Özgül öğrenme güçlüğü, bilgiyi anlamakta veya öğrenmekte zorluk çekilmesine neden olan bir tür nörogelişimsel bozukluktur. Öğrenme güçlüğünün başlıca nedenleri kalıtsal nedenler, genetik nedenler, nörobiyolojik veya beyin hasarı, eşlik eden hastalıklar ve çevresel faktörlerdir. Bu durum, daha önce düzeltilmezse komplikasyonlara neden olabilir. Yoğun ve odaklanmış eğitim, çocuklarda gözlemlenen beyin aktivasyon profillerini değiştirebilir.
Özgül Öğrenme Güçlüğü Nedir?
Özgül öğrenme güçlüğü; sözlü ve sözsüz bilgilerin algılanması ve işlenmesinde zorluklarla karakterize nörogelişimsel bir bozukluktur. Özel öğrenme bozukluğu olan çocuklar hecelemede, okuduklarını anlamada, düşüncelerini yazmada veya matematik problemlerini çözmede zorluk yaşayabilir.
- Hafıza zorlukları
- Organizasyonel zorluklar
- Yazma zorlukları
- Görsel işleme zorlukları
- Okuma zorlukları
- İşitsel işlemleme zorlukları
- Zaman yönetimi zorlukları
Bu bozukluklar psikolojik olmaktan çok nörolojiktir ve genellikle ailelerde görülür. Zekadan bağımsız olarak ortaya çıkar. Eğitim ve öğrenim ile okuryazarlık becerilerinin kazanılması üzerinde önemli etkileri olabilir.
Bu tanıların her biri arasında paylaşılan ortak yönler ve özellikler vardır. Çeşitli spesifik öğrenme güçlükleri arasında örtüşmelerin olması yaygındır. Bir bireyin, aynı zamanda dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) veya otizm spektrum koşulları gibi diğer bozukluklarla birlikte ortaya çıkan bir öğrenme güçlüğüne sahip olması da oldukça yaygındır.
Özgül Öğrenme Güçlüğü Çeşitleri Nelerdir?
Özgül öğrenme güçlüğü terimi kendi başına bir tanı olarak kullanılabilse de genellikle aşağıdaki tanılardan birine atıfta bulunmak üzere kullanılır:
Disleksi
Disleksi, altta yatan bir dil işleme güçlüğüdür. Genel olarak kelimelerin akıcı ve doğru bir şekilde hecelenmesini ya da okunmasını etkiler. Fonolojik işlemleme, hızlı isimlendirme, çalışma belleği, işlem hızı ve bireyin diğer bilişsel yetenekleriyle eşleşmeyebilecek becerilerin otomatik gelişimi ile ilgili zorluklarla karakterizedir.
Dispraksi
Dispraksi, hareket organizasyonunun bozulması olarak tanımlanabilir ve aynı zamanda algı, dil ve düşünce sorunlarıyla da ilişkilidir. Motor koordinasyon ve görsel algı ile ilgili bir zorluktur. Bireyin motor görevleri planlayabilmesi ve gerçekleştirebilmesini engelleyebilir. Dispraksisi olan kişiler fiziksel organizasyon ve yönelimin yanı sıra ince motor kontrolü, görsel algı ve mekansal farkındalık konusunda da zorluk yaşayabilir.
Diskalkuli
Diskalkuli, öncelikle aritmetik becerileri kazanma yeteneğini etkiler. Diskalkulisi olan kişiler, basit sayı kavramlarını anlamada zorluk yaşayabilir, sayıları sezgisel olarak kavrayamayabilir ve sayıları ve prosedürlerini öğrenmede sorunlar yaşayabilir. İşlemlere göre doğru yöntem kullanılsa dahi bu, mekanik olarak gerçekleşir.
Disgrafi
Disgrafi, yazmak için motor kodlarını bir araya getirmek için gereken süreçlerdeki zorlukların bir sonucudur. İnce motor kontrolünün organizasyonundaki zorluklar ve işleme zorluklarıyla karakterize edilir ve öncelikle el yazısını etkiler.
Özgül Öğrenme Güçlüğü Neden Olur?
Öğrenme güçlüğünün nedenleri tam olarak bilinmese de çeşitli risk faktörlerinden söz edilmesi mümkündür. Bu risk faktörleri nörolojik, genetik ve çevresel risk faktörleri olarak gruplandırılır ve tüm öğrenme güçlüğü kategorileri için geçerli olmayabilir.
Nörolojik Risk Faktörleri
Öğrenme güçlüğü geliştirmeye yönelik nörolojik risk faktörleri; beyin hasarı, beyin gelişimi veya beyin yapısıyla ilgili eksiklikleri içerebilir. Disleksi olan bireylerin, beynin temporal lobunun bir bölümü olan planum temporalenin, disleksi olmayan bireylere göre daha küçük olduğuna dair kanıtlar vardır.
Öğrenme güçlüğü olan ve olmayan kişilerin beyinlerindeki işlevsel ve yapısal farklılıklar üzerine yapılan araştırmalar, öğrenme güçlüğü gelişimi için nörolojik risk faktörlerinin varlığını destekler.
Genetik Risk Faktörleri
Genetiğin öğrenme güçlüğü geliştirmede bir risk faktörü olduğuna dair kanıtlar da vardır. Engelli bireylerin ailelerinde diskalkuli yaygınlığının genel popülasyondan beklenenden yüksek olduğunu gösteren araştırmalar bulunur. Genetiğin de diskalkulinin gelişimi için bir risk faktörü olduğu bilinmektedir.
