İdeal kilo, vücudunun düzgün bir biçimde çalışması için gereken kilo aralığını belirtir. Bu aralığın altında ya da üstünde bir kiloda olmak sağlık açısından pek çok farklı probleme yol açar. Kilo vermekte olduğu gibi, kilo almak da bazı kişiler için zor olabilir. Hem çocuklarda hem de yetişkinlerde düşük kilolu olmak çeşitli sağlık sorunlarına neden olur.
Kilo Alamama Nedir?
Aşırı kilolu olmak kadar düşük kiloda olmak da sağlıklı bir durum değildir. Vücudun ihtiyaç duyduğu besinleri alamaması aşırı zayıflığa ve cildin, saçların ve kemiklerin sağlıksız olmasına yol açabilir. Eğer bir çocukta kilo alamama nedeniyle aşırı zayıflık görülüyorsa gelişme geriliği oluşabilir. Gelişme geriliği yaşayan bir çocuk, yaşıtlarıyla kıyaslandığında hem daha düşük kiloda hem de fiziksel ya da zihinsel açıdan daha geride olabilir.
Bazı kişilerin düşük kiloda olmasının sebebi kilo almayı engelleyen bir hastalık ya da genetik bir sorundur. Ancak sebebi ne olursa olsun kilo alamama önlenebilir bir durumdur. Düşük kilo dolayısıyla ortaya çıkabilecek diğer sağlık sorunlarının önüne geçmek için kişi ideal kilosuna ulaşmalıdır. Bununla birlikte sağlıklı bir şekilde kilo almak için doktora danışılması önemlidir.
Kilo Alamamaya Yol Açan Durumlar Nelerdir?
Genetik, kişinin vücut tipini de etkileyen bir faktördür. Dolayısıyla bazı kişilerin vücut tipi doğuştan zayıf olabilir. Ancak bu durum herkes için aynı değildir. Bazı kişilerin hızla kilo vermesinin veya kilo almakta zorlanmasının nedeni yaşadıkları bir sağlık sorunu ya da gördükleri bir tıbbi tedavi de olabilir. Enfeksiyonlar, kanser, akciğer hastalıkları veya HIV gibi sağlık sorunları kilo alamamanın nedenleri arasındadır. Bazı kişiler yaşadıkları yoğun kaygı ve stres nedeniyle kilo alamayabilir. Kilo alamamanın diğer nedenleri şunlardır:
- Hipertiroidizm: Tiroid bezlerinin aşırı tiroid üretmesi anlamına gelen hipertiroidizm, vücutta çok yüksek seviyede tiroid hormonu olmasına yol açar. Tiroid hormonu vücutta metabolik hızın düzenlenmesine ek olarak metabolizmanın pek çok farklı unsurundan sorumlu olan önemli bir hormondur. Hipertiroidizm, metabolizmanın aşırı aktif olmasına ve hastanın gün içinde çok fazla kalori yakmasına neden olur.
- Tip 1 Diyabet: Tip 1 diyabet, vücudun insülin üretiminden sorumlu hücreleri yok ettiği otoimmün bir hastalıktır. Hastanın uygun tedaviyi görmemesi ve durumun kontrol altına alınmaması hâlinde vücutta biriken çok miktarda glikoz idrarla dışarı atılır. Ancak aşırı glikoz atılımı kilo kaybına yol açabilir.
- İnflamatuvar Bağırsak Hastalıkları: Crohn hastalığı ve ülseratif kolit gibi bağırsak iltihabı ile karakterize sağlık sorunları, hastanın kilosunun düşmesine neden olabilir. Aynı zamanda kişinin tüketebileceği yiyecek türlerini ve miktarını da kısıtlayabilir. Ek olarak bu hastalıklar sık sık ishale de sebep olabileceğinden bu durum da kilo kaybını tetikleyebilir.
- Yeme Bozuklukları: Anoreksiya nervoza ile bulimia nervoza gibi yeme bozuklukları, kişinin sağlıklı kilosunu korumasının önüne geçebilir. Anoreksiya nervoza hastaları hızlı ve aşırı kilo kaybedebilir. Bulimia nervozada ise kilonun korunması için yeterli kalorinin vücutta tutulması zorlaşabilir.
- İlaçlar ve Tedaviler: Bazı ilaç ve tedavilerin yan etkisi iştah kaybı, mide bulantısı, kusma ve ishal olabilir. Bunların tamamı sağlıklı kiloyu korumayı zorlaştıran durumlardır. Bu yan etkilere neden olan ilaç ve tedavilere ihtiyaç duyan hastalar tedavi süresince kilo kaybedebilir ya da kilo almakta zorlanabilir.
