HCT olarak da bilinen “hematokrit”, kırmızı kan hücrelerinin kandaki hacimsel yüzdesini ifade eder. Kırmızı kan hücreleri tıp literatüründe “eritrosit” ismiyle tanımlanır. Hematokrit, kimi kaynaklarda PCV ya da eritrosit hacim fraksiyonu şeklinde de geçebilir. Kan genel olarak; plazma içerisinde asılı hâlde bulunan kırmızı kan hücreleri, beyaz kan hücreleri ile trombositlerden meydana gelmektedir.
Kan hacminde her bir unsurun yüzdelik değerleri diğerlerinden farklıdır. HCT testleri ile beraber kan içerisinde yer alan kırmızı kan hücrelerinin oransal değeri saptanır. Kırmızı kan hücrelerinin normalden fazla ya da az olması, bazı hastalıkların habercisi olabilir.
HCT Hakkında Genel Bilgiler
Kırmızı kan hücreleri vücutta kemik iliğince üretilmektedir ve kırmızı renkli kan hücrelerinin temel görevlerinden biri akciğerlerden vücuda oksijeni taşımalarıdır. Kan hücrelerinin az olması anemi, kan kaybı ya da vitamin eksikliği gibi hastalıkların işareti olabilir. Öte yandan bu hücrelerin yüzde olarak normalin üzerinde bir değere sahip olması da dehidrasyon başta olmak üzere pek çok ciddi hastalığı beraberinde getirebilir.
Hematokrit testi ise genel itibarıyla son derece basit bir şekilde uygulanabilen bir tür kan testidir. “Paketlenmiş hücre hacim testi” ile kandaki kırmızı kan hücrelerinin yoğunluğu belirlenir. Vücutta yer alan oksijenin kapasitesi belli sıklıklarla tespit edilmeli ve değerlendirilmelidir. Bu doğrultuda da birçok testten yararlanılır. Söz konusu testlerden biri olan HCT testinde hematokritin normale kıyasla düşük ya da fazla olması, tedavi edilmesi gereken bir duruma işaret eder.
Yaşa ve cinsiyete bağlı olarak hematokrit aralığı değişiklik gösterebilir. Bunun yanında hematokrit testlerinden gelen sonuçlar her zaman yüzde olarak ifade edilir. Ortalama hematokrit değeri %35-45 aralığındadır. Buradan elde edilen değerler, bazı tıbbi durumların sağlıklı bir şekilde analiz edilmesi noktasında olmazsa olmaz olarak kabul görür.
Çoğunlukla kadınlarda ve erkeklerde normal olarak görülen değerler birbirinden farklıdır. Erkeklerde normal hematokrit yüzdeleri biraz daha fazladır. Aynı şekilde çocuklarda ya da yaşlılar için “normal” kabul edilen değerler farklılık gösterir.
Öte yandan ölçüm yöntemlerine ya da referans aralıklarına bağlı olarak da bazı farklılıklardan söz etmek mümkündür. Bunun için bir sağlık uzmanının yapacağı kapsamlı değerlendirme, en ideal sonuca ulaşılmasını sağlar.
Hematokrit ölçümleri, ilgili testler aracılığıyla düzenli olarak yaptırılmalıdır. Bu test, potansiyel düzeyde sağlık problemlerini erkenden tespit edebilmek isteyen bireyler için öneme sahiptir. Özellikle de anemi, akciğer veya böbrek problemleri konusunda riskli gruptaki kişiler; bu değerleri doktor kontrolünde kontrol ettirmelidir.
HCT (Hematokrit) Düşüklüğü Nedir?
Düşük hematokrit, kandaki kırmızı kan hücrelerinin oransal açıdan normal değerlerin altında olduğu durumları ifade eder. Sağlık uzmanları düşük hematokrit sebeplerini analiz etmek adına farklı kan testlerinden de yararlanır. Belirlenen kesin nedene bağlı olarak uygun bir tedavi planı uygulanır. HCT’nin düşük olması, anemi rahatsızlığı olarak da tanımlanabilir. Olası nedenleri şu şekilde aktarmak mümkündür:
- Demir eksikliği
- B12 vitamini eksikliği
- Böbrek hastalığı
- Kan veya kemik iliğine ilişkin problemler
- Tiroit anormalliği
- Kan kaybı
- Kırmızı kan hücrelerinin bağışıklık yıkımı
HCT düşüklüğü, çeşitli semptomlarla kendini gösterir. Bunlar arasında uzun süreli yorgunluk/halsizlik, en sık rastlanan şikâyetler arasında kabul edilir. Çarpıntı, tansiyonda düşüş, hızlı yorulma, ayakların ve ellerin soğuk oluşu, kalp ritminde farklılık; diğer belirtiler arasında yer alır. Bu tip belirtilerden en az biri ile uzun süreli karşılaşan bireylerin vakit kaybetmeden sağlık uzmanına başvurmaları gerekir.
Tedavi, çoğunlukla altta yer alan nedene bağlı olarak planlanır. Gerekli demir ve vitamin takviyeleri dışında folik asit ile B12 açısından zengin besinlere yönelmek, öte yandan sağlıklı bir yaşam tarzını benimsemek de tedavi sürecini destekler.
HCT Yüksekliği Neden Olur?
HCT düşüklüğü gibi HCT yüksekliği de bir problem olarak ele alınabilir. Kırmızı kan hücreleri, kişinin yaşı ve cinsiyeti baz alındığında normalin üzerinde bir değeri işaret ediyorsa hematokrit yüksekliği adı verilen durum gerçekleşir. Bu tip vakalarda sağlık uzmanı söz konusu durumun oluşumundaki nedenleri ya da olası hastalıkları tespit etmek amacıyla incelemelerde bulunur.
Hastanın çok fazla sigara içmesi, hematokrit yüksekliğinde yaygın bir gerekçedir. Diğer nedenler arasında kronik akciğer hastalıklarına özel bir vurgu yapılabilir. Özellikle de KOAH gibi rahatsızlıkları bulunan kişilerde bu durum görülebilir. Bu arada kalp rahatsızlıkları ve polisitemi vera rahatsızlığı da HCT yüksekliğinde etkili olabilmektedir.
Hematokrit değerlerinin yükselmesine dair belirtiler, kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Aynı şekilde tetiklediği hastalığın yapısı da bu belirtilerin yapısını ve yoğunluğunu önemli ölçüde etkiler. Genel olarak HCT yüksekliğinde en yaygın belirtiler şu şekildedir:
- Baş ağrısı
- Ciltte kızarıklık
- Görmede bozukluk
- Baş dönmesi
- Nefes darlığı
- Yorgunluk, hâlsizlik
- Diş eti kanaması
- Özellikle uyku esnasında aşırı terleme
