Yaşam boyu karşılaşılan çeşitli sağlık sorunları vücut sağlığını doğrudan etkileyebildiği gibi, üreme sistemine tesir ederek üremeye dair fonksiyonlarda aksaklıklara sebep olabilir. Üreme fonksiyonlarındaki bozuklukların tedavisinde ilaç tedavisi, cerrahi yöntemler gibi farklı tedavi metotlarından yararlanılmaktadır. Bununla birlikte bazı koşullarda üremeni korunması ve çocuk sahibi olmak isteyen bireylerin bu şanslarını ertelemelerine olanak verilmesi önem kazanabilir. Üreme fonksiyonlarının muhafaza edilmesinde yumurta dondurma işlemi uygulanabilir.
Yumurta Dondurma İşlemi Nedir?
Yumurta dondurma işlemi veya tıptaki adıyla oosit kriyoprezervasyon işlemi, üreme fonksiyonlarında görev alan yumurta hücrelerinin henüz tam olgunlaşmadan yumurtalık dokularından temin edilerek dondurulmasına ve gerekli durumda sonradan üreme amacıyla kullanılmasına imkân veren bir yöntemdir. Temin edilen yumurtalar özel saklama koşulları ile yıllarca bozulmadan muhafaza edilebilir. Kullanılacağı zaman tekrar çözülerek laboratuvar ortamında olgunlaştılır ve sperm hücresiyle birleştirilerek anne rahmine yerleştirilir. Bu süreçte in vitro fertilizasyon (IVF) veya tüp bebek yöntemi olarak bilinen tedavi yöntemini kullanır.
Yumurta Dondurma İşlemi Kimlere Yapılabilir?
Yumurta dondurma işlemi üreme fonksiyonları açısından çeşitli sağlık problemleri olan hastalara hemen çocuk sahibi olmak istememesi halinde üreme şansının korunması amacıyla uygulanan bir koruyucu yöntemdir. Hastadan uygun yumurta hücreleri temin edilir ve saklanır. Bu işlemle hastanın çocuk sahibi olmak istemesi halinde tüp bebek yöntemiyle üreme fonksiyonunun sağlanması hedeflenir.
Yumurta dondurma işlemi genellikle üreme fonksiyonlarının ilerleyen dönemlerde kısmen veya tamamen yitirilmesiyle sonuçlanan bazı sağlık problemlerinin tespit edilmesiyle gündeme gelir. Ancak yumurta dondurma işleminin yapılmasının tek sebebi bu değildir. Aşağıda özetlenen durumların varlığında hastanın hemen çocuk sahibi olmak istememesi durumunda yumurta dondurma işlemi yapılması planlanabilir:
- Üreme sistemini etkileyen hastalıklar: Endometriyozis, erken menopoz, lupus hastalığı gibi üreme sistemini doğrudan veya dolaylı olarak etkileyen hastalıklara sahip bireylerde üreme fonksiyonunun korunması amacıyla yumurta dondurma işlemi planlanabilir.
- Kanser ve kanser tedavisi: Çeşitli kanser türlerinde teşhis sonrası planlanan radyoterapi veya kemoterapi tedavilerinin olası yan etkilerine karşı üreme fonksiyonlarının korunması amacıyla yumurta dondurma işlemi gündeme gelebilir.
- Kariyer veya eğitim planı olanlar: Çocuk sahibi olma planını kariyer veya eğitim gibi çeşitli sebeplerle sonraya erteleyenler yumurta dondurma işlemi düşünerek üreme fonksiyonlarını koruyabilir ve ileri yaşta sağlıklı bir gebelik planlayabilir.
- Kişisel tercihler: Henüz uygun partner bulamamış ve çocuk sahibi olmayı düşünmeyen kişiler üreme fonksiyonlarını korumak amacıyla yumurta dondurma işleminden yararlanabilir.
- Cinsiyet geçişinden önce: Bireyler cinsiyet geçişinden önce mevcut yumurtalarını saklamak isteyebilir, bu durumda da yumurta dondurma işlemi uygulanabilir.
- Yumurta dondurma işleminde yumurtalıklardan temin edilen yumurtalar belirsiz süreyle, alındıkları olgunlaşmamış formlarını koruyacak şekilde dondurulur. Dondurulan yumurtaların sağlıklı bir döllenme sonrası yeni bir bireyin gelişimini sağlayacak kapasitede ve sağlıkta olması işlemin başarısı açısından oldukça önemlidir.
Yapılan çalışmalar temin edilecek yumurtaların uygun ve yeterli olabilmesinde bireyin yaşının önemli olduğunu göstermiştir. Bu nedenle yumurta dondurma işlemi yaptırmayı düşündüren kişilerin erken yaşta işlemi planlamaları önerilir. Klinik uygulamada yumurta dondurma işlemi sıklıkla 40 yaş ve altı kadınlarda planlanmaktadır. Bununla birlikte bazı durumlarda bu yaş aralığı 49 yaşına kadar esnetilebilir.