- Bazı kişiler bir hastalık olmaksızın kilo almakta zorlanabilir. Örneğin yeterli beslenememek, sağlıklı bir beslenme düzeni oluşturmamak, yemek yemeyi unutmak ya da bunu karşılayamamak kilo alamamanın nedeni olabilir. Diğer yandan fiziksel olarak çok aktif bir yaşam tarzına sahip olmak da kişinin sağlıklı kilosunda kalamamasına yol açabilir. Aldığı kaloriden daha fazlasını yakan bir kişi hızla kilo verebilir.
Hangi Çocuklar Kilo Alamama Durumundan Etkilenir?
Çocukların kilo alamamasının pek çok sebebi olabilir. Şu durumlar çocuklarda kilo alamamaya ve gelişme geriliğine yol açabilir:
- Down sendromu gibi genetik sorunlar
- Hormonal bozukluklar
- Beyinde ya da merkezî sinir sisteminde beslenme güçlüklerine neden olabilecek hasarlar
- Besinlerin emilimini zorlaştıran veya sindirim enzimlerinin eksikliğine sebep olan gastrointestinal problemler
- Kalp veya akciğer rahatsızlıkları
- Kronik enfeksiyonlar
- Metabolizma sorunları
- Anemi veya diğer kan hastalıkları
- Hamilelikte yaşanan sorunlar
Bunların yanı sıra çevresel faktörler de kilo üzerinde etkilidir. Ancak bu nedenler her zaman belirlenemeyebilir. Ebeveyn ve çocuk arasındaki duygusal bağın kaybedilmesi, ebeveynlerin çocuk beslenmesi konusunda yeterli bilgiye sahip olmaması, belirsiz yemek saatleri, televizyon karşısında yemek, yoksulluk, çocuğun enfeksiyon, parazit veya toksinlere maruz kalması kilo alamamasının ve gelişememesinin nedeni olabilir.
Kilo Alamama Nasıl Teşhis Edilir?
Bir yetişkinin sağlıklı kiloda olup olmadığı vücut kitle indeksine (VKİ) göre belirlenir. VKİ, kişinin kilosu ve boyu ile hesaplanır. Eğer VKİ 18,5 ila 24,9 arasında ise kişi sağlıklı kiloda kabul edilir. 18,5’in altında çıkması düşük kilo anlamına gelir. Çocuklarda ise büyüme çizelgeleri dikkate alınır. Bu çizelgeler, aynı yaştaki kız ve oğlan çocuklarının yaklaşık boy ve kilosunu gösterir.
Kilo Alamama Nasıl Tedavi Edilir?
Kilo alamama durumu için tedavi, altta yatan nedene bağlı olarak belirlenir. Örneğin bir çocuğun gelişme geriliğinin nedeni beslenme sorunları ise ebeveynler dengeli beslenme noktasında bilgilendirilir. Çocuğun aldığı günlük kalori ve sıvı miktarı artırılır. Diğer yandan durumun şiddetine göre farklı tedaviler de gerekli olabilir. Eğer kilo alamamanın nedeni vitamin ve mineral eksiklikleri ise hastanın durumuna uygun takviyeler tavsiye edilebilir.
Bazı hastalarda kilo alamamanın nedeni altta yatan bir sağlık sorunu olabilir. Böyle bir durumda bu sağlık sorunlarının teşhis edilerek bunlara uygun bir tedavi izlenmesi gerekir. Aksi takdirde sorun tam olarak çözülemeyeceğinden dolayı kilo alamama problemi de devam eder.
Kilo Alamamanın Yol Açabileceği Sorunlar Nelerdir?
Düşük kiloda olan herkes bu durumun olumsuz etkilerini yaşamayabilir. Diğer yandan yapılan bir çalışmaya göre düşük kilodaki kişilerin obeziteye sahip kişilere kıyasla yaklaşık iki kat daha fazla hayati riski olduğu bulunmuştur. Kilo alamamanın yol açabileceği sağlık sorunları ise şunlardır:
- Düşük kilolu olmanın neden olabileceği sağlık sorunlarından en önemlisi bağışıklık sisteminin bozulmasıdır. Bununla birlikte yeterli kaloriyi almamak enfeksiyonlardan kurtulmak için yeterli besin alınmadığı anlamına da gelebilir. Dolayısıyla enfeksiyon riski artar, kişi daha sık hasta olabilir ya da soğuk algınlığı gibi yaygın hastalıkların iyileşmesi çok uzun sürebilir.
