Kırık bir diş, en dikkatli bireyleri bile etkileyebilen yaygın bir diş sorunudur. Tedavi edilmediği durumda strese ve acıya neden olabilir. Bazen daha ciddi sorunlara neden olmaya devam eder. Genellikle ağrılıdır ve diş fırçalama, yemek yeme gibi en sıradan günlük aktivitelerin yapılmasını zorlaştırabilir.
Kırık Diş Çeşitleri Nelerdir?
Kırık bir diş için tedavi, kırığın yapısına göre değişiklik gösterebilir:
Küçük Kırıklar
Bunlar, dişin yalnızca mine adı verilen dış beyaz yüzeyini etkileyen yüzeysel çatlaklardır. Küçük kırıklar nadiren tedavi gerektirir. Bununla birlikte, herhangi bir pürüzlü noktayı düzeltmek için yüzey hafifçe parlatılabilir.
Çatlak Diş
Bu tür bir kırık, çiğneme yüzeyinden sinire kadar tüm dişi içerir. Parçalar yerinde kalsa da çatlak yavaş yavaş yayılır. Çatlaklar bazen beyaz kompozit dolgu malzemesi ile onarılabilir ancak çatlağın kötüleşmesini önlemek için sıklıkla kaplamaya ihtiyaç duyulabilir. Pulpa (sinir ve diğer canlı dokular) hasar görmüşse kanal tedavisi de yapılabilir.
Ufalanma
Bir dişteki küçük ufalanmaların her zaman tedaviye ihtiyacı yoktur. Hasarın daha kötüye gitmesini önlemek veya dişin daha iyi görünmesini sağlamak için hasar, yapıştırma materyali ile onarılabilir. Parçalar çok küçükse, yontulmuş alan parlatılarak düzeltilebilir.
Uç Kırıkları
Bu kırılmalar, dişlerin sivri çiğneme yüzeylerini (uçları) etkiler. Genellikle pulpayı etkilemez ve fazla ağrıya neden olmaz. Dişin şeklini eski hâline getirmek için hasarın onarılması gerekir. Bununla birlikte, bu tür bir kırılma enfeksiyona ve daha fazla hasara yol açabileceği için hasar henüz küçükken kaplama uygulanabilir.
Ciddi Kırılmalar
Bu kırılmalar, siniri açığa çıkaracak kadar derine inebilir. Neredeyse her zaman dişin hassaslaşmasına neden olur. Genellikle dişin kırılan kısmı kanar. Açıkta kalan siniri çıkarmak için kanal tedavisine ihtiyaç duyulur. Kişilerin yiyecekleri düzgün bir şekilde çiğneyebilmesi ve dişin normal işlevine dönebilmesi için kaplama da etkin çözümlerden biridir. Ciddi kırılmalar, ayrıca acil diş tedavisi de gerektirebilir.
Dikey Kırılmalar veya Bölünmüş Kökler
Bu çatlaklar dişin kökünde başlar ve çiğneme yüzeyine doğru yukarı uzanır. Kökün etrafındaki alan iltihaplı veya enfekte olabileceği için genellikle acı vericidir. Çoğu durumda, dişin çıkarılması ve bir diş implantı veya köprü ile değiştirilmesi gerekir.
Çürümeye Bağlı Kırılma
Çürük nedeniyle oluşan bir boşluk, dişi içten dışa zayıflattığı için diş kırılabilir ya da ufalanabilir. Diş hekimleri boşluğu değerlendirdikten sonra dişi restore etmenin en iyi yolunu önerebilir. Bazı durumlarda dişi sağlıklı tutmak için dolgu yeterlidir. Çürüğün yayıldığı durumda ise kanal tedavisi ya da kaplama gerekebilir.
Kırık diş tedavi edilemiyorsa, ağrıyı gidermek ve çürük ve enfeksiyon gibi başka sorunlardan kaçınmak için dişin çekilmesi gerekir. Çıkarıldıktan sonra, yedek diş olarak bir diş implantı yerleştirilebilir.
