kan şekeri yüksek kalır ve bu da pankreasın hücrelerinizin tepki vermesini sağlamak için daha fazla insülin salgılamasına neden olur.
Sonunda pankreas buna ayak uyduramaz ve kan şekeri yükselmeye devam eder.
Yüksek kan şekeri vücuda zarar verir, bu yüzden vücut fazla kan şekerini atmaya çalışır. Karaciğerde ve kaslarda fazla şekeri depolar. Dolu olduklarında, karaciğer kalan şekeri vücut yağı olarak depolanmaya gönderir ve bu da kilo alımına neden olur. İnsülin direnci prediyabet ve tip 2 diyabet için zemin hazırlar.
İnsülin direncine neyin sebep olduğunu hâlâ tam olarak anlaşılmış değildir. Ancak, aşırı kilo ve obezite, fiziksel hareketsizlik, genetik yatkınlık, yüksek kan şekeri seviyeleri, yüksek trigliserit (kanda bulunan bir tür yağ), yüksek LDL (kötü) kolesterol, düşük HDL (iyi) kolesterol ve bazı hastalıklar (polikistik over sendromu gibi) bulunur. Ayrıca yaşam tarzı faktörleri de insülin direncinin gelişiminde önemli bir rol oynar.
Kandaki insülin değeri kaç olmalı?
Normal açlık insülin seviyeleri 5 ila 15 μU/mL arasında değişir, ancak daha hassas analizlerde normal açlık insülini 12 μU/mL'den düşük olmalıdır. Obez kişilerde değerler artarken, şiddetli insülin direnci olan hastalarda çok yüksek seviyeler görülür.
İnsülin direncinin belirtileri nelerdir?
İnsülin direncinin belirtileri çeşitli olabilir ve bazen belirgin olmayabilir. Ancak, yaygın belirtiler şunları içerebilir:
İştah artışı
İnsülin direnci olan kişilerde sürekli açlık hissi ve aniden gelen yemek istekleri görülebilir.
Düşük şeker (hipoglisemi)
Özellikle öğün atlama veya uzun süreli oruç tutma durumlarında kan şekeri seviyeleri düşebilir. Bu, baş dönmesi, terleme ve titreme gibi semptomlara yol açabilir.
Karın yağı
Karın bölgesinde yağ birikimi artabilir. "Elma tipi" obezite olarak da adlandırılan bu durum, insülin direnciyle ilişkilidir.
Yorgunluk
İnsülin direnci olan bireylerde sürekli bir yorgunluk hali görülebilir.
Sık idrara çıkma
İnsülin direnci olan kişilerin böbrekleri daha fazla idrar üretir. Bu sık idrara çıkmaya ve sıkışma hissine neden olur.
Yüksek tansiyon
İnsülin direnci yüksek tansiyon riskini artırabilir.
İnsülin direnci nasıl kırılır?
Kilo kaybı, düzenli fiziksel aktivite, sağlıklı beslenme ve stres yönetimi gibi yaşam tarzı değişiklikleri olabilir. Sağlıklı bir beslenme planı kompleks karbonhidratlar, lifli yiyecekler, az yağlı proteinler ve sağlıklı yağlar içermelidir. Tıbbi tedavi, doktorunuzun talimatı doğrultusunda ilaçlar ve insülin enjeksiyonlarını içerebilir. İnsülin direnci tedavi edilmezse diyabet ve diğer sağlık sorunları gelişebileceğinden erken teşhis ve tedavi önemlidir.
İnsülin direnci olan nasıl zayıflar?
Egzersiz ve besleyici bir diyetle kilo vermek vücudun insüline daha iyi yanıt vermesine yardımcı olabilir. Küçük değişiklikler bile insülin direncini tersine çevirmeye yardımcı olabilir. Ve bu alışkanlıkları zaman içinde sürdürülebilir olması diyabetin önlenmesini sağlayabilir.
İnsülin direncini önlemek için kilo vermeye yardımcı olabilecek önerilerden bazıları şunlar olabilir:
Haftanın çoğu günü en az 30 dakika fiziksel aktivite yapın
Egzersiz, insülin direncini tersine çevirmenin en hızlı ve en etkili yollarından biridir.
Sebzelere, proteinlere ve az yağlı süt ürünlerine öncelik veren dengeli bir diyet yapın
Karbonhidrat alımınızı dengelemek kilo vermenize ve insülin direncinizi azaltmanıza yardımcı olabilir.
Mümkünse özellikle karın bölgenizden kilo verin. Karın çevresinden kilo vermek sadece insülin duyarlılığını iyileştirmekle kalmaz aynı zamanda kalp hastalığı riskinizi de düşürür. Hareketsiz bir yaşam tarzından kaçınmanın ve düzenli egzersiz yapmanın karın bölgesindeki aşırı kiloyu azalttığı gösterilmiştir.
Birçok "moda diyetin" sürdürülebilir olmayan diyet veya egzersiz kalıpları yoluyla hızlı kilo vermeyi teşvik ettiğini unutmayın. Diyetinizde ve egzersiz rejiminizde küçük ama tutarlı uzun vadeli değişiklikler yapmak genellikle insülin direnci riskinizi azaltmanın en iyi yoludur.
İnsülin direnci şeker hastalığı mı?
Vücudun kan şekeri seviyelerini yeterli şekilde yönetmek için normalden daha fazla insülin salgılamak zorunda olması, insülin direncinin varlığı anlamına gelir. Birçok kişide insülin direnci vardır ancak diyabet hastası değildir. Zamanla, insülin direnci prediyabete ve tersine çevrilmezse tip 2 diyabete yol açabilir.