Yumurta dondurma işlemi öncesi yumurta temin edilmesi için yumurtalıkların olgunlaştırılması ve yumurta teminine imkân verilmesi amacıyla kısa süreli bir ilaç tedavisi uygulanır. İşlemin yapılabilmesi için hastaların bahsedilen tedavi rejimini kullanabilecek durumda olması ve tedaviye uyumlu olması gerekir.
Yumurta dondurma işleminde temin edilen yumurtaların tamamı sağlıklı bir gebeliğe olanak vermeyebilir. İşlemle elde edilen ve uygun şekilde korunan yumurtalardan her birinin sağlıklı bir gebelik gelişme olasılığı çalışmalarla yüzde 2 ila 12 arasında olarak hesaplanmıştır. Buradaki olasılık yumurtanın özellikleri dışında anne adayının yaşı, rahim dokusunun sağlığı, genel vücut sağlığı gibi farklı parametrelere de bağlıdır.
Yumurta Dondurma İşlemi Nasıl Yapılır?
Yumurta dondurma işlemi kadın hastalıkları ve doğum uzmanı, embriyoloji uzmanı, reprodüktif endokrinoloji uzmanı gibi alanında uzman ve bu konuda yetkinliği saptanmış sağlık profesyonellerinden oluşan fertilite kliniklerinde gerçekleştirilir. Yumurta dondurma işlemi için başvuran hastalar genel sağlık taramasından geçirilir ve çeşitli kan ve görüntüleme tetkikleriyle üreme sağlığı açısından detaylı değerlendirilir.
Tetkikler yardımıyla hastanın yumurtalık kapasitesi ve hormon sisteminin fonksiyonel durumu incelenir, enfeksiyon hastalıkları taraması gerçekleştirilir. Üreme fonksiyonları açısından sorun oluşturabilecek olası hastalıklar ve anatomik bozukluklar test edilir. Saptanan problemlere yönelik tedaviler planlanabilir. Yumurtalık dondurmaya uygun olduğu saptanan adaylarda yumurta temin edilmesi için tedavi başlatılır.
Yumurta toplanma sürecinde hastalarda yumurtalık dokusunu uyarılarak yumurta hücrelerinin olgunlaşma sürecinin başlatılması hedeflenir. Bu amaçla hastalara yumurtalık dokusunu uyaran sentetik hormon bazlı tedaviler uygulanır. Yumurtalıkların arzu edilen düzeyde yumurta dokusu olgunlaştırma süreci yaklaşık 10 ila 14 gün arasında sürebilir. Bu süreç zarfında hasta yakın takip edilir, aralıklı kan ve görüntüleme testleri uygulanarak yumurtaların olgunlaşma süreci değerlendirilir.
Olgunlaştığı tespit edilen yumurtalar klinik şartlarında ultrason yoluyla görüntülenir ve vajinal yolla yumurtalıklara ulaştırılan girişimsel yöntemler yardımıyla toplanır. Ultrasonla yeterli düzeyde görüntülenemeyen yumurtaların toplanması sedasyon altında cerrahi yöntemle gerçekleştirilebilir. İşlem sonrası temin edilen yumurtalar uygun yöntemler kullanılarak dondurulur ve muhafaza edilir.
Çocuk sahibi olmayı planlayan hastanın yumurtaları laboratuvar ortamında çözülür ve olgunlaştırılır. Sonrasında partnere ait sperm hücreleri temin edilir ve laboratuvar şartlarında sperm ve yumurta hücreleri bir araya getirilerek döllenme sağlanır. Döllenme sonucu elde edilen embriyo hücrelerinden uygun olanlar anne adayının rahmine girişimsel yöntemler kullanılarak bırakılır ve gebelik takibine başlanır. IVF yönteminde sağlıklı gebelik şansının artırılması için birden fazla embriyonun nakli planlanır.
Yumurta Dondurmanın Avantajları ve Dezavantajları Nelerdir?
Yumurta dondurma işlemi çeşitli sağlık problemleri nedeniyle üreme fonksiyonlarında sorun yaşayan hastalarda çocuk sahibi olma hayalinin korunması için önemli bir yöntemdir. Bunun yanında yumurta dondurma bireyler kişisel tercihler nedeniyle çocuk sahibi olma planlarını ertediğinde veya erken yaşlarda çocuk sahibi olmak istemediğinde ilerleyen dönemlerde kişilere sağlıklı bir gebelik ve çocuk sahibi olma şansının verilmesini sağlayan bir uygulamadır.
Yumurta dondurma işlemi öncesinde uygulanan yumurta toplanma süreci kullanılan ilaçlara bağlı bazı yan etkileri beraberinde getirebilmektedir. Yumurta olgunlaşma ve toplanma sürecinde hastalarda karın ağrısı, şişkinlik, duygu durumunda hızlı değişimler, baş ağrıları, bulantı-kusma gibi klinik belirtiler görülebilir. Bunun dışında yumurta dondurma yöntemi genellikle sigorta şirketleri tarafından karşılanmayan, pahalı bir yöntem olarak öne çıkmaktadır.