Çevresel Risk Faktörleri
Çevresel faktörler de öğrenme güçlüğüne neden olabilir. Bunlar doğum öncesinde, doğum sırasında ve doğum sonrasında ortaya çıkan faktörlere göre gruplandırılır. Fetüse zarar veren doğum öncesi risk faktörleri arasında annenin uyuşturucu kullanımı, alkol tüketimi ve hamilelik sırasında sigara içilmesi yer alır. Hamilelik sırasında sigara içen annelerin, daha sonra öğrenme güçlüğü geliştirme riski taşıyan prematüre bebek sahibi olma olasılığı daha yüksek olabilir.
Öğrenme güçlüğüne neden olan perinatal faktörler, doğumda veya doğumdan sonra ortaya çıkar. Doğum sırasında ortaya çıkan göbek kordonunun bükülmesi gibi komplikasyonlar oksijen kaybına yol açabilir. Bu da öğrenme güçlüğü geliştirme risk faktörü olabilir. Doğumda meydana gelen beyin hasarları da öğrenme güçlüklerinin gelişmesine neden olabilir.
Öğrenme güçlüğüne neden olan doğum sonrası faktörler çocuk doğduktan sonra ortaya çıkar. Menenjit gibi tıbbi durumlar, öğrenme güçlüğünün nedeni olabilir. Beyin hasarına neden olduğu bilinen kurşun bazlı boya gibi bazı maddelerin yutulması, öğrenme güçlüğünün gelişmesinde rol oynayabilir.
Özgül Öğrenme Güçlüğü Belirtileri Nelerdir?
Özgül öğrenme güçlüğü belirtileri kişiden kişiye değişir; hiçbir kişi özgül öğrenme güçlüğünün tüm semptomlarını aynı anda yaşamaz.
Bireylerde aşağıdaki belirtiler görülebilir:
- Yaşa göre yavaş okuma hızı
- Okudukların anlaşılmasında zorluk çekmek
- Dilbilgisi hataları olmadan düşünceleri net bir şekilde yazmakta zorluk çekmek
- Yazımda belirgin zorluk yaşama
- Toplama, çıkarma, çarpma ve bölme gibi matematiksel kavramlarda sorun yaşama
- Matematik problemlerini tamamlamada veya kavramların nasıl ve ne zaman uygulanacağını bilmede zorluk yaşama
Özgül Öğrenme Güçlüğü Nasıl Teşhis Edilir?
Belirli bir öğrenme bozukluğunu teşhis etmenin birkaç farklı yolu vardır. Seçeneklerden biri, çocuğun akademik becerilerini belirleyen bir eğitim değerlendirmesidir. Diğer bir seçenek ise çocuğun nasıl düşündüğüne, öğrendiğine ve iletişim kurduğuna daha geniş bir şekilde bakan nöropsikolojik değerlendirmedir.
Öğrenme güçlüğüne sahip olduğu tespit edilen çocukların çoğunun normal veya normalin üzerinde zekâsı vardır ancak başarı testlerinde bu potansiyeli tam olarak gösteremez. Bunun için bir IQ testi yapılabilir.
Bazen diğer yaygın durumlar ilk bakışta spesifik öğrenme bozukluğu gibi görünebilir. Bunlar duyusal sorunları, kaygıyı ve DEHB'yi içerir. Bir çocuğun belirli bir öğrenme bozukluğu varsa ancak teşhis veya tedavi edilmezse, çocuk çok hayal kırıklığına uğrayabilir. Bu onların ruh hali veya davranış sorunları yaşamalarına neden olabilir. Bu sorunlar anksiyete, depresyon, karşıt gelme bozukluğu ve DEHB gibi diğer durumlarla karıştırılabilir.
Özgül Öğrenme Güçlüğü Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Özgül öğrenme güçlüğünün tedavisi yoktur ancak çocukların becerilerini geliştirmelerinin birçok yolu vardır. Bir öğrenme uzmanı, bir çocuğun hangi desteğe ihtiyacı olduğunun belirlenmesine katkı sağlayabilir.
Tedavi, genellikle hem çocuğun becerileri öğrenmesine yardımcı olmayı hem de çocuğun güçlü yönlerine dayalı bir öğrenme planı yapmayı içerir. Matematikte sözlü problemlerde sorun yaşayan bir çocuk, problemi daha iyi anlayabilmek için resim çizmeyi öğrenebilir. Görme ve duyma dışında diğer duyularla öğrenmek de yardımcı olabilir.
Öğrenme güçlüğü testlerinin ardından çocuğun özel ihtiyaçlarına göre bireysel olarak uyarlanmış bir tedavi planı oluşturulabilir. Bu, çocuğun güçlü yanlarını temel alan becerileri geliştirmesine yardımcı olmayı da içerir.
Öğrenme güçlüğü terapisi yaklaşımları şunları içerir:
- Psikoterapi
- Bilişsel davranış terapi (BDT) veya konuşma terapisi
- Çözüm odaklı terapi
- Duyusal entegrasyon terapisi
- Aile terapisi
Bazen spesifik öğrenme bozukluğu olan çocuklar aynı zamanda duygusal veya davranışsal zorluklar da yaşarlar. Bu durumlarda bilişsel davranış terapisi (BDT) yardımcı olabilir.
