Genetik, çevresel faktör, kötü beslenme, hareket azlığı ve stres gibi faktörlerin neden olduğu kanser hastalığı, ne yazık ki çağımızın en yaygın hastalıklarından biri haline gelmektedir. Çoğu kanser vakasında tedavi seçenekleri arasında ilk sırada yer alan radyoterapi tedavisi, kanser hücrelerini öldürmek ve tümörleri küçültmek için yüksek doz radyasyonun kullanıldığı bir tedavi işlemini içerir. Radyoterapi aynı zamanda, kanser dışında bazı hastalıkların tedavisinde de uygulanan bir yöntemdir. Kullanılacak radyoterapi türü ise kansere, kanserin bulunduğu yere ve tedaviye nasıl yanıt verdiğine bağlı değişiklik gösterebilir. Bu tedavi yöntemi ile özellikle hastalığın erken evrelerinde yüz güldüren sonuçlar alınabilir.
Radyoterapi nedir?
Radyoterapi tedavisi diğer bir ifade ile radyasyon tedavisi, kanser hücrelerini öldürmek için kullanılır. Radyasyon genellikle yüksek güçlü X ışınlarına sahiptir. Dalgalar ve parçacıklar aracılığı ile taşınmakta olan bu enerji türü, çeşitli hastalıkların tedavisinde de rol oynar. Radyasyon, tümörün tam olarak bulunduğu yere hedeflenerek küçültülmesi ya da imha edilmesine olanak tanır. Sıklıkla tercih edilen yöntem harici radyasyondur. Radyoterapi doğrudan vücut dışından belirli bir bölgeye X ışını uygulanması ile veya çeşitli uygulamalarla kan dolaşımına katılan çeşitli kimyasallar aracılığıyla doku içerisine radyasyon dalgalarının verilmesi şeklinde de uygulanabilir.
Radyoterapi ne işe yarar?
Radyoterapi tedavisi yaygın olarak kanser tedavisi ve kanser semptomlarını hafifletmek amacıyla kullanılmakta olan bir tedavi biçimidir. Kanser tedavisinde kullanıldığında radyoterapi tedavisi, kanseri iyileştirebilir veya tekrarlamasının önüne geçebilir. Kanser hastalarının büyük bir kısmının tedavisinde etkin rol oynayan radyoterapi tedavisinin, iyi huylu tümörlerin tedavisinde de kullanımı söz konusudur. Radyoterapi, özellikle tedavi bölgesindeki kanser hücrelerine hasar vermek için yüksek enerjili radyasyonun kullanılmasını kapsar. Hassasiyet oranı yüksek olduğundan dolayı diğer sağlıklı dokulara düşük oranda olumsuz etkiler verebilir. Tümörü küçültme, kanser hücrelerini öldürmede sıklıkla kullanılan bu yöntem, ağrıyı ve diğer semptomları hafifletmek (palyatif radyoterapi) için de tercih sebebi olabilir.
Radyoterapi nasıl uygulanır?
Radyoterapi tedavisinde önceden belirlenen kanserli hücrelerin bulunduğu bölgeye yüksek dozda radyasyon ışınları ulaştırılır. Bu sayede kişinin sağlıklı dokularının korunması sağlanırken tümörlü hücrelerin radyoterapi uygulaması ile yok edilmesi sağlanır fakat bazı durumlarda sağlıklı dokularda uygulamadan etkilenebilir.
Eksternal (harici), internal (dahili) ve sistemik (tüm vücuda) olmak üzere 3'e ayrılan bu işlemde vücuda cihaz yardımı ile radyasyon verilir. Tedaviniz, kansere mümkün olan en yüksek dozun verilmesi ile gerçekleşebilir. Yakındaki sağlıklı hücrelere zarar vermeyecek şekilde dikkatlice planlanan dâhili radyasyon tedavisinde, kanserin bulunduğu bölgeye radyasyon vermek için küçük kateterler yerleştirilir. Anestezi altında gerçekleşen bu işlem harici radyasyon tedavisinden daha uzun bir süre zarfında gerçekleşir. Tüm vücuda verilen sistemik radyoterapide ise radyoaktif maddeler hastaya ağız ya da damar yolu ile verilir. Haricen verilen radyoterapi, belirli bir mesafeden hedef gözetilerek uygulanır. Makine vücuda temas etmeden ışınlar hastaya uzaktan gönderilir.
Radyoterapi hangi hastalıklarda uygulanır?
Radyoterapi (IORT) cihazlarıyla intraoperatif kanser tedavisi, son yıllarda önemli ölçüde ilgi odağı olmuştur. Dış ışın tedavisi birçok kanser türünün tedavisinde kullanılır. Brakiterapi yaygın olarak baş-boyun, meme, serviks, prostat ve göz kanserlerinin tedavisinde kullanılır. Ayrıca radyoembolizasyon adındaki brakiterapi çeşidi, karaciğer kanseri içinde kullanılan bir yöntemdir. Çoğu zaman, ameliyat, kemoterapi ve immünoterapi gibi diğer kanser tedavileriyle birlikte yapılan radyasyon tedavisi, tedavinin başarı oranını arttırmak için bu diğer tedavilerden önce, tedavi sırasında veya tedaviden sonra uygulanabilir.
