Çağımızın en önemli hastalıklarından olan kanser hakkında toplumun bilinçlenmesi, bireylerin kansere işaret edebilecek klinik bulgulara daha dikkatli yaklaşmasını sağlamaya başlamıştır. Kadınlarda en sık görülen kanser çeşidi olan meme kanserinin erken teşhisinde memede hissedilen kitlelerin önemi büyüktür. Memede kitle her ne kadar kanserin önemli bir bulgusu olabilse de çoğunlukla kanser dışındaki iyi huylu meme hastalıklarına işaret eder. Bu anlamda tüm kadınların memede kitle hakkında doğru ve yeterli seviyede bilgi sahibi olması gerekir.
Memede Kitle Nedir?
Meme dokusu; göğüs duvarına tutunan bağ ve yağ dokuları içerisinde yer alan, süt salgı bezleri ve bu bezlere ait kanal dokularından oluşan kompleks bir yapıdır. Bu anlamda meme dokusunda hissedilebilen her türlü kitlesel lezyon; memeyi oluşturan salgı bezi, salgı kanalı, yağ dokusu ve bağ doku elemanlarından kaynaklanabilir. Meme dokusunun kadın eşey hormonlarına yüksek seviyede duyarlı olması nedeniyle kandaki hormon seviyelerinde yaşanan değişikliklere bağlı olarak meme dokusu da değişim gösterebilir ve kitlesel lezyonlara yol açabilir.
Memede Kitle Neden Olur?
Memede hissedilen kitlesel lezyonlar farklı doku türlerinden köken almak üzere aşağıdaki rahatsızlıklardan birine işaret edebilir:
Basit Kistler
Özellikle düzgün sınırlı, hareketli, yumuşak kıvamda hissedilen kitleler basit kist gibi iyi huylu rahatsızlıklara işaret eder. Basit kistler genel olarak meme dokusunda yer alan salgı bezlerinin salgılarıyla dolan, çeşitli boyutlarda izlenebilen içi sıvı dolu yapılardır.
Süt Kistleri
Emzirme dönemindeki kadınlarda basit kisttekine benzer şekilde süt salgısıyla dolu kistik yapılar gelişebilir ve kitle olarak hissedilebilir.
Fibrokistik Hastalık
Meme dokusu kadın östrojen ve progesteron hormonlarına fazlasıyla duyarlı olduğu için adet döngüsü esnasında hormon seviyelerine göre büyüme ve gelişme gösterebilir. Özellikle hormon düzensizliği yaşayan kadınlarda büyüme ve gelişme dönemlerindeki düzensizlikler meme dokusu içinde bağ ve kist yapılarından oluşan iyi huylu kitlesel lezyonlarla sonuçlanabilir. Fibrokistik hastalık, genç kadınlarda memede görülen kitle lezyonlarının en sık sebeplerindendir ve kanserleşme göstermez.
Fibroadenom
Meme dokusunu oluşturan bağ dokusu elemanlarının iyi huylu ve organize özellikte kitlesel yapılar oluşturması sonucu fibroadenomlar gelişir. Fibroadenomlar 20 yaş civarındaki kadınlarda en sık görülen kitlesel lezyonlardan biridir. Oldukça nadir kanserleşme gösterir. Genellikle düzgün sınırlı, lastik kıvamlı, hareketli, sert lezyonlar olarak hissedilir.
İntraduktal Papillom
Memedeki salgı bezlerini meme ucuna bağlayan kanalların epitel dokularında gelişen iyi huylu kitleler papillom olarak tanımlanır. Sıklıkla tek bir salgı kanalında kanlı akıntı ve kitle ile tanınan papillomlar iyi huyludur ve oldukça nadir kanserleşir.
Travma
Meme dokusuna gelen fiziksel travmalar meme içindeki yağ dokusunda hasarlanma meydana getirerek bağ doku elemanlarınca zengin ve düzensiz iyileşme bölgeleriyle sonuçlanır. Bu durum, yağ dokusu içinde kitle olarak hissedilen lezyonlara yol açar. Yağ nekrozları tamamen iyi huylu lezyonlar olsa da kitle gibi hissedilirler.