Kırık Diş Tedavisi Neden Yapılır?
Kırık bir dişin nedenleri, yüze bir darbe veya düşme gibi yaralanmalar, buz küpü veya şeker gibi sert yiyecekleri ısırmak, geceleri dişleri gıcırdatmak gibi pek çok nedenle meydana gelebilir. Aşağıdaki nedenlere bağlı olarak kırık diş tedavisi uygulanabilir:
- Dişleri gıcırdatmak (bruksizm)
- Dolguların büyük olması
- Çok sert bir yiyecek ısırmak
- Yüze ya da ağza bir darbe almak
- Çiğneme basıncının düzensiz olması
- Dişi zayıflatan diş boşluklarına ya da çürüklere sahip olmak
- Yaşa bağlı aşınma ve deformasyonlar
- Kanal tedavisi
Bir diş hasar gördüğünde hemen acımayabilir ancak kırılan diş yapısal olarak zayıflar. Dil, dişin üzerinde gezdirildiğinde keskin bir his verebilir. Genellikle kırılan bölge hızlı bir şekilde hissedilir. Bazı durumlarda diş iyi görünse de yiyecek veya çok sıcak ya da soğuk bir içecek tüketildiğinde ağrı meydana gelir. Diş sürekli ağrıyorsa, hasarlı bir sinir veya kan damarı olabilir.
Küçük diş kırıkları genellikle ağrıya neden olmazken dişin büyük bir parçası kırılırsa aşırı derecede ağrılı olabilir. Bunun nedeni, dişin içindeki sinirin havaya, sıcak veya soğuk yiyecek ve içeceklere maruz kalmasıdır. Kırık veya çatlak bir dişten kaynaklanan ağrı sabit olabilir ya da bir süre sonra geçebilir. Ağrı geçse de diş, öncelikli olarak bir diş hekimi tarafından görülmelidir. Kırık bir dişin daha kötüye gitmesi ciddi enfeksiyonlara, daha fazla komplikasyona ve diş çekimine yol açabilir.
Kırık Diş İçin İlk Yardım Nasıl Yapılır?
Kırık bir diş için ilk yardım uygulamaları aşağıdakileri içerir:
- Kırık dişin etrafındaki alanın temizlenmesi için ağız suyla çalkalanır.
- Şişliğin azalması için yanaklara soğuk kompres uygulanır.
- Ağrı varsa reçetesiz satılan ağrı kesici ilaçlar alınabilir.
- Kırılma kanamaya neden olduysa, bölgeye temiz bir bezle baskı uygulanır.
- Kırık diş ile ağzın kenarı çiğnenmekten kaçınılmalıdır.
- Diş hekimine görünene kadar yumuşak yiyecekler tüketilmelidir.
Kırık Diş Tedavisi Nasıl Yapılır?
Kırık bir dişin tedavisi; kırığın tipine, konumuna ve boyutuna bağlıdır. Her diş tedaviye uygun değildir. Kırılmanın ciddiyetine bağlı olarak basit kaplamalardan dolgulara kadar çeşitli tedavi yöntemleri mevcuttur. Diş hekimi, kanal tedavisi yapılmasını da önerebilir.
Yapıştırma
Yapıştırma, dişlerdeki küçük kusurları düzeltmenin hızlı yollarından biridir. Yalnızca küçük diş kusurlarını düzeltmekle kalmayan, aynı zamanda gülümsemenin genel estetiğini iyileştirmeye de yardımcı olan nispeten basit bir diş prosedürüdür. Özellikle küçük veya daha az karmaşık dişler için uygun bir tedavi yöntemidir. Diş boşluklarının düzeltilmesinde de etkilidir.
