Dünyanın birçok ülkesinde yüksek ölüm oranlarına neden olan zehirli yılan sokması, acilen tıbbi yardım gerektiren çok önemli bir durumdur. Yılan saldırısına maruz kalmış kişiye yapılacak olan ilk yardım, hayatta kalma ve iyileşme oranını oldukça yükseltmektedir. Yılan ısırması halinde hastaya yapılacak ilk müdahale, zehrin vücutta yavaşlatılması ve minimum hasarla tıbbi müdahalenin beklenmesini sağlayacak olan çok önemli bir adımdır. Doğru bilinen yanlışlar arasında ilk sırada yer alan ilk yardım uygulamaları, bazen hayat kurtarmaktan çok zehrin vücutta daha hızlı bir biçimde yayılmasına neden olabilir. Bu nedenle, tüm kazalarda olduğu gibi yılan sokması durumunda da ilk yardım uygulamalarının son derece bilinçli bir biçimde yapılması gerekir.
Yılan Sokmasında İlk Yardım Nasıl Yapılmalı?
Zehirli bir yılan tarafından ısırılan kişi, öncelikle sakinleştirilmelidir. Hastanın minimum düzeyde hareket etmesi, zehrin damarlarda ya da lenf yollarında daha yavaş hareket etmesine neden olacaktır. Bununla birlikte sabit ve sakin durumda tıbbi yardımın beklenmesi, hastanın nefes alışverişinin düzenli olması ve şoka girmemesi açısından da katkı sağlamaktadır. Tıbbi yardım gelene kadar yara üzerinden ve turnike uygulanmadan ısırılan bölgeye baskı uygulanması, dolaşımı engellemeden zehrin daha yavaş hareket etmesini sağlayacaktır. Yılan sokmalarında yaranın olduğu yer, müdahalenin türü bakımından da büyük önem taşır. El ve ayak yaralanmaları daha kolay ilk yardım yapılabilen vücut bölgeleri olup, kafa ve gövde ısırıkları ölüm oranının yüksekliği bakımından daha riskli bölgeler arasında yer almaktadır. Yılanın ısırdığı yer vücudun neresinde olursa olsun kesinlikle zehrin emerek boşaltılmaması gerekir. İlk yarım saat içinde emme harici mekanik bir yolla boşaltılan zehir, vücuda verilen hasarın azaltılmasına da yardımcı olacaktır. Yaralı bölgeye kesik atmak ve yaranın içinden zehri emerek tükürmek ilk yardım müdahalesi olarak doğru bilinen yanlışlar arasındadır. Bu şekilde bir müdahale, zehri emen kişinin ağız yoluyla zehirlenmesine neden olabileceği gibi, oldukça tehlikeli bir uygulamadır. Isırılan yer temiz ve ıslak bir bezle öncelikle silinmeli ve ısırılan yer kalp hizasına gelecek şekilde hareket ettirilmeden sabit tutulmalıdır. Isırığın olduğu yerde yüzük, küpe, bileklik gibi takılar varsa hemen çıkarılmalıdır. Yaralı bölgede oluşabilecek ödem ve şişme, bu takıların daha sonra çıkarılmasını zorlaştırabilir. Tüm bu yılan sokması ilk yardım müdahaleleri yapılır yapılmaz, en yakın sağlık kuruluşuna en hızlı biçimde hastanın nakli gerekmektedir.
Yılan Sokması Belirtileri
Yılan zehri, ısırılan yerden başlayarak vücudun farklı bölgelerinde çeşitli tepkimelere neden olabilir. Isırılan yerin etrafında hızlı bir biçimde kabarma ve şişme oluşması, zehirli yılan sokması belirtileri şüphesini ortaya koymaktadır. Zehir vücutta kan ve lenf yoluyla dağılmaktadır. Lenf düğümlerinde oluşan ani genişleme, zehrin bu yolla vücuda dağıldığının bir göstergesidir. Hastada bilinç kaybı oluşması, nefes almada güçlük, mide bulantısı ve kusma, ishal, şiddetli baş ağrısı ve siyah renkli idrar, yılan sokmasının erken sistemik semptomlarından bazılarıdır. Bazı durumlarda felç, kaslarda istemsiz kasılma ve kramplar da görülebilmektedir. Isıran yılanın türü, zehrin vücutta yaratacağı etki bakımından önemlidir. Engerek ve çıngıraklı yılan ısırması, en tehlikeli yılan sokmaları arasında ilk sıralarda yer alır. Oldukça zehirli yılan türleri olan bu yılanlar tarafından ısırılmak acilen ve profesyonel tıbbi müdahale gerektirir. Engerek türü yılanlar ülkemizde görülmekle birlikte, en zehirli yılan türlerinden biri olan çıngıraklı yılanlara Türkiye’de rastlanılmamaktadır.
Yılan Sokması Tedavisi
Yılan sokması tedavisi için acilen bir sağlık kuruluşuna yetiştirilen hastaya, öncelikli olarak hemogram ve biyokimyasal parametrelerin gözlenebileceği bir dizi test uygulanır. Trombositopeni, akciğer grafisi, elektrokardiografik değerlendirmeleri de mutlaka acilen yapılmalıdır. Zehirli bir yılan sokması durumunda hastaya uygulanacak olan tedavi yönteminin belirlenmesinde, yılanın türü büyük önem taşır. Bu nedenle mümkün olduğu takdirde ısıran yılanı etkisiz hale getirmek ve sağlık kuruluşuna onu da götürmek tedavinin hızlandırılmasına önemli faydalar sağlamaktadır. Fakat şunu da bilmekte yarar var; ısırılan kişinin yılanı etkisiz hale getirmeye çalışması, peşine düşmesi son derece tehlikeli bir duruma sebebiyet verebilir. Zira hareket, varsa zehrin vücutta daha hızlı bir biçimde yayılmasına neden olacaktır. Yılan panzehiri olarak da bilinen antivenom, uzman doktor tarafından yılanın zehir türüne uygun dozda kalçadan ya da damardan enjekte edilir. Zehirsiz olduğu bilinen yılın ısırmalarında dahi 8 saat hastanın gözlem altında tutulması gerekmektedir.