Hastalığı tam olarak iyileştirmenin mümkün olmadığı bazı durumlarda da kullanılan radyoterapi tedavisi, hastanın ağrı, kanama gibi şikayetlerini azaltma da tercih edilebilir. Sıklıkla kanser tedavisini kapsayan radyoterapi iyi huylu hastalıkların tedavisinde de kullanılabilir. Rahim ve rahim ağzı (serviks) kanseri, Rektum ve anal bölge kanserleri, cilt kanserleri, lenfomalar (Hodgkin ve non-Hodgkin) radyoterapi tedavisinin kullanıldığı diğer kaner türleridir. Öte yandan bazı eklem hastalıkları, beyinde iyi huylu tümörlerin tedavisinde, ağrılı kemik metastazlarında ağrı kontrolünü sağlamak amacıyla radyoterapiye başvurulabilir.
Radyoterapi tedavi süreci nasıl işler?
Radyoterapi tedavisi öncelikle tanı ve karar süreci, planlama, tedavi planının oluşturulması ve tedavinin uygulanması gibi birbirini takip eden işlemlerden meydana gelir. Radyoterapi, cerrahi ya da kemoterapi ile birlikte de çalışabilir. Ayrıca tedavi süreci hastalara özel olarak planlanır. Radyasyon tedavisine hazırlanmak birçok adımdan oluşur ve birkaç gün veya hafta sürebilir. Bu adımlar, genellikle tedavi merkezinize bağlı olarak farklılık gösterebilir. Tedavi esansında simülasyon adı verilen bir tedavi planlama sürecinin ardından, hareket etmemenizi ve rahat bir pozisyonda kalmanızı sağlamak için bazı yöntemler uygulanabilir. Tedavi çoğu zaman haftada 5 gün şeklinde uygulanabilir. Bazı durumlarda toplam tedavi süresi 7 haftaya uzanabilir. Seanslar 10–15 dakika sürer. Hasta makineye uzanır, ışın hedefe yönlendirilir. Genellikle ağrısız olan bu yöntemle tedavi esnasında önceden planlanan hesaplanmış doz dağılımları kullanılır.
Radyoterapinin yan etkileri neler?
Radyoterapi sadece kanser hücrelerini öldürmekle veya büyümelerini yavaşlatmakla kalmaz, aynı zamanda yakındaki sağlıklı hücreleri de etkileyebilir. Bu hücrelerin zarar görmesi çeşitli yan etkilere neden olabilir.
Radyoterapinin bazı yan etkileri şunlar olabilir;
- Mide bulantısı
- Kusma
- İshal
- Cilt tahrişi
- Baş ağrısı
- Saç dökülmesi
- Ağız yaraları
- İştahsızlık
- Göğüs ya da boğazda yanma hissi
- İdrar yaparken yanma ya da ağrı
- Karında şişkinlik ve kramplar
- Kanama
Yan etkiler genellikle tedavi bitimini takiben kısa bir zaman sonra ortadan kalkar. Daha uzun süre devam eden yan etkiler çeşitli tedavilerle önlenebilir.
Radyoterapi ne kadar sürer?
Kanser tedavisinde yaygın kullanılan radyoterapi tedavisi, genellikle 1-7 hafta içinde gerçekleşir. Ancak, hastaya bağlı bu sürenin değişiklik gösterebileceğini unutmamak gerekir. Gün içinde uygulanan seansların süresi yaklaşık 30 dakikadır. Birçok kişi pazartesiden cumaya olacak şekilde tedavi görebilir. Ayrıca bazı hastalar gün içinde birden fazla tedavi görebilirler. Radyoterapi seansı sırasında hasta herhangi bir ağrı hissetmez. Ancak, tedavi ilerledikçe ciltte hassasiyet, kuruluk veya kızarıklık gibi cilt tahrişleri görülebilir.
Radyoterapi ile kemoterapi arasındaki fark nedir?
Radyoterapi ve kemoterapi kanser tedavisinde kullanılan hücrelerinin kontrolsüz çoğalmasını ve çevre dokulara yayılması önlemeyi amaçlayan bir tedavi biçimidir. Radyoterapi ile kemoterapi arasındaki en önemli fark, etki şekli ve uygulama alanlarıdır.
İki yöntem arasındaki farklar şöyledir;
- Kemoterapide damar yoluyla ya da ağızdan alınan ilaçlarla vücuttaki tüm kanser hücreleri hedef alınır.
- Radyoterapide ise yüksek enerjili ışınlarla belirli bir bölgedeki kanser hücrelerinin yok edilmesi hedeflenir. Lokal bir tedaviyi içerir.
- Radyoterapi özel cihazlarla dışarıdan uygulanır ve seanslar genellikle haftalık planlanır.
- Kemoterapide İlaçlar örneğin 21 günde bir şeklinde uygulanabilir.
- Kemoterapide kullanılan ilaçlar tüm vücudu etkisi altına alabilir.
- Radyoterapide belli bölgeye işlem yapıldığından dolayı o bölgede bazı yan etkiler meydana gelebilir.
- Kemoterapi, büyüyen kanser hücrelerini öldürmek veya küçültmek için kullanır.
- Radyasyon tedavisi ise, x-ışınları veya protonlar gibi yüksek enerjili ışınlar kullanarak kanser hücrelerini öldürmede kullanılabilir.