Bu prosedür; renksiz, yontulmuş, çürümüş veya kırık dişi onarmak için kompozit reçine kullanmayı içerir. Kompozit yapıştırma, çatlakları veya boşlukları diş renginde bir reçine malzemesiyle doldurarak çatlamış ve yontulmuş dişleri onarır. Kompozit malzeme, dişin sağlıklı bölgesi üzerine yapıştırılır.
Diş hekimi, önce kompozit malzemenin düzgün bir şekilde yapışabilmesi için kalan mineyi uygun hâle getirir. Ardından, yontulmuş dişin üzerinde doğal görünmesi için yapıştırdığı malzemeyi şekillendirir. Son olarak, malzemenin sertleşmesi için mavi bir ışık kullanılır. Düzgün bir şekilde yapıştırılan kompozit malzemeler yaklaşık on yıl kullanılabilir.
Kaplama ya da Diş Kronları
Orta şiddette zarar gören ve kırılan dişlerin tedavisinde kaplamalar yaygın olarak tercih edilir. Reçine bazlı ve seramik malzemelerde mevcut olan kaplamalar, çatlakları ve ufalmaları onarmak için dişin üzerine yerleştirilen ince bir malzemedir. Doğal görünümlü bir çözüm olan kaplamalar, genellikle ön dişler gibi dışarıdan en çok görünen dişler için kullanılır.
Diş kronları günümüzde en yaygın restoratif diş tedavileri arasındadır. Hasarlı dişleri korumak, dişlerin bakımını yapmak veya kozmetik olarak iyileştirmek için tasarlanmış özel yapım kaplamalardır. Dişe takviye sağlamak ve bütünlüğünü geri kazandırmak için bazen kök kanal tedavisinden sonra bir diş kaplaması da kullanılır.
Diş kronları, çatlamış veya kırılmış dişleri eski hâline getirmek için basit bir çözümdür. Metal, metale kaynaşmış porselen, reçine ve seramik malzemelerde bulunabilir. Çatlamış veya yontulmuş bir dişi eski hâline getirebilir. Kron, dişin üzerinden geçen ve dişe benzeyen güçlü bir malzemeden yapıldığı için dişi orijinal şekline ve işlevine geri getirerek güç sağlar ve daha fazla hasarı önler.
Dolgu
Diş dolgusu, diş hekimleri tarafından bir boşluğu tedavi etmek veya hasarlı dişi onarmak için yaygın olarak kullanılan koruyucu bir malzemedir. Dişin sadece küçük bir kısmı kırılmış, çatlamış veya çürümüşse, iyi yerleştirilmiş bir dolgu dişi onarabilir ve uzun yıllar sağlıklı tutabilir. Bu prosedür, ayrıca dişi güçlendirmeye yardımcı olabilir.
Dolgu, kalan diş tarafından desteklenemeyecek kadar büyükse, dişi korumak için üzerine bir kaplama yerleştirilebilir.
Kanal Tedavisi
Kanal tedavisi, enfekte olmuş kök dokusunun dişten çıkarıldığı ve daha sonra kapatıldığı bir prosedürdür. Kırık diş enfeksiyona neden olduysa kanal tedavisi gerekebilir.
Çoğu zaman, aşırı ağrı veya hassasiyete neden olan kırık veya yontulmuş bir dişi onarmak için kök kanalları gerekir. Bu prosedür, doğal dişin sağlam kabuğunun korunmasını ve çürümüş kısmın ve içindeki sinirin çıkarılmasını içerir. Hastalıklı pulpa temizlenir ve kanalın yeniden kapatılması için kök kanalı yapılır.
Diş İmplantları
Dişler; diş eti hastalığı, diş çürüğü, yaralanma veya enfeksiyondan kaynaklanan hasarlar nedeniyle onarılamayacak durumda olduğunda, diş çekimi en iyi ve tek seçenek olabilir. Böyle bir durumda, doğal dişler bir diş implantı ile değiştirilir. Diş implantları, eksik veya yaralı bir diş için uygun bir alternatiftir.