Meme Kanseri
Düzensiz sınırlı, büyüme eğilimi gösteren, sert kıvamlı ve hareketsiz olarak hissedilen kitleler meme kanseri açısından dikkat edilmesi gereken lezyonlardır. Meme tümörleri öncelikle kanser öncesi lezyonlar olarak erken dönemde fark edilebilir ve bu dönemde tedavi oldukça etkilidir. İlerleyen dönemlerde kitle büyük boyutlara ulaşır ve meme civarındaki lenf bezlerine veya damar yapılarına yayılım gösterebilir. Kitleye bağlı olarak meme şeklinde bozulma, meme ucunda yer değiştirme, ciltte bozulma veya meme ucunda kaşıntılı döküntü gibi ek şikayetler gelişebilir.
Apse
Özellikle emzirme dönemindeki kadınlarda süt salgı bezlerinin iltihaplanmasını takiben gelişen mastit durumlarında, iltihap meme dokusu içinde hapsolduğunda apseleşme görülebilir ve hassasiyet, ağrı, sıcaklık artışı gibi bulguların yanı sıra kitle olarak da hissedilebilir.
Memede Kitlede Hangi Belirtilere Dikkat Edilmeli?
Özellikle ergenlik sonrası dönemde kadınların meme kanserini erken teşhis etme amacıyla kendilerini düzenli muayene etmeleri oldukça önemlidir. 40 yaş sonrasında ise her yıl mamografi çektirilerek taramaya devam edilmesi gerekir. Bu doğrultuda muayene esnasında fark edilen bazı belirtiler kanser açısından değerli olabilir. Aşağıdaki belirtilerin varlığında hissedilen kitlesel lezyonların uzman bir hekim tarafından değerlendirilmesi tavsiye edilir:
- Meme şeklinde, renginde, cilt yapısında değişime yol açan kitleler
- Meme ucunda yer değişikliği, şekil değişikliği veya kanlı akıntıya yol açan kitleler
- Şekil değişikliği veya boyut artışı gösteren kitleler
- Adet sonrası gerilemeyen kitleler
- Düzensiz sınırlı, sert kıvamlı, hareketsiz kitleler
- Yeni fark edilen kitleler
Memede Kitlenin Tedavisinde Neler Yapılır?
Memede fark edilen tüm kitlesel lezyonlarda tedavi ile müdahale edilmesi gerekli değildir. Bu anlamda hangi lezyonların nasıl tedavi edileceği, detaylı inceleme sonrasında konulan teşhise göre değişkenlik gösterir. Basit kist veya fibrokistik hastalık gibi iyi huylu rahatsızlıklarda, hastanın günlük hayatını etkileme durumuna göre lezyonlara müdahale edilir. Büyük boyutlu, rahatsızlık veren kistlerde iğne ile aspirasyon yapılabilir veya cerrahi olarak çıkarılabilir. Kanserleşme ihtimali olan lezyonlarda kitlenin boyutuna ve klinik duruma göre kitlesel lezyon veya memenin tamamının çıkarılması gündeme gelebilir.
Meme kanseri olarak değerlendirilen kitlelerde kitlenin klinik durumu, boyutu, yayılım gösterip göstermemesi gibi farklı kriterlere göre hastaya aşağıdaki tedavilerden biri veya birkaçı uygulanır:
- Lumpektomi (Yalnızca kitle ve çevresindeki dokuların çıkarılması)
- Mastektomi (Memenin tamamen çıkarılması, hasta ve hekimin kararına göre meme koruyucu cerrahi ile meme ucu korunabilir veya tamamen alınabilir.)
- Lenf bezlerinin çıkarılması
- Radyoterapi (Işın tedavisi, meme koruyucu cerrahi yapılan kadınlarda tedaviye eklenmesi gerekebilir.)
- Kemoterapi (Kitlenin özelliğine göre hormon bazlı, biyolojik ajan bazlı veya kimyasal bazlı verilebilir.)