- Düşük kilolu olmak kırıklara ve osteoporoza yol açabilir. Ayrıca aşırı zayıf kişilerin sarkopeni adı verilen yaşa bağlı kas erimesinden etkilenme olasılığı da daha yüksektir. Yapılan bir araştırma, aşırı zayıflığın osteoporoz riskini oldukça artırdığını göstermiştir.
- Aşırı zayıflık anemiye de neden olabilir. Düşük kilodaki bir kişinin baş dönmesi, baş ağrısı ve yorgunluk gibi semptomlara yol açan anemiye sahip olma olasılığı daha yüksektir.
- Sürekli yorgun hissetmek düşük kiloda olmanın diğer bir komplikasyonu olabilir. Kişi ihtiyaç duyduğu enerjiyi yani yeterli kaloriyi alamadığında kendini yorgun ve halsiz hissedebilir.
- Aşırı zayıf olmak kadınlarda âdet dönemi düzensizliğine ve doğurganlık sorunlarına neden olabilir. Hastanın âdet dönemleri durabilir, ergenlerde ise ilk âdet gecikebilir veya hiç olmayabilir. Düzensiz âdet dönemleri ve hiç âdet görmemek de kısırlığa yol açabilir.
Sağlıklı Bir Şekilde Kilo Alabilmek İçin Neler Yapılabilir?
Sağlıklı bir şekilde kilo almak alınan kilonun kalıcı ve kastan olmasını, vücutta yağ birikimine yol açılmamasını sağlar. Kilo almak için genellikle yüksek kalori alımı ve ağırlıklı direnç egzersizleri tavsiye edilir. Bunlara ek olarak şu adımlar da takip edilebilir:
- Yemeklerden önce su içmemeye dikkat edilmelidir. Bir öğün öncesinde su içmek mideyi doldurduğundan kişinin alması gereken kalori miktarının azalmasına neden olabilir.
- Ana öğünlerin arasını çok uzun tutmamak gerekir. Gün içinde sık sık ara öğünler yapılabilir. Bunun için uygun vakitlerde kuru yemiş ve meyve gibi sağlıklı atıştırmalıklar tüketilebilir.
- Tam yağlı süt tüketimi hem susuzluğu gidermek hem de daha yüksek kaliteli protein ve kalori almaya yardımcı olur.
- Daha çok kalori almak daha büyük tabaklarla mümkün olabilir. Çünkü küçük tabaklar daha az yemeye yol açabilir.
- Yemek esnasında öncelikle protein ve yağlar tüketilmelidir. Tabakta her besin grubundan yiyecek olduğunda ilk olarak yüksek kalorili ve protein bakımından zengin olanlar, en son çiğ sebzeler gibi daha yüksek lifli gıdalar yenmelidir.
- Düzenli ve kaliteli bir uyku kas gelişimine yardımcı olur. Kilo almak isteyen kişiler uyku düzenine dikkat etmelidir.
- Sigara içmek iştahın kapanmasına yol açabilir. Sigara içenler kilo almak istiyorsa sigarayı bırakmalıdır.
- Doktor gözetiminde kişiye uygun gıda takviyeleri kullanılabilir. Varsa vitamin ve mineral eksiklikleri için veya kas gelişimine yardımcı olan takviyeler alınabilir.
Kilo Alamama Nedenleri, Teşhis ve Tedavisi Hakkında Sık Sorulan Sorular
Genetik, kişinin vücut tipini de etkileyen bir faktördür. Dolayısıyla bazı kişilerin vücut tipi doğuştan zayıf olabilir. Ancak bu durum herkes için aynı değildir. Bazı kişilerin hızla kilo vermesinin veya kilo almakta zorlanmasının nedeni yaşadıkları bir sağlık sorunu ya da gördükleri bir tıbbi tedavi de olabilir. Enfeksiyonlar, kanser, akciğer hastalıkları veya HIV gibi sağlık sorunları kilo alamamanın nedenleri arasındadır. Bazı kişiler yaşadıkları yoğun kaygı ve stres nedeniyle kilo alamayabilir. Başka nedenler de olabilir.
Bir yetişkinin sağlıklı kiloda olup olmadığı vücut kitle indeksine (VKİ) göre belirlenir. VKİ, kişinin kilosu ve boyu ile hesaplanır. Eğer VKİ 18,5 ila 24,9 arasında ise kişi sağlıklı kiloda kabul edilir. 18,5’in altında çıkması düşük kilo anlamına gelir. Çocuklarda ise büyüme çizelgeleri dikkate alınır